امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 276426
۲۰۲۴
۱
۰
نسخه چاپی
آرتروز زانو (Knee Osteoarthritis)

آرتروز زانو | علائم و علت آرتروز زانو | تشخیص و درمان آرتروز زانو

آرتروز یا ساییدگی مفصل، بیماری پیش رونده‌ای است که زمینه ساز آن، تخریب و فرسایش غضروف مفصلی است.

آرتروز زانو

آرتروز زانو از عوامل شایع ایجاد درد در افراد بالاتر از چهل سال است. آرتروزمفصل زانو، شایعترین بیماری تخریبی ازمیان مفاصل بدن می‌باشد. میزان ابتلا در زنان نسبت به مردان بیشتر است.

آرتروز زانو

آرتروز زانو یکی از شایع ترین دلایل درد و محدودیت حرکتی زانو در افراد میانسال و سالمند است. از بین رفتن غضروف ها در سر مفاصل که مشخصه اصلی ابتلا به آرتروز است سبب ساییدگی استخوان ها بر روی هم و درد و کاهش دامنه حرکتی زانو می شود.

این بیماری همچنین شایع ترین بیماری تخریبی در بین مفاصل بدن است. علت شیوع بالاتر آرتروز زانو نسبت به سایر مفاصل وارد آمدن فشار ناشی از وزن بر زانو و تحرک بالای این مفصل است.

زانو ها نسبت به سایر مفاصل بدن بیشتر در معرض وارد شدن ضربه هستند و این امر نیز ریسک ابتلا به آرتروز زانو را افزایش می دهد.

احتمال ابتلا به آرتروز در زنان بیشتر از مردان است بطوری که بسیاری از بانوان سالمند از درد ناشی از آرتروز زانو رنج می برند. افزایش سن و اضافه وزن از مهم ترین عوامل موثر در بروز آرتروز زانو هستند.

عدم وجود عروق خونی تغذیه کننده غضروف ها در سر مفاصل نیز یکی از عوامل مهم زمینه ساز بروز آرتروز زانو است.

آرتروز عارضه ای پشرونده بوده و در صورت عدم درمان و کنترل با روش هایی همچون فیزیوتراپی زانو بتدریج پیشرفت کرده و تا جایی پیش می رود که سبب بروز درد و محدودیت حرکتی دائمی زانو می شود.

فیزیوتراپی زانو و انجام تمرینات ورزشی مخصوص زانو می تواند درد و محدودیت حرکتی ایجاد شده را کاهش داده و به کنترل بیمار ی و کاهش عوارض ناشی از آن کمک کند.

علائم و نشانه ها آرتروز زانو

شایع ترین و اصلی ترین نشانه ها و علایم آرتروز زانو به قرار زیر هستند:

• درد (خصوصا در هنگام حرکت دادن زانو ، زانو درد در پایان روز بدتر است و با استراحت کردن بهتر می شود)

• خشکی و بی حرکتی زانو (خصوصا بعد از استراحت دادن زانو ، خشکی زانو پس از استراحت زانو ، بعد از دقایقی با حرکت دادن زانو بهتر می شود)

• صدا دادن زانو (احساس شنیدن صدای تق تق یا صدای قیژ قیژ از درون زانو)

• بزرگ شدن مفصل زانو بر اثر زائده های استخوانی ایجاد شده است

• ورم زانو (که بر اثر تجمع مایع مفصلی اضافی ایجاد می شود)

سایر علائم آرتروز زانو که کمتر شایع هستند عبارتند از:

• خالی کردن زانو که به علت ضعف ساق پا عضلانی و عدم ثبات مفصل زانو می تواند باشد.

• محدودیت حرکتی زانو: شخص به خوبی نمیتواند آزادانه زانوی خود را حرکت دهد.

• زانو در اکثر مواقع حالت خم شده به خود می گیرد.

• عضلات اطراف زانو ضعیف شده و تحلیل می روند.

در موارد شدید آرتروز زانو بیمار حتی ممکن است بیمار از شدت درد، نیمه شب از خواب بیدار شود. درد زانو ممکن است دوره ای باشد، یعنی برای مدتی علائم ارتروز زانو کم باشد و مدتی نیز درد داشته باشد. این حالت گاهی ممکن است به خاطر سطح فعالیت بدنی شما باشد و گاهی نیز بی هیچ علتی رخ می دهد.

برخی افراد بیان می کنند که تغییر آب و هوا (خصوصا هوای مرطوب و نواحی کم فشار) درد زانوی آن ها را بدتر می کند. این حالت ممکن است به این دلیل باشد که ریشه های عصبی در کپسول مفصلی به تغییر فشار جوی حساس هستند.

دلایل و عوامل خطر آرتروز زانو

• افزایش سن

• با بالا رفتن سن احتمال آسیب پذیری مفاصل بدن افزایش می یابد.

• با داشتن سبک زندگی سالم، ورزش منظم و تغذیه مناسب می توان عوارض ناشی از سالمندی را به حداقل رسانده و یا زمان بروز آن ها به تاخیر انداخت.

• استفاده بیش از حد از مفصل زانو به دلایل شغلی و ورزشی

• چاقی و اضافه وزن بیش از حد

• قرار گرفتن زانو در حالت خم به مدت طولانی

• حرکات تکراری مفصل زانو

• وارد شدن ضربه شدید به زانو حین ورزش، حوادث ناگهانی و …

• آسیب های منیسک‌ زانو

• آسیب کپسول مفصلی زانو

• آسیب رباط های زانو

• نرمی غضروف کشکک زانو

• آسیب های قبلی زانو مانند دررفتگی و شکستگی مفصل زانو

• عفونت های مفصلی

• ناهنجاری های مفصل زانو مانند اختلاف طول اندام در زانو ها

• عدم ثبات زانو ها

آرتریت روماتوئید

• عادات حرکتی نادرست مانند نشستن به شکل چهار زانو و دو زانو

• عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی ابتلا به اختلالات و مشکلات مفصلی

آرتروز زانو

تشخیص آرتروز زانو

آرتروز زانو معمولاً بر مبنای سابقه علائم درد یا ناپایداری زانو و نشانه‌های جسمی یافته شده حین معاینه بالینی تشخیص داده می‌شود. تغییرات مفصلی ناشی از آرتروز در رادیوگرافی قابل مشاهده است. برای تشخیص آرتریت، به ویژه در مراحل اولیه از MRI استفاده می‌شود.

روش های درمان آرتروز زانو

فیزیوتراپی

برای درمان آرتروز زانو، درمان های فیزیوتراپی با هدف بهبود علائم بیماری همچون درد، ورم، و سفتی مفصل انجام می شوند و بیمار می بایست پس از یک یا چند جلسه فیزیوتراپی، تاثیرات مثبت ناشی از این روش های درمانی بدون جراحی را در وضعیت خود بطور مشخص مشاهده نماید. همچنین پس از عمل تعویض مفصل زانو، فیزیوتراپی می تواند در روند بهبود بیمار موثر باشد. جراحی تعویض مفصل زانو جراحی است که در آن قسمت‌هایی از مفصل طبیعی زانو برداشته می‌شوند و به جای آن پروتز مصنوعی قرار داده می‌شود. جراحی تعویض مفصل زانو، پرکاربرد‌ترین جراحی تعویض مفصل است.

اهداف اصلی فیزیوتراپی برای آرتروز زانو به شرح زیر هستند:

• کاهش درد و التهاب زانو

• عادی کردن دامنه حرکت مفصل زانو

• تقویت عضلات زانو و بطور خاص عضله چهار سر ران و زرد پی

• تقویت عضلات پایین تنه شامل ماهیچه ساق پا، ران و عضلات لگنی

• بهبود وضعیت قرارگیری استخوان کشکک و عملکرد آن

• عادی کردن طول عضله

• بهبود تحریک پذیری، چالاکی و وضعیت تعادل

• بهبود تکنیک و نحوه انجام فعالیت هایی مثل راه رفتن یا چمباتمه زدن

تزریق ژل به زانو

مایع مفصلی درون زانو دارای ماده ای به نام هیالورونیک اسید می باشد که باعث ایجاد چسبندگی و غلیظ شدن مایع مفصلی و بالا رفتن خاصیت ارتجاعی و جذب فشار در مفصل می شود. در افراد مبتلا به آرتروز زانو تولید ماده ی هیالورونیک اسید کاهش میابد و غلظت این ماده در مفصل زانو کمتر از میزان عادی است که باعث می شود مایع مفصلی کتر حالت ژله ای خود را داشته باشد و کمتر اصطحکاک مفصل را کاهش داده و ضربه و فشار وارد شده به مفصل را کنترل کند.

در روش تزریق ژل به زانو در طی سه هفته ، سه بار ماده ای حاوی اسید هیالورونیک به مفصل زانو تزریق می شود تا اصطحکاک و سایش مفصلی را کاهش دهد و به خاصیت جذب شوک و ضربه در مفصل زانو کمک کند. تزریق ژل به زانو برای مدت حداقل شش تا نه ماه علائم ناشی از علت آرتروز زانو را از بین می برد.

در صورتی که علائم دوباره عود کنند می توان تزریق را دوباره تکرار کرد. درصد موفقیت این درمان حتی در موارد بسیار شدید آرتروز زانو، بسیار بالا است.

تزریق پی آر پی

در این روش ده سی سی از خون بیمار را گرفته شده و داخل سانتریفوژ قرار می دهیم و پلاکتهای خون را از قسمتهای دیگر خون جدا می کنیم و در شرایط استریل به منطقه مورد نظر تزریق می کنیم.

سرما درمانی

سرما درمانی آرتروز زانو می تواند باعث کاهش چرخش خون در بدن شده و به این ترتیب کاهش التهاب مفصل را به همراه داشته باشد. برای مثال، فیزیوتراپ ممکن است از کمپرس سرد بر روی مفصل زانو در این حالت استفاده کند.

گرما درمانی

این روش با افزایش چرخش خون در بدن می تواند سفتی مفاصل زانو و عضلات اطراف آن را کاهش دهد. برای مثال، فیزیوتراپ می تواند با قرار دادن پد گرمایشی بر روی مفصل زانو، فرآیند چرخش خون در این ناحیه از بدن را بهبود بخشد.

آرتروز زانو

آب درمانی

در این روش از آب برای کاهش علائم آرتروز زانو استفاده می شود. آب درمانی دارای مزایای مشخص برای بیمار است. برای مثال، بیمار در این شرایط می تواند به آرامی و بدون وارد شدن فشار بیش از حد به مفصل تمرین های حرکتی را شروع نماید. علاوه بر این، قرار دادن مفصل درآب گرم می تواند به تسهیل حرکت و نیز کاهش درد مفصل و سایر علائم بیماری کمک موثر نماید.

درمان با امواج مافوق صوت

مطالعات قدیمی انجام شده در این رابطه ادعا می کردند استفاده از این روش هیچ فایده ای برای درمان آرتروز زانو ندارد. به هر حال، مطالعات جدید تر نشان می دهند این روش درمانی می تواند به کاهش درد و بهبود شرایط هوازی (ایروبیک) وبهبود علت زانو درد کمک موثر نماید.

ماساژ درمانی

تا همین چند سال پیش، اثربخشی ماساژ بر درمان علائم آرتروز زانو تایید نشده بود. با این وجود یک مطالعه جدید انجام شده در این حوزه نشان می دهد روش های درمانی که در آنها از  ماساژ استفاده می شود، می تواند تاثیر مثبت بر علائم بیماری داشته و تکنیک های استاندارد ماساژ می توانند به صورت بی خطر باعث کاهش درد و بهبود عملکرد بیمار شود.

درمان دستی

نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد این روش درمانی می تواند نقش موثر در حذف فاکتورهای بیماری مثل درد و بی حرکت شدن مفاصل داشته باشد. به هر حال، این روش فقط زمانی موثر است که به همراه تمرین های حرکتی فعال مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب بیمار به تدریج می تواند تمرین های حرکتی پیشرفته تر انجام دهد. یک مطالعه انجام شده در این حوزه ثابت کرده است درمان دستی و استفاده از زانو بند می تواند به کاهش درد و سفتی مفاصل کمک موثر نماید.

الکترو درمانی

تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) یک مثال از الکترو درمانی است که دارای تاثیرات مثبت بر کاهش درد و بهبود عملکرد فیزیکی فرد و درمان زانو درد  می باشد. در این روش درمانی از الکتریسیته جاری که بطور مستقیم به پوست و بافت اطراف مفصل زانو هدایت می شود، برای درمان آرتروز زانو استفاده می گردد. علیرغم تاثیرات مثبت الکترو درمانی، تحریک الکتریکی تاثیری بر تقویت عضله چهار سر ران ندارد.

زانو بند طبی مخصوص

زانو بند هایی مخصوصی برای کاهش بار وارد شده به زانو وجود دارند که برای افراد مبتلا به ساییدگی مفصل زانو طراحی شده اند. معمولا در آرتروز زانو، یک طرف از غضروف زانو بیشتر تحلیل می رود و فرسایش میابد که باعث می شود زاویه ی بین استخوان ران و ساق پا غیر طبیعی شود و این دو استخوان در یک سمت (همان سمتی که غضروف آسیب بیشتری دیده است) سایش بیشتری روی هم داشته باشند. زانو بند مخصوص از طریق تغییر زاویه بین استخوان ساق و ران پا، فشار وارد شده به مفصل زانو را کاهش می دهد و باعث کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو می شود.

تصاویر اشعه ایکس از زانو به خوبی فاصله بین استخوان ران و ساق پا در نواحی مختلف مفصل را نشان می دهد. پزشک شما با استفاده از این تصاویر می تواند مشخص کند که استفاده از بریس مخصوص برای شما می تواند مفید باشد یا نه و با توجه به وضعیت شما و محل آسیب دیدگی غضروف، زانو بند مخصوص شرایط مفصل زانوی شما را تجویز کند.

کفش و کفی طبی و وسایل کمکی

استفاده از کفی های طبی مخصوص که شوک وارد شده به پا را جذب می کنند می توانند تاثیر زیادی در کاهش فشار وارد شده به مفصل زانو داشته باشند. در صورتی که آرتروز زانو بسیار پیشرفته باشد ممکن است به بیمار استفاده از عصا یا واکر توصیه شود تا از درد شدید و فشار وارد شده به زانو کاسته شود.

در موارد آرتروز خفیف نیز یک کفی یا پد مخصوص پاشنه برای بیمار تجویز می شود. این کفی ها و پد های مخصوص پاشنه با تغییر زاویه قرار گیری پا روی زمین، زاویه بین استخوان ران و ساق پا را نیز اصلاح می کنند و در واقع مانند بریس های مخصوص زانو که در بالا به آن اشاره شد ، عمل می کنند و از فشار وارد شده به زانو در سمتی که غضروف آسیب بیشتری دیده است، می کاهند.

استراحت

بیمار باید میزان فعالیت های خود را کاهش داده و از انجام فعالیت هایی مانند خم کردن زانو و نشستن به وضعیت دو زانو چهار زانو که موجب وارد شدن فشار زیاد به زانو ها و تشدید درد می شود بپرهیزد. بالا و پایین رفتن از پله نیز فشار زیادی به زانو ها وارد می کند و مبتلایان به آرتروز باید تا حد ممکن از انجام این کار اجتناب کنند.

دارو درمانی

استفاده از داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن می تواند درد ناشی از آرتروز را تسکین دهد. داروهای استروئیدی تزریقی نیز در مواردی که بیمار از درد شدید رنج می برد تجویز می شود.

ورزش درمانی

یکی از مهم‌ترین اهداف درمان آرتروز این است که سلامت مفصل‌ها حتی‌الامکان حفظ شود. ورزش عضلات دور مفصل را تقویت می‌کند و درد و خشکی مفصل را از بین می‌برد. ورزش‌های ایروبیک مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا شنا خستگی را کاهش می‌دهد و به تناسب وزن کمک می‌کند.

• تمرین‌های تقویتی اصلاحی: ضعیف و خشک بودن عضلات یکی از دلایل زانودرد در بیماران مبتلا به آرتروز است. وقتی عضلات ضعیف باشد، فشار بیشتری به مفصل زانو وارد می‌شود. متخصص فیزیوتراپی سعی می‌کند عضلات دور زانو را  با انجام دادن تمرین‌های تقویتی اصلاحی  قوی‌تر کند تا عضلات بهتر بتوانند زانو را نگه دارند و در نتیجه فشار روی زانو کمتر شود.

• تمرین‌های انعطاف‌پذیری اصلاحی: برخی بیماران مبتلا به آرتروز نمی‌توانند زانو را، به ویژه هنگام تحمل وزن، کاملاً خم یا صاف کنند. متخصص فیزیوتراپی حرکات کششی و تمرین‌های ساده‌ای را برای افزایش انعطاف‌پذیری زانو به بیمار آموزش می‌دهد. هرچند انجام دادن این حرکات بیمار را به چابکی و نرمی دوران جوانی بازنمی‌گرداند، اما دست‌کم کمک می‌کند تا بیمار مبتلا به آرتروز فعالیت‌های روزمره‌اش را راحت‌تر انجام بدهد.

عمل جراحی

در صورتیکه هیچ کدام از روش های درمانی غیر جراحی کمکی به کاهش علائم ناشی از آرتروز زانو نکند انجام جراحی زانو تجویز می شود. بیمارانی که تخریب کامل غضروف مفصلی دارند و یا انحراف زانو بصورت پرانتزی و یا ضربدری شدید پیدا می کننند جراحی تنها راه درمان خواهد بود.جراحی با متدهای مختلف انجام می شود گاهی مفصل سالم است و فقط انحراف در زاویه مفصل دیده می شود که نوع جراحی این مشکل اصلاح انحراف زانو خواهد بود ولی در موارد تخریب غضرف مفصلی جراحی تعویض مفصل توصیه می شود و در موارد بینابین که صدمه به غضرف خورده ولی مفصل هنوز پایداری دارد از روش جراحی آرتروسکوپی می توان استفاده کرد.

  • منبع
  • دکتر فروغ
  • فیزیوتراپیست محمد رضا جانپور
  • کلینیک شمیم

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید