کمدی سیاه یکی از زیر شاخه‌های ژانر کمدی است که عموما در قالب طنز و شوخی به مسائل تابو و غیرمعمول می‌پردازد.
کمدی سیاه
کمدی سیاه که به نامهای «طنز تلخ» و یا «طنز تاریک» هم شناخته می‌شود، زیرسبکی از کمدی است که در آن موضوعات و اتفاقاتی که در حالت عادی به صورت جدی با آنها برخورد می‌شود (مرگ، کشتار دسته‌جمعی، قتل، خودکشی، خشونت علیه قشری خاص از جامعه، بیماری، جنون، ترس، معلولیت، سوءاستفاده از کودکان، اعتیاد به مواد مخدر، تجاوز، اخته کردن، جنگ، تروریسم و … )، مورد هجو قرار می‌گیرند؛ درحالی‌که به‌شکل همان تراژدی‌هایی که هستند، به تصویر کشیده می‌شوند. طنز سیاه شاید به‌اندازه‌ی طنز معمولی قدمت داشته باشد، ولی این عبارت برای اولین بار در سال ۱۹۳۵ توسط نظریه پرداز سورئال فرانسوی، آندره برتون در کتابش گلچین ادبی طنز سیاه (Anthologie de l’humour noir) مورد استفاده قرار گرفت.
طنز سیاه به جنبه‌های منفی زندگی می‌پردازد و سعی می‌کند طوری با آنها شوخی کند که غیرمنتظره و تکان‌دهنده باشد. همچنین یکی دیگر از کاربردهای طنز سیاه، انتقاد از مسائل یا بیان حقایقی است که پرداخت جدی به آنها یا خطرناک و یا بی‌تاثیر است؛ چیزی که به‌طور مثال در شوروی سابق بسیار عادی بود و ماهیت اصلی طنز سیاسی محسوب می‌شود.
دو مورد از دگرگونی‌های طنز سیاه، «شوخ‌طبعی سوزناک» (Gallows Humor) و «کمدی کافکایی» است. در اولی، شوخی از زبان خودِ کسی که قربانی موقعیت است، بیان می‌شود. مثلاً گفته می‌شود بعد از این‌که رونالد ریگان، رییس جمهور آمریکا مورد اصابت گلوله قرار گرفت، خطاب به کسانی که سعی داشتند گلوله را از بدن او بیرون بیاورند، گفت: «امیدوارم همه‌تون جمهوری‌خواه باشید.»
دومی نوعی شوخی است که در آن یک شخصیت، هرچقدر که خیرخواه، محتاط و منطقی باشد، همیشه بدبیاری می‌آورد و یا در نظر بقیه آدمی مزخرف به‌نظر می‌رسد. به‌عنوان یکی از مثال‌های معروف، در فیلم پلیس‌ها، اثر باستر کیتون، تلاش‌های صادقانه‌ی شخصیت اصلی برای پول در آوردن منجر به این می‌شود که یک لشکر پلیس او را تحت‌تعقیب قرار دهند. در سریال‌های طنز ایرانی نیز کمدی کافکایی به‌وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
10 فیلم برتر کمدی سیاه
1. انگل
• سال ساخت: 2019
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.6/10
• کارگردان: بونگ جون-هو (Bong Joon-ho)
• بازیگران: سونگ کانگ-هو، لی سون-کیون و چو یئو جئونگ
تقریبا غیرممکن است که هوادار سینما باشید و نام «انگل» به گوش شما نخورده باشد. نخستین فیلم سینمای کره جنوبی که نه تنها جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی جوایز اسکار را برنده شد بلکه سه جایزه دیگر این مراسم را هم از آن خود کرد. پس با فیلمی پیچیده، درگیرکننده و تامل‌برانگیز مواجه هستیم که منتقدان سینما هم آن را دوست دارند. «انگل» با استفاده درست از کلیشه و نقش آن در روایت داستان به یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما تبدیل می‌شود که ژانر کمدی سیاه می‌تواند به وجود آن افتخار کند.
بسیاری از منتقدان، این فیلم را بهترین اثر بونگ جون هو، کارگردان مشهور کره جنوبی، می‌دانند و باور دارند تماشاگر با تماشای «انگل» در دنیایی قرار می‌گیرد که شکل‌گیری آن توسط هیچ ژانری ممکن نیست. به عبارت دیگر، «انگل» به صورت یک کمدی غیرعادی آغاز می‌شود و به اثری عجیب تغییر شکل می‌دهد که در هیچ ژانری قرار نمی‌گیرد. جدیدترین فیلم بونگ جون هو زندگی را زیر باورهای معمول جستجو می‌کند و در نهایت انسان را در بالاترین سطح جنون خود به تصویر می‌کشد.
خلاصه داستان: خانواده‌ای فقیر، راه مناسبی برای کسب درآمد پیدا می‌کنند اما حوادثی رخ می‌دهد که زندگی آنها را برای همیشه ویران می‌کند.
2. فارگو
• سال ساخت: 1996
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.1/10
• کارگردان: برادران کوئن (Coen brothers)
• بازیگران: فرانسیس مک‌دورمند، ویلیام اچ میسی و استیو بوشمی
برادران کوئن از مشهورترین و موفق‌ترین برادران سینما هستند که فیلم‌های ارزشمند بسیاری را به تنهایی و یا در کنار یکدیگر کارگردانی کرده‌اند. جویل و ایتان کوئن، فیلم «فارگو» را در سال ۱۹۹۶ ساختند. این فیلم در شصت و نهمین دوره از مراسم اسکار برنده دو جایزه بهترین فیلمنامه غیراقتباسی و بهترین بازیگر نقش اول زن شد و به اعتقاد بسیاری از منتقدان یکی از مهم‌ترین فیلم‌های دهه ۹۰ میلادی سینمای ایالات متحده است. دنیای فیلم فارگو، دنیایی سرد و تاریک به نظر می‌رسد. اگر به تماشای یک فیلم کمدی سیاه جنایی علاقه‌مند شده‌اید، «فارگو» یک انتخاب بی‌بدیل است.
سال‌ها پس از موفقیت فیلم «فارگو»، سریالی اقتباس‌شده از این فیلم هم ساخته شد و با موفقیت فصل اول، «فارگو» برای فصول بعدی هم تمدید شد. پخش سریال «فارگو» از سال ۲۰۱۴ آغاز شد. این سریال که تا امروز چهار فصل از آن منتشر شده، یک عنوان آنتولوژی است. یعنی داستان هر فصل آن به صورت کامل با فصل‌های دیگر تفاوت دارد و با آغاز هر فصل، شخصیت‌ها و فیلمنامه به صورت کامل دگرگون می‌شوند. بنابراین اگر به تماشای عناوین خیلی طولانی علاقه‌ای ندارید، سریال «فارگو» انتخاب مناسبی به نظر می‌رسد. با این حال بهتر است پیش از تماشای این سریال، فیلم «فارگو» را تماشا کنید. اگرچه ارتباط زیادی میان فیلم و سریال «فارگو» وجود ندارد اما بهتر است پیش از آغاز تماشای سریال، فیلم آن را ببینید.
خلاصه داستان: جری لاندگارد در سال ۱۹۸۷ به عنوان صاحب یک نمایشگاه اتومبیل، با مشکلات مالی بسیاری مواجه می‌شود. او دو خلافکار را استخدام می‌کند تا همسرش را گروگان بگیرند. لانگارد اعتقاد دارد با این گروگان‌گیری می‌تواند پولی که نیاز دارد را از پدرزن ثروتمندش اخاذی کند.
3. گرگ وال استریت
• سال ساخت: 2013
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.2/10
• کارگردان: مارتین اسکورسیزی (Martin Scorsese)
• بازیگران: لئوناردو دیکاپریو، مارگو رابی، ژان دوژاردن و کایل چندلر
فیلم گرگ وال استریت (The Wolf of Wall Street) یکی از بهترین و جذاب‌ترین فیلم های کمدی سیاه محسوب می‌شود که تلفیقی از ژانرهای زندگی‌نامه‌ای و جنایی است. این فیلم در سراسر دنیا حدود 392 میلیون دلار فروش داشت و به موفقیت تجاری بزرگی دست پیدا کرد. فیلم گرگ وال استریت به دلیل نمایش مبهم برخی مسائل اخلاقی، محتوای صریح جنسی، تحقیرهای شدید و مصرف مواد مخدر بسیار بحث‌برانگیز بود. این عنوان نقدهای مثبتی از سوی منتقدان دریافت کرد و نامزد دریافت چندین جایزه اسکار در رشته‌های مختلف شد.
این فیلم روایتگر داستان زندگی یک دلال تازه‌کار است که کار خود را از تاسیس یک شرکت کوچک شروع می‌کند و می‌خواهد یک شبه ره صد ساله را طی کند. او به دنبال راه‌های سریعی برای پولدار شدن می‌گردد و دست به کارهای خلاف می‌زند، اما پس از چندی، پای پلیس به این ماجرا باز می‌شود.
4. هفت روانی
• سال ساخت: 2012
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.2/10
• کارگردان: مارتین مک‌دونا
• بازیگران: کالین فارل، ابی کورنیش، وودی هارلسون و کریستوفر واکن
این کمدی سیاه با پس‌زمینه‌هایی از ژانر جنایی یکی از فیلم‌هایی بود که ثابت کرد مارتین مک‌دونا کارگردان صاحب‌سبکی در دنیای کمدی‌های تاریک و سیاه است. «هفت روانی» با ریتم تندی داستانش را روایت می‌کند، شخصیت‌های دوست‌داشتنی متعددی دارد و حوادث را مانند نارنجکی در دستان تماشاگرش منفجر می‌کند. بنابراین این فیلم همه ویژگی‌های اصلی یک کمدی سیاه را درون خودش جای داده تا به یک شاهکار ارزشمند تبدیل شود.
خلاصه داستان: نویسنده‌ای به نام مارتی نوشتن فیلم نامهای جنایی را آغاز کرده اما در پیش‌بردن داستان به مشکل خورده و به کمک نیاز دارد. بیلی، دوست صمیمی او، که با ربودن سگ‌های گران‌قیمت افراد ثروتمند از آنها اخاذی می‌کند، سگ یکی از قاتلان شناخته‌شده شهر را می‌دزدد. همکاران این قاتل مشهور برای پیداکردن سگ دزدیده‌شده تصمیم می‌گیرند درس بزرگی به بیلی بدهند. در این میان بیلی که به زندگی مارتی پناهنده شده تلاش می‌کند داستان‌هایی از قاتلان روانی را برای دوستش تعریف کند. اما مارتی پس از مدتی احساس می‌کند روایت‌هایی که بیلی برای او تعریف می‌کند شباهت‌های جالبی با شخصیت خود بیلی دارند.
5. در بروژ
• سال ساخت: 2008
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.9/10
• کارگردان: مارتین مک‌دونا (Martin McDonagh)
• بازیگران: کالین فارل، برندن گلیسون، رالف فاینز و کلیمانس پوزی
فیلم در بروژ (In Bruges) نیز یک فیلم دیگر در قالب کمدی سیاه است و یکی از آثار ماندگار این ژانر محسوب می‌شود. این فیلم در زمان اکران توانست بازخوردهای مثبتی از سوی منتقدان و مخاطبان دریافت کند و فروش خوبی در گیشه داشته باشد. کالین فارل برای بازی درخشان در این اثر توانست جایزه گلدن گلوب بهترین بازیگر مرد فیلم کمدی را دریافت کند. کارگردان این اثر مارتین مک‌دونا نیز جایزه بفتای بهترین فیلمنامه اصلی را از آن خود کرد و همچنین نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین فیلمنامه غیراقتباسی شد.
فیلم پرماجرای در بروژ درباره دو گنگستر به نامهای «ری» و «کن» است که به فرمان رئیسشان «هری» به شهر بروژ می‌روند. این دو در ابتدا از دلیل اصلی این ماموریت خبر نداشتند و چند روزی در این شهر ماندند. ری در این شهر عاشق دختری به نام «کلوئه» می‌شود و یک شب برای صرف شام با یکدیگر به رستوران می‌روند. در همین میان، هری به کن تلفن می‌کند و هدف این ماموریت و ماندن در شهر بروژ را به او می‌گوید. کن از سوی رئیس خود مامور است تا دوستش ری را به قتل برساند. اما هری چه تصمیمی می‌گیرد؟
6. سه بیلبورد خارج از ابینگ، میزوری
• سال ساخت: 2017
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.2/10
• کارگردان: مارتین مک‌دونا
• بازیگران: فرانسیس مک‌دورمند، وودی هارلسون، سم راکول و جان هاکس
فیلم سه بیلبورد خارج از ابینگ، میزوری (Three Billboards Outside Ebbing, Missouri) نیز یک کمدی سیاه دیگر و سومین فیلم از مارتین مک‌دونا در این فهرست محسوب می‌شود. این فیلم به طور ویژه مورد توجه منتقدان سینما قرار گرفت و در سراسر دنیا نیز 159 میلیون دلار فروش داشت. این عنوان در نودمین دوره جشنواره جایزه اسکار در 7 رشته مختلف، نامزد دریافت جایزه شد و سرانجام توانست دو جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را از آن خود کند. این فیلم در مراسم گلدن گلوب نیز 4 جایزه ارزشمند در حوزه‌های گوناگون دریافت کرد و بسیار خوش درخشید.
داستان فیلم سه بیلبورد خارج از ابینگ، میزوری درباره زنی به نام «میلدر هیز» است که پس از به قتل رسیدن دخترش سعی می‌کند از طریق پلیس و قانون، قاتل دختر خود را پیدا کند. اما پلیس با او همکاری چندانی نداشته و پرونده رها می‌شود. میلدر پس از این اتفاق خودش دست به کار می‌شود و سه بیلبورد مختلف را اجاره می‌کند و بر روی هریک از آنها جملاتی می‌نویسد. این عمل توجه رسانه‌ها و پلیس را به خود جلب می‌کند و چالش‌های بسیاری را برای میلدر به وجود می‌آورد.
7. لبوفسکی بزرگ
• سال ساخت: 1998
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 8.1/10
• کارگردان: برادران کوئن
• بازیگران: جف بریجز، جان گودمن، جولیان مور و استیو بوشمی
همانطور که وقتی نام ژانر ترسناک مطرح می‌شود، کارگردانان مشخصی به ذهن هواداران سینما خطور می‌کنند در دنیای کمدی سیاه هم شرایط مشابهی وجود دارد. برادران کوئن از کارگردانان پیشگام کمدی سیاه هستند و بسیاری از آثار آنها در این ژانر جذاب شکل گرفته و به همین دلیل می‌توان آنها را از تاثیرگذارترین کارگردانان کمدی سیاه دانست. با این حال «لبوفسکی بزرگ» بدون هیچ شک و تردیدی یکی از بهترین فیلم‌های برادران کوئن لقب می‌گیرد و در عین حال می‌تواند بهترین تلاش آنها برای ساخت یک فیلم کمدی سیاه باشد.
آنها سبک و سیاق ویژه خودشان در به تصویرکشیدن کمدی سیاه را دارند. این سبک خاص برادران کوئن در فیلم «لبوفسکی بزرگ» به اوج خود می‌رسد. این فیلم با کمک دیالوگ‌های خارق‌العاده، شخصیت‌های عجیب و دوست‌داشتنی و داستان بی‌بدیل به یک فیلم بسیار محبوب و شناخته‌شده تبدیل شده که به تنهایی بخش از تاریخ سینما را به خودش اختصاص داده است. منتقدان باور دارند «لبوفسکی بزرگ» با کمک شخصیت‌پردازی بی‌نظیرش به یک فیلم کامل تبدیل می‌شود.
خلاصه داستان: جف لبوفسکی یک مرد بی‌کار و بی‌هدف است که تنها دلیلش برای زندگی رفتن به باشگاه بولینگ و گوش‌دادن به موسیقی است. اما زندگی جف ناگهان تغییر می‌کند و مردم او را با شخصیت محبوبی که نامی شبیه به او دارد، اشتباه می‌گیرند.
8. هارولد و ماد
• سال ساخت: 1971
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.9/10
• کارگردان: هال اشبی (Hal Ashby)
• بازیگران: روث گوردون و الن گیر
فیلم هارولد و ماد (Harold and Maude) یکی از فیلم های کمدی سیاه و درام است که جزء فیلم‌های جالب و جذاب ساخته شده در این ژانر محسوب می‌شود. این فیلم شامل عناصر طنز سیاه و درام هستی‌گرایی بوده که یکی از نمونه‌های بارز آثار کمدی سیاه است. این فیلم بر اساس یک فیلمنامه که در سال 1971 به عنوان رمان منتشر شد، ساخته شده است و توانست توجه مخاطبان بسیاری را به خود جلب کند. هارولد و ماد در ابتدای اکران نتوانست نظر مثبت منتقدان را به خود جلب کند اما به تدریج وضعیت بهتری پیدا کرد و توانست نقدها و بازخوردهای مثبتی از سوی آنان دریافت کند.
این عنوان در رتبه چهل و پنجمین فیلم از فهرست 100 فیلم جذاب تاریخ سینما قرار دارد که در زمان اکران فروش بسیار خوبی در گیشه داشت. فیلم هارولد و ماد در سال 1997 به جهت ارزش تاریخی، فرهنگی و زیبایی شناختی، توسط کتابخانه ملی کنگره آمریکا برای قرار گرفتن در فهرست ملی ثبت فیلم آمریکا انتخاب شد.
9. شان می میرد
• سال ساخت: 2004
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.9/10
• کارگردان: ادگار رایت (Edgar Wright)
• بازیگران: کیت اشفیلد، لوسی دیویس، نیک فراست و دیلن مورن
فیلم شان می‌میرد (Shaun of the Dead) نیز یک فیلم طنز سیاه دیگر محسوب می‌شود که تلفیقی از ژانرهای ترسناک، درام و رمانتیک است. این فیلم ابتدا در لندن و سپس در ایالات متحده آمریکا اکران شد و بازخوردهای خوب و مثبتی از سوی مخاطبان و منتقدان دریافت کرد. این عنوان تنها با صرف بودجه 6.1 میلیون دلار توانست در سراسر دنیا حدود 30 میلیون دلار درآمد کسب کند و به یکی از فیلم‌های محبوب و پرفروش گیشه تبدیل شود. فیلم شان می‌میرد یکی از فیلم‌های خوش ساخت و پرطرفدار در سبک کمدی سیاه است که با ورود زامبی‌ها به شهر و پرداختن به موضوعی جدید توانست توجه مخاطبان کثیری را به خود جلب کند.
داستان فیلم شان می‌میرد روایتگر زندگی مردی به نام «شان» است که زندگی کسالت‌بار و خسته‌کننده‌ای دارد و در معرض افسردگی است. نامزد شان او را ترک کرده و مادرش نیز با مرد دیگری ازدواج کرده است و شان نیز با دوست صمیمی خود زندگی می‌کند. شان روزی تصمیم می‌گیرد به زندگی‌اش سروسامان دهد و نامزدش را برگرداند. اما زامبی‌ها شهر را احاطه کرده و شروع به بلعیدن آدم‌ها می‌کنند. در این میان شان می‌خواهد جان لیز و مادرش را نجات دهد.
10. پس از ساعات اداری
• سال ساخت: 1985
• امتیاز آی‌ام‌دی‌بی: 7.7/10
• کارگردان: مارتین اسکورسیزی (Martin Scorsese)
اگر خیال می‌کنید که اسکورسیزی فقط در ساختن فیلم‌هایی با فضای جنایی و روابط گنگستری تبحر دارد، کاملا در اشتباه هستید. اگر فقط یک سبک دیگر باشد که اسکورسیزی در ساختن آن مهارت داشته باشد، آن قطعا کمدی سیاه است. اسکورسیزی که دارک کمدی گرگ وال استریت را در کارنامه‌اش دارد، سال‌ها قبل از این فیلم فیلم after hours را با بازی گریفین دان ساخته بود. فیلمی راجع به مردی که با دختری آشنا می‌شود و شب برای دیدنش به محله‌ی آنها می‌رود، ولی چشم‌تان روز بد نبیند، این عزیز بدترین بلاها و اتفاقات بر سرش آوار می‌شوند و عجیب ترین و وحشتناک‌ترین شب زندگی‌اش را که البته خنده دار هم هست، سپری می‌کند. این فیلم استادانه کارگردانی شده است و تدوین درخشانی هم دارد، حتی مورد توجه منتقدین هم بود و در همان سال نخل طلای بهترین کارگردانی را هم از جشنواره کن گرفت، اما متاسفانه هیچوقت درست دیده نشد. ولی شما ببینید و لذتش را ببرید.
دیدگاه