ویتامین D | عوارض ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین D

ویتامین D یا ویتامین دی یکی از ویتامین های لازم برای بدن و از ویتامین‌های محلول در چربی است، که به رشد و استحکام استخوان ها از طریق کنترل تعادل و افزایش میزان جذب کلسیم و فسفر و منیزیم کمک می‌کند.

ویتامین D

ویتامین D در جذب کلسیم، عملکرد سیستم ایمنی، و محافظت از استخوان، عضله و سلامت قلب نقش دارد. ویتامین D به طور طبیعی در برخی مواد غذایی وجود دارد و قرار گرفتن پوست در معرض نور خورشید نیز می تواند به ساخت آن در بدن منجر شود.

نورِ خورشید ظهر (حدود ساعت ۱۰ تا ۳) منبع اصلیِ این ویتامین است که کوله کلسیفرول یا همان ویتامین دی۳ را در لایه‌های ژرف‎تر روپوست (اپیدرم: Epidermis) توسط یک واکنش شیمیایی وابسته به تابش خورشید به‎ویژه پرتو فرابنفشِ بی (UVB) است می‎سازد.

ویتامین دی، در واقع نوعی هورمون (Neurosteroid) به شمار می‎آید که فعالانه به رشد مغز یاری می‌دهد و برآورد می‌شود تا با ۲۰۰ تا ۲۶۰۰ ژن تعامل داشته باشد و همچنان هر روزه به این آمار می افزایند.

بسیاری از مردم به میزان کافی ویتامین D دریافت نمی کنند به همین دلیل استفاده از مکمل های این ویتامین متداول است.

اگرچه کمبود ویتامین D شایع است اما گاهی اوقات تولید بیش از حد این ویتامین سبب مسمومیت در بدن می شود.

عوارض مصرف زیاد ویتامین D

1. افزایش میزان ویتامین D در خون

تامین میزان کافی ویتامین دی در خون به تقویت ایمنی و محافظت از بدن در برابر پوکی استخوان و سرطان کمک می­ کند.

با این حال، بر سر محدوده مقدار کافی مطلوب توافق وجود ندارد.

با این­که میزان ۳۰ ng/ml (75 nmol/l) ویتامین دی در خون کافی تلقی می­ شود، انجمن ویتامین دی پیشنهاد می­ کند مقدار ۴۰–۸۰ ng/ml (100–۲۰۰ nmol/l) را حفظ کنیم و به این نکته اشاره می­ کند اگر میزان ویتامین دی در خون به بالاتر از ۱۰۰ ng/ml (250 nmol/l) برسد، می­ تواند خطرناک باشد.

درحالی­که تعداد زیادی از افراد از مکمل­ های ویتامین دی استفاده می ­کنند، به­ ندرت پیش می ­آید میزان این ویتامین در خون کسی بسیار بالا باشد.

یک تحقیق جدید طی ده سال اطلاعات بیش از ۲۰ هزار نفر را مورد بررسی قرار داد. نتایج حاکی از این بود که میزان ویتامین دی تنها ۳۷ نفر بیشتر از ۱۰۰ ng/ml (250 nmol/l) بود. فقط یک نفر، با ۳۶۴ ng/ml (899 nmol/l)، دچار مسمومیت جدی بود.

در یک تحقیق، میزان ویتامین دی موجود در خون یک خانم بعد از مصرف مکمل که به مدت دو ماه روزانه ۱۸۶,۹۰۰ IU ویتامین دی-۳ در بدن او تامین می­کرد  به ۴۷۶ ng/ml (1,171 nmol/l) رسید.

این رقم ۴۷ برابر بیشتر از میزان مصرف پیشنهادی، یعنی ۴۰۰۰ IU در روز است.

بعد از این­که زن دچار خستگی مفرط، فراموشی، حالت تهوع، استفراغ، اختلال در گفتار و دیگر علائم شد، در بیمارستان تحت نظارت و بستری قرار گرفت.

با این­که تنها دوز بسیار بالای مکمل می ­تواند به ­سرعت منجر به مسمومیت شود، حتی مدافعان این مکمل­ ها توصیه می­ کنند روزانه فقط ده هزار IU از این مکمل­ها را استفاده کنید.

2. افزایش میزان کلسیم خون

ویتامین دی به جذب کلسیم غذا توسط بدن کمک می­ کند. درواقع، جذب کلسیم یکی از مهم­ترین وظایف ویتامین دی است.

با این حال، اگر مصرف ویتامین دی بیش از اندازه باشد، کلسیم خون به حدی می­ رسد که علائم ناخوشایند و خطرناک را به دنبال دارد.

ازجمله علائم هایپرکلسمی، یا افزایش کلسیم خون، می­ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• به هم ریختن دستگاه گوارش، مانند استفراغ، حالت تهوع و دل­ درد

• خستگی مفرط، سرگیجه و گیجی

• استسقا

• تکرر ادرار

میزان طبیعی کلسیم خون ۸.۵–۱۰.۲ mg/dl (2.1–۲.۵ mmol/l) است.

در یک تحقیق، مرد مسن مبتلا به زوال عقل که به مدت ۶ ماه هر روز ۵۰ هزار IU ویتامین دی مصرف می­ کرد، بارها به­ دلیل علائم مربوط به افزایش کلسیم خون بستری شد.

در تحقیق دیگر، دو مرد از مکمل ویتامین دی نامعتبر استفاده کرده بودند و میزان کلسیم خون آن­ها به ۱۳.۲–۱۵ mg/dl (3.3–۳.۷ mmol/l) رسیده بود. به علاوه، یک سال طول کشید تا بعد از قطع مصرف مکمل میزان کلسیم خون آن­ها عادی شود.

3. افزایش گلبول های قرمز

دستیابی به مقادیر کافی از ویتامین D در خون ممکن است به تقویت ایمنی بدن کمک کرده و شما را در برابر بیماری هایی مانند پوکی استخوان و سرطان محافظت کند.

اگر چه به طور معمول سطح ویتامین D ،30 نانوگرم بر میلی لیتر در نظر گرفته می شود اما شورای ویتامین D حفظ سطوح 40-80 نانوگرم برمیلی لیتر (100-200 نانومول بر لیتر) را توصیه می کند و اعلام کرده است که هر چیزی بالاتر از 100 نانوگرم بر میلی لیتر (250 نانومول بر لیتر) ممکن است مضر باشد.

یک مطالعه اخیر داده های بیش از 20000 نفر را در طی یک دوره 10 ساله بررسی کرده است و نتایج نشان می دهد که فقط 37 نفر دارای سطوح بالای 100 نانوگرم در میلی لیتر بودند و فقط یک نفر با 364 نانوگرم در میلی لیتر(899 نانومول برلیتر) مسمومیت واقعی داشت.

اگر چه فقط دوز های بسیار زیاد می توانند به سرعت باعث مسمومیت شوند اما طرفداران سرسخت این مکمل ها حد بالای 10000 IU در روز را توصیه می کنند.

4. تهوع، استفراغ و کاهش اشتها

بسیاری از عوارض مصرف زیاد ویتامین D با میزان بیش از حد کلسیم در خون مرتبط است. این عوارض جانبی شامل تهوع، استفراغ و کاهش اشتها می‌شوند. با این وجود، این نشانه‌ها لزوما در هر فردی که با سطوح افزایش یافته کلسیم مواجه است، روی نمی‌دهند.

5. معده درد، یبوست یا اسهال

معده درد، یبوست و اسهال از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است و می‌توانند نشانه‌ای از سطوح افزایش یافته کلسیم در نتیجه مسمومیت ویتامین D نیز باشند. این مشکلات ممکن است برای افرادی که دوزهای بالا از ویتامین D را برای جبران کمبود این ویتامین دریافت می‌کنند، روی دهد.

6. تحلیل رفتن استخوان

از آن جا که ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم و متابولیسم استخوان دارد دریافت کافی آن برای حفظ استحکام استخوان ها بسیار مهم است اما چنانچه پیش از این هم در بخش سلامت نمناک اشاره شد با این حال مصرف ویتامین D زیاد می تواند برای سلامت استخوان ها مضر باشد. اگر چه بیشتر نشانه های مصرف بیش از حد ویتامین Dبا سطوح بالای کلسیم در خون مرتبط هستند اما برخی تحقیقات نشان داده اند که مگادوزهای این ماده مغذی ممکن است به سطوح پایین ویتامینK2 در خون منجر شود.

یکی از مهم ترین عملکرد های ویتامین K2 حفظ کلسیم در استخوان ها و خارج ازخون است . اعتقاد به این است که سطوح بالای ویتامین D ممکن است فعالیت ویتامین K2 را کاهش دهد.

به منظور محافظت از استخوان ها و تحلیل رفتن آن ها، از مصرف بیش از حد مکمل های ویتامین D پرهیز کنید و مکمل ویتامین K2 مصرف کنید و همچنین مواد غذایی سرشار از ویتامین K2 از جمله لبنیات و گوشت را مصرف نمایید.

7. نارسایی کلیوی

مصرف بیش از حد ویتامین Dمی تواند به آسیب کلیوی منجر شود. اکثر مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته است آسیب متوسط تا شدید کلیه در افرادی را گزارش کرده اند که با سمیت ویتامین Dروبرو شده بودند.

نارسایی کلیوی با هیدراتاسیون خوراکی یا داخل وریدی و دارو درمان می شود.

علائم و نشانه های مصرف بیش از حد ویتامین D

در صورت مصرف بیش از حد ویتامین D طی چند روز، حداقل دو مورد از این علائم را تجربه خواهید کرد:

• خستگی مفرط غیر قابل توضیح و بی دلیل

• کاهش اشتها و از دست دادن وزن

• یبوست

• خشکی دهان

• پوستی که پس از نیشگون گرفتن، آهسته به حالت عادی باز می‌گردد

• افزایش تشنگی و تکرر ادرار

• سردرد مداوم

• تهوع و استفراغ

• کاهش رفلکس‌ها

• سردرگمی و عدم تطابق زمان و مکان یا مشکل در تفکر

• ضربان قلب نامنظم

• ضعف عضلات و کاهش تونوس ماهیچه‌ها (انقباض خفیف و پیوسته عضلات اسکلتی که باعث حفظ شکل ظاهری بدن می‌شود)

• تغییر در راه رفتن

در صورت ابتلا به مسمومیت شدید یا مزمن ویتامین D، ممکن است شاهد علائم تهدید کننده‌ی حیات باشید. این علائم عبارتند از:

• کم آبی شدید بدن

• فشار خون بالا

• رشد آهسته

• مشکل در تنفس

• از دست دادن موقتی هوشیاری

• نارسایی قلبی و حمله‌ی قلبی

• سنگ کلیه و نارسایی کلیوی

• از دست دادن شنوایی

• وزوز گوش (زنگ زدن گوش)

• پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)

• زخم معده

• کما