فقر آهن در کودکان
آهن یک ماده مغذی است که نقشی حیاتی در رشد و نمو کودک ما دارد، اما بعضی از کودکان به دلایل مختلف به اندازه کافی به این ماده حیاتی دسترسی ندارند.
آهن ماده‌ی مغذی مهمی است که بدن برای تولید هموگلوبین از آن استفاده می‌کند. هموگلوبین پروتئینی حاوی آهن در سلول‌های قرمز خون (RBC) است که به خون کمک می‌کند تا اکسیژن را حمل کند و آن را به تمام سلول‌های دیگر برساند. بدون هموگلوبین، بدن قادر نخواهد بود RBC سالم تولید کند و ممکن است عضلات، بافت‌ها و سلول‌های کودک شما نتوانند اکسیژن مورد نیازشان را دریافت کنند.
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، معمولا آهن کافی از شیر مادر دریافت می‌کنند، اما نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، باید شیر خشک‌هایی مصرف کنند که فرمول‌های غنی‌شده با آهن دارند. هنگامی که کودکان شروع به خوردن غذاهای معمولی می‌کنند، ممکن است به‌مقدار کافی غذاهای غنی از آهن مصرف نکنند. این مسئله می‌تواند آنها را در معرض کمبود آهن قرار دهد که شایع‌ترین علت کم‌خونی است.
مقدار آهن مورد نیاز کودکان در روز
نوزادان با مقداری آهن ذخیره شده در بدن متولد می‌شوند، ولی کودک برای رشد و نمو طبیعی نیاز به مصرف مقدار مشخصی آهن در روز دارد. در جدول زیر به میزان مورد نیاز آهن برای سنین مختلف اشاره شده است:
• کودکان ۱ تا ۳ سال: ۷ میلی‌گرم در روز
• کودکان ۴ تا ۸ سال: ۱۰ میلی‌گرم در روز
• کودکان ۹ تا ۱۳ سال: ۸ میلی‌گرم در روز
• دختران ۱۴ تا ۱۸ سال: ۱۵ میلی‌گرم در روز
• پسران ۱۴ تا ۱۸ سال: ۱۱ میلی‌گرم در روز
نوزادانی که با وزن پایین متولد شده‌اند و همچنین نوزادان نارس معمولا نسبت به نوزادان دارای وزن طبیعی به آهن بیشتری نیاز دارند.
علائم و نشانه های فقر آهن در کودکان
• رنگ پریدگی
• سرد شدن دست ها و پاها
• کاهش اشتها
• خستگی، بی حالی و کاهش انرژی بدن
• ضربان قلب سریع
• متورم شدن زبان و گلو
• بزرگ شدن طحال
• میل به خوردن خاک، سیب زمینی خام و …
عوارض کمبود آهن در کودکان
کمبود آهن می‌تواند در رشد کودک اختلال ایجاد کند و همچنین باعث بروز موارد زیر شود:
• مشکلات یادگیری و رفتاری
• کناره‌گیری اجتماعی
• تأخیر در مهارت‌های حرکتی
• ضعف عضلانی
آهن برای سیستم ایمنی بدن نیز ضروری است. دریافت‌نکردن آهن کافی می‌تواند امکان ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا و عفونت‌ها را بیشتر کند.
پیشگیری از بروز فقر آهن در کودکان
برای پیشگیری از بروز فقر آهن در کودکان می توان اقدامات زیر را انجام داد:
• نوزادان شیرخوار باید در کنار تغذیه از شیر مادر از مکمل های غذایی سرشار از آهن استفاده کنند.
• نوزادان و کودکان نوپا در سنین 1 تا 3 سال، باید از غذاهای سرشار از آهن شامل غلات، گوشت قرمز و سبزیجات تغذیه کنند. هم چنین میوه هایی مانند طالبی، توت فرنگی و مرکبات که دارای منابع ویتامین C هستند، به جذب آهن کمک می کنند.
• کودک در طی سنین یک تا پنج سال، بیشتر از 700 میلی لیتر در روز نباید شیر مصرف کند.
• در صورت پیروی از رژیم غذایی گیاهخواری، برای اطمینان از دریافت مقدار کافی آهن باید مراقبت زیادی انجام شود.
درمان فقر آهن در کودکان
درمان فقر آهن در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
تغییر در رژیم غذایی
منظور از تغییر از رژیم غذایی، افزایش استفاده از غذاهایی است که میزان بالایی از ذخیره آهن در آنها وجود دارد.
مکمل‌های آهن
شامل قرص، شربت یا قطره‌ای است که استفاده از آنها به سن کودک بستگی دارد. استفاده از این مکمل‌ها باید حتما تحت نظر پزشک انجام گیرد.
درمان به‌موقع عفونت‌ها
عفونت‌ها می‌توانند در مواردی باعث بروز آنمی‌های خفیف در کودکان شوند.
نکاتی که باید بخاطر بسپاریم
نوزادان، کودکان و نوجوانان عموماً در معرض خطر فقر آهن قرار دارند، به این دلیل که این گروه سنی نیاز بالایی به آهن برای رشد و نمو دارند و این میزان بالای آهن، معمولا در غذاهای روزانه به میزان کافی وجود ندارد.
لازم است مکمل‌های آهن را از دسترس کودکان دور نگه داریم؛ چراکه مصرف بیش از اندازه مکمل‌های آهن در کودکان می‌تواند سبب مشکلات جدی شده و حتی خطر مرگ را به دنبال داشته باشد.
منابع تأمین آهن برای کودکان
دادن مواد غذایی غنی از آهن به‌همراه غذاهای سرشار از ویتامین C به کودکتان می‌تواند احتمال ابتلا به کمبود آهن را کاهش دهد. کودکان نباید فقط با شیر گاو تغذیه شوند، چون شیر گاو فاقد آهن است.
1. گوشت‌های بدون چربی
گوشت و ماکیان، منابع خوبی از آهن هستند، چون مقدار زیادی آهن هِم دارند. گوشت گاو، گوشت اندام‌ها و به‌خصوص جگر دارای مقدار زیادی آهن هستند. مرغ تیره و گوشت بوقلمون نیز غنی از آهن هستند.
سعی کنید با گوشت بدون چربیِ نرم و کاملا پخته برای کودکتان یک خوراک یا کاسرول درست کنید. حتما قسمت‌های چرب گوشت را جدا کنید، چون آهن بسیار کمی در قسمت‌های چرب وجود دارد. اسپاگتی با سس گوجه و گوشت نیز یک غذای سرشار از آهن است.
2. غلات صبحانه‌ی غنی‌شده (خشک و فوری)
غلات غنی‌شده و کم‌شکر مانند بلغور جو دوسر، یکی از بهترین راه‌هایی هستند که به شما اطمینان می‌دهند کودکتان آهن کافی دریافت می‌کند. یک وعده بلغور جو دوسر و غلات غنی‌شده با آهن معمولا ۱۰۰ درصد از آهن موردنیاز روزانه را تأمین می‌کنند، آن هم فقط در یک وعده. مقدار دقیق آهن موجود در آنها متفاوت است، بنابراین حتما برچسب محصول را بررسی کنید. غلات خشک مانند Cheerios نیز معمولا غنی‌شده هستند.
چندبار در هفته برای صبحانه به کودکتان بلغور جو دوسر یا غلات صبحانه‌ی غنی‌شده که رویش مقداری زغال‌اخته و توت‌فرنگی ریخته‌اید – آنها حاوی ویتامین C هستند و به جذب بهتر آهن کمک می‌کنند – بدهید.
3. حبوبات
اگر به‌دنبال یک رژیم غذایی گیاهخواری هستید یا کودکتان از گوشت خوشش نمی‌آید، حتما در رژیم غذایی‌اش از حبوبات استفاده کنید. به‌عنوان مثال لوبیای سویا، لوبیای لیما، لوبیای قرمز و عدس، سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری از جمله آهن هستند. نصف فنجان لوبیای سفید حدود ۴ میلی‌گرم آهن دارد، درحالی‌که نصف فنجان عدس دارای ۳ میلی‌گرم آهن است.
مقداری عدس پخته را له کنید تا به‌شکل پوره درآید یا یک سوپ یا خوراک لوبیای کم‌ادویه درست کنید. سعی کنید مقداری برنج غنی‌شده نیز به‌همراه لوبیا پوره کنید تا یک وعده‌ی غذایی با پروتئین کامل و آهن زیاد داشته باشید. همچنین می‌توانید برای ناهار به کودکتان مقداری لوبیای پخته با یک تکه نان گندم کامل بدهید. پوره‌ی سیب‌زمینی شیرین در کنار این غذا، مقداری ویتامین C نیز به آن اضافه می‌کند و موجب جذب بهتر آهن می‌شود.
نخود که به لوبیای گاربانزو نیز معروف است، از حبوبات دیگری است که آهن زیادی دارد و یک میان‌وعده‌ی عالی برای کودکان و بزرگسالان است. می‌توانید نخود را بپزید، له کنید و با آن هوموس درست کنید. این میان‌وعده‌ای بسیار مغذی و غنی از آهن است.
4. اسفناج
سبزیجات برگ‌دار سبز تیره مانند کلم کِیل، بروکلی و اسفناج جزو بهترین گزینه‌های گیاهی برای دریافت آهن هستند. اسفناج را بپزید، آن را در آبکش بریزید تا آب اضافی‌اش خارج شود و به کودکتان بدهید. نصف فنجان از آن حدود ۳ میلی‌گرم آهن دارد. همچنین می‌توانید به ماکارونی و پنیر (mac and cheese) یا تخم‌مرغ نیمروی کودکتان مقداری سبزیجات خردشده اضافه کنید.
برای افزایش میزان آهن مصرفی کودکتان به املت یا تخم‌مرغ نیمروی او انواع لوبیا و سایر سبزیجات را اضافه کنید. تخم‌مرغ‌ها نیز منبع خوبی از آهن هستند.
5. کشمش و سایر میوه‌های خشک‌شده
بچه‌ها عاشق خوردن کشمش به‌عنوان میان‌وعده هستند. خبر خوب این است که این میوه‌ی خشک می‌تواند میزان آهن مصرفی کودکتان را افزایش دهد و درعین‌حال به پیشگیری از یبوست کمک کند. یک‌چهارم فنجان کشمش حدود ۱ میلی‌گرم آهن دارد.
6. دانه‌های کدوتنبل
نصف فنجان دانه‌ی کدوتنبل حاوی تقریبا ۶ میلی‌گرم آهن است. با ترکیب کشمش، آلو، زردآلوی خشک‌شده، دانه‌های کدوتنبل و دانه‌های آفتابگردان برای خودتان یک trail mix (مخلوطی از آجیل، دانه‌ها، غلات و میوه‌های خشک که به‌عنوان میان‌وعده مصرف می‌شود) درست کنید.
به‌یاد داشته باشید که کشمش‌ها و دانه‌ها ممکن است در کودکان کوچک باعث ایجاد خفگی شوند. این مواد غذایی را پوره یا به تکه‌های کوچک خرد کنید و هنگامی‌که کودکتان در حال خوردن آنهاست، مراقبش باشید.
7. کره‌ی بادام‌زمینی و مربا
بچه‌ها عاشق ساندویچ کره‌ی بادام‌زمینی و مربا هستند. استفاده از نان گندم کامل غنی‌شده در این ساندویچ می‌تواند به کودکتان کمک کند که آهن موردنیاز روزانه‌اش را به‌آسانی دریافت کند. کره‌ی بادام‌زمینی پخته‌شده در داخل کوکی با آرد غنی‌شده یا بلغور جو دوسر نیز یک خوردنی خوشمزه و سرشار از آهن است.
8. آب آلو
آب آلو از معدود آب‌میوه‌های سرشار از آهن است. هر فنجان آب آلو حدود ۳ میلی‌گرم آهن دارد. این آب‌میوه که برای یبوست نیز مفید است، می‌تواند به کودکتان کمک کند که مقدار کافی از آهن موردنیاز روزانه‌اش را دریافت کند. به‌علت میزان زیاد قند موجود در آب‌میوه‌ها مصرف آنها باید به ۱۲۰ تا ۱۸۰ میلی‌لیتر در روز محدود شود.
9. ماهی تن
ماهی تن کنسروی (ماهی هوور)، یک ماده‌ی غذایی کم‌کالری و کم‌چربی برای اضافه‌کردن به رژیم غذایی کودکتان است که حاوی آهن و سایر مواد مغذی مهم مانند اسیدهای چرب امگا ۳ نیز هستند. برای افزایش آهن مصرفی کودکتان، ماهی تن خردشده را با سبزیجات پوره‌شده مخلوط کنید اما اگر آلرژی به غذاهای دریایی در خانواده‌ی شما ارثی است، از این کار اجتناب کنید.
10. سیب‌زمینی با پوست
هنگام درست کردن سیب‌زمینی سرخ‌کرده یا سیب‌زمینی پخته برای کودکتان، پوست سیب‌زمینی را جدا نکنید. اکثر مواد مغذی سیب‌زمینی در پوستش وجود دارد، از جمله آهن موجود در آن که پنج برابر آهن موجود در بقیه‌ی سیب‌زمینی است. همچنین سیب‌زمینی منبعی عالی از ویتامین C نیز هست.
دیدگاه