آمفیزم ریوی | انواع آمفیزم ریه | علت بروز آمفیزم

آمفیزم به معنی نابودی پارانشیم ریوی است که منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیوارهٔ کیسه‌های هوایی (حبابکی) ریه (آلوئول‌ها) می‌شود.

آمفیزم

آمفیزم یک بیماری طولانی مدت و پیشرونده در ریه ها است که در درجه اول به دلیل التهاب بیش از حد آلوئول ها (کیسه های هوا در ریه) باعث تنگی نفس می شود. در مبتلایان به آمفیزم، بافت ریه مختل یا از بین می رود. آمفیزم به عنوان یک بیماری انسدادی ریه و یا COPD نامیده می شود. آمفیزم با تخریب بافت ریه، ساختار آن را از چند طریق تغییر می دهد. بافت ریه به طور معمول راه های هوایی کوچک ریه به نام برونشیول ها را باز نگه می دارد تا هوا در هنگام بازدم ریه ها خارج شود. وقتی این بافت آسیب ببینند، مجاری هوایی متلاشی شده و باعث می شوند ریه ها خالی نشوند و گازهای تنفسی اکسیژن و دی اکسید کربن در آلوئول ها گرفتار شود.

بافت طبیعی ریه مانند یک اسفنج نو است. ریه های مبتلا به آمفیزم مانند اسفنجی کهنه هستند که سوراخ های آن بزرگ شده و خاصیت ارتجاعی خودش را از دست داده است. آمفیزم این بافت اسفنجی ریه را از بین می برد و مویرگ های ریه، مجاری هوایی آن و به طبع جریان هوا و خون را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد.

انواع آمفیزم

آمفیزم در حالت معمول به چهار گروه تقسیم می‌گردد:

• آمفیزم سنتروآسینار

• آمفیزم پان‌آسینار

• آمفیزم پاراسکتال یا آسینار دیستال

• آمفیزم غیرطبیعی یا بی‌قاعده

آمفیزم سنتروآسینار

بیشتر از ۹۵ درصد آمفیزم‌ها از این نوع بوده و در آن لوب‌های ریه درگیر می‌شوند. در این نوع بیشترین آلوئول‌های درگیر در بخش مرکزی شش‌ها و نزدیک به نایژک‌ها (برونکیول) مرکزی قرار دارند درحالی‌که آلوئول‌های دیستال در وضعیت نرمال و سلامت قرار دارند. آمفیزم سنتروآسینار همراه بیماری‌های ریوی مانند برونشیت مزمن و بیماری انسدادی ریوی خود را نشان می‌دهد.

آمفیزم پان‌آسینار

در این نوع آمفیزم آلوئول‌های تنفسی افزایش حجم دارند و بر خلاف نوع سنترآسینار که میانهٔ ریه را دربر می‌گیرد، این نوع آمفیزم از ابتدای برونکیول تنفسی (جایی که آلوئول شروع شده و تنفس آناتومیک آغاز می‌شود) تا آخرین آلوئول در کف شش‌ها را درگیر می‌کند و در حقیقت بیشترین صدمه را بخش پایینی شش‌ها می‌بینند. علت اصلی این نوع آمفیزم اختلال و کمبود در آلفا۱-آنتی‌تریپسین است.

آمفیزم پاراسکتال یا آسینار دیستال

این نوع آمفیزم تنها بخش‌های دیستال شش را دربر گرفته و صدمه به آسینارها*[۱] در انتهای دیواره‌های همبندی (کانکتیو) و بخش مجاور به پرده جنب (پلئور) در ریه است.

آمفیزم غیرطبیعی یا بی‌قاعده

آمفیزم بی‌قاعده همانگونه که از نامش پیداست، محل ویژه‌ای نداشته و مکان‌های مختلف آسینار را درگیر می‌کند. از دیگر مشکل‌های این نوع آمفیزم، آسمپتومال بودن و بدون نشانه بودن آن است.

دلایل بروز آمفیزم ریه

علت اصلی بروز آمفیزم در اکثر مواقع استفاده از محصولات توتون و تنباکو است؛ البته پزشکان اطلاعات دقیقی از چگونگی اثرگذاری سیگار در نابودی دیواره کیسه‌های هوا ندارند، اما با توجه به بررسی‌های انجام شده افراد سیگاری تا ۶ برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری به آمفیزم مبتلا می‌شوند. پرسش‌های بی‌شماری پیرامون این حقیقت وجود دارد که چرا تنها عده‌ای از مصرف‌کنندگان دخانیات دچار این بیماری می‌شوند. در مورد علت دوم نیز باید گفت که آلفا -۱ آنتی‌تریپسین یا AAT یک پروتئین طبیعی است که در خون انسان گردش می‌کند. وظیفه اصلی این پروتئین جلوگیری از آسیب رساندن گلبول‌های سفید خون به بافت‌های طبیعی است و کمبود آن در بدن باعث می‌شود که این گلبول‌ها به بافت ریه حمله کرده و به آن آسیب بزنند. در افراد سیگاری مبتلا به این کمبود، میزان آسیب تا چندین برابر بیشتر است. علاوه بر این موارد پزشکان معتقد هستند که قرار گرفتن افراد غیر سیگاری در معرض دود افراد سیگاری و نیز آلودگی هوا می‌توانند در طولانی‌مدت منجر به بروز آمفیزم شود.

علائم و نشانه های آمفیزم

بیمار ممکن است سال ها به آمفیزم مبتلا باشد بدون اینکه هیچ نشانه و علائمی تجربه کند. علائم اصلی آمفیزم تنگی نفس است که معمولاً به تدریج شروع می شود. ممکن است تنگی نفس از فعالیت روزمره فرد جلوگیری کند.

بنابراین تا زمانی که علائم حاد نشده و کارهای روزمره بیمار را مختل نکرده است، این علامت مشکلی ایجاد نمی کند. سرانجام آمفیزم باعث تنگی نفس حتی در حالت استراحت می شود.

علائم و نشانه های فوریت های پزشکی

در صورت بروز تنگی نفس و یا بدتر شدن آن، فرد باید به پزشک و متخصص ریه مراجعه کند. تنگی نفس می تواند با سایر بیماری ها، به ویژه بیماری های قلبی و حتی ریه ایجاد شود، بنابراین نباید نسبت به آن بی تفاوت بود.

تنگی نفس همیشه باید جدی گرفته شود، به خصوص اگر ناگهانی باشد و یا در طی یک دوره نسبتاً کوتاه بدتر شود.

علاوه بر آن فرد باید در صورت مشاهده علائم و شرایط زیر سریعا به پزشک مراجعه کند:

• عدم توانایی در صحبت کردن

• ناتوانی فرد در بالا رفتن از پله ها

• کبودی روی لب، زبان، ناخن یا پوست

• عدم بهبودی در تنگی نفس و یا بدتر شدن آن علی رغم مصرف داروهای خانگی

• شروع سرفه یا شدیدتر شدن آن می تواند نشانه عفونت های مانند ذات الریه باشد و در صورت بروز باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.

• افزایش میزان خلط همچنین می تواند علامت عفونت باشد. عفونت ها، آمفیزم را بدتر می كنند و می توانند منجر به مشكلات طولانی مدت شوند.

عوامل خطر ابتلا به آمفیزم ریوی

عواملی که خطر ابتلا به آمفیزم را افزایش می دهد عبارتند از:

سیگار کشیدن: آمفیزم بیشتر در افراد سیگاری بروز می کند. خطر ابتلای افراد سیگاری با افزایش سن و میزان مصرف دخانیات افزایش می یابد.

سن: اگرچه آسیب ریوی ناشی از آمفیزم به تدریج ایجاد می شود اما اکثر مبتلایان به آمفیزم ناشی از مصرف دخانیات، شروع به تجربه علائم در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی می کنند.

قرار گرفتن در معرض دود دست دوم: دود دست دوم، دودی است که شما ناخواسته از سیگار شخص دیگری استنشاق می کنید. استنشاق دود دست دوم خطر ابتلا به آمفیزم را افزایش می دهد.

قرار گرفتن در معرض دود های شیمیایی یا گرد و غبار: اگر دودهای حاصل از مواد شیمیایی خاص و یا گرد و غبار حاصل از غلات، پنبه، چوب یا مواد معدنی را تنفس می کنید، به احتمال زیاد به آمفیزم مبتلا خواهید شد. اگر سیگار می کشید این خطر حتی بیشتر است.

عوارض آمفیزم ریوی

افرادی که به آمفیزم مبتلا هستند ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند:

پنوموتوراکس: پنوموتوراکس در افرادی که آمفیزم شدید دارند می تواند تهدید کننده حیات باشد زیرا عملکرد ریه های آنها از قبل به خطر افتاده است.

مشکلات قلبی: آمفیزم می تواند فشار را در شریان هایی که قلب و ریه ها را به هم متصل می کنند افزایش دهد. این امر می تواند شرایطی به نام کورپولمونل ایجاد کند که در آن بخشی از قلب ضعیف می شود.

نحوه تشخیص آمفیزم ریه

برای تشخیص، پزشک درباره تاریخچه پزشکی شما سؤال می کند و معاینه فیزیکی انجام می دهد. پزشک همچنین ممکن است انواع تست های زیر را نیز توصیه کند.

تست های تصویربرداری

اشعه ایکس قفسه سینه می تواند در تشخیص آمفیزم پیشرفته کمک کرده و سایر علل تنگی نفس را رد کند.

CT اسکن، تصاویر پرتونگاری را که از جهات مختلفی گرفته شده است برای ایجاد نماهای مقطعی از اندام های داخلی ترکیب می کند. اگر شما کاندید عمل جراحی ریه نیز باشید، CT اسکن نیاز می شود.

تست های آزمایشگاهی

خون گرفته شده از شریان مچ دست می تواند برای بررسی اینکه چه میزان اکسیژن توسط ریه های شما به سراسر بدن منتقل شده و چه میزان دی اکسید کربن از جریان خون شما خارج می شود، آنالیز شود.

تست های عملکرد ریه

این تست های غیر تهاجمی، میزان ظرفیت ریه برای نگه داشتن هوا و همچنین میزان هوایی که به ریه های شما داخل یا از آنها خارج می شود را اندازه گیری می کند. آنها همچنین می توانند میزان تحویل اکسیژن توسط ریه به جریان خون شما را اندازه گیری کنند. یکی از متداول ترین تست ها، استفاده از یک ابزار ساده به نام اسپیرومتر است که شما در آن می دمید.

راه های درمان آمفیزم ریه

روش های مختلفی برای درمان آمفیزم وجود دارد. به طور کلی، یک پزشک بسته به شدت وضعیت بیمار، روش های درمانی زیر را تجویز می کند.

ترک سیگار

اگرچه ترک سیگار، درمان کاملاً جدی نیست، اما اکثر پزشکان به مبتلایان آمفیزم توصیه می کنند این کار را انجام دهند. ترک سیگار می تواند پیشرفت بیماری را متوقف کرده و عملکرد ریه ها را تا حدودی بهبود ببخشد. در افرادی که مستعد ابتلا به COPD هستند، سیگار کشیدن می تواند به پنج برابر عملکرد ریه ها را مختل کند. ترک سیگار ممکن است عملکرد ریه به وضعیت طبیعی خود برگرداند.

داروهای برونکودیلاتل کننده

این داروها، باعث می شوند کیسه های هوایی به طور کامل باز شوند و تبادل هوا را در ریه ها بهتر می کنند. داروهای برونکودیلاتل کننده معمولاً اولین داروهایی هستند که پزشک برای آمفیزم تجویز می کند. در موارد بسیار خفیف، برونکودیلاتیلاتورها فقط برای تنگی نفس استفاده می شوند.

داروهای استروئیدی

این داروها باعث کاهش التهاب در بدن می شوند و نشان داده شده است که در درمان آمفیزم فواید زیادی دارد موثر هستند. با این حال، این داور برای همه افراد مناسب نیست.

آنتی بیوتیک ها

آنتی بیوتیک ها اغلب برای افراد مبتلا به آمفیزم که تنگی نفس شدید دارند، تجویز می شوند.

اکسیژن

اکسیژن در مبتلایان به تنگی نفس در بیمارستان به بیمار داده می شود. حتی ممکن است برای اکسیژن رسانی و تنفس، بیمار به یک لوله (لوله گذاری داخل تراشه) نیاز باشد. در بعضی موارد احتمال دارد که بیمار مجبور باشد در خانه از دستگاه های اکسیژن استفاده کند.

جراحی آمفیزم

گزینه های جراحی برای برخی از افراد با آمفیزم شدید انجام می گیرد.

جراحی کاهش حجم ریه (LVRS)

کاهش اندازه ریه می تواند به تنگی نفس ناشی از آمفیزم کمک کند. این عمل جراحی تنها در صورتی انجام می شود که هر دو لوب فوقانی ریه ها مبتلا شوند. جراحی و برداشتن قسمت هایی از ریه که درگیر بیماری شده است باعث بهبودی قسمت پایینی ریه ها می شود و حتی کیفیت زندگی فرد را بهبود ببخشد.

پیوند ریه

برای مبتلایان به بیماری پیشرفته آمفیزم، پیوند یک یا هر دو ریه می تواند یک روش درمانی باشد. پیوند یک سری خطرات و فواید خودش را به همراه دارد. با این حال افرادی که تحت پیوند ریه قرار می گیرند، برای جلوگیری از رد پیوند، مجبور به مصرف دارو هستند. همچنین، همه افراد واجد شرایط پیوند نیستند.