بیماری های معده | معده به چه بیماری هایی مبتلا می شود؟

آناتومی و وظایف معده

معده یک اندام عضلانی است که در سمت چپ بخش فوقانی ناحیه شکم قرار گرفته است. معده غذا را از طریق مری دریافت می‌کند. کارکرد اصلی معده، تجزیه و هضم غذا به منظور استخراج مواد مغذی لازم از آن چیزی است که می‌خورید. برای انجام این کار، لازم است که معده، غدد گوارشی و روده‌ها آنزیم‌های مختلف از جمله پپسین و اسید تولید کنند. این اسیدها و آنزیم‌ها باید غذا را تغییر داده و آن را به شکل نیمه مایع دربیاورند. در مرحله بعدی، نشاسته ، چربی و پروتئین باید به واحدهای شیمیائی کوچک‌تری تجزیه شود که امکان جذب به جریان خون از طریق دیواره روده را داشته باشد.

می‌توان معده را به 4 قسمت مشخص تقسیم کرد. این 4 قسمت عبارتند از کاردیا یا دهانه معده، فوندوس یا قعر معده، کورپوس یا تنه معده و پیلور.

کاردیا اولین قسمت معده است و جایی است که محتوای غذائی از طریق آن به واسطه مری به معده می‌رسند. اسیدها و آنزیم‌هایی که با عنوان شیره معده شناخته می‌شوند در کادیا تولید می‌شوند.

فوندوس یا قعر معده، غذای هضم نشده را ذخیره کرده و گازهای آزاد شده از هضم شیمیائی غذا را در خود نگه می‌دارد.

تنه‌ی معده یا کورپوس بزرگ‌ترین قسمت از بخش‌های 4 گانه‌ای است که معده را تشکیل می‌دهند و این قسمت جایی است که بزرگ‌ترین بخش فرایند هضم ناقص در آن روی می‌دهد.

پیلور به اثنی عشر یا ابتدای روده کوچک متصل می‌شود. محتوای معده از طریق کانال پیلور وارد روده‌ کوچک می‌شوند.

انواع بیماری های معده

رفلاکس معده به مری

غذای خورده شده از طریق لوله ای به نام مری وارد معده می شود.غذا در معده توسط اسید و شیره معده هضم می شود. دیواره معده بدلیل مکانیسم های محافظتی  از گزند اسید و شیره معده در امان می ماند، اما دیواره مری فاقد این اثرات محافظتی است بطوریکه اگر در تماس با اسید و شیره معده قرار گیرد منجر به آسیب دیواره آن  می گردد.

در حالت عادی  دریچه بین معده ومری بسته بوده و از برگشت اسید و مواد خورده شده  به معده  جلوگیری می کند اما هنگام مصرف غذا باز شده و اجازه ورود مواد خورده شده به معده را می دهد.بنابراین اگر دریچه مری وظیفه خود را بخوبی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشده یا بی موقع باز شود باعث برگشت اسید و شیره معده به مری و در نتیجه آسیب به دیواره مری می گردد. به بازگشت غیر عادی اسید و شیره معده به مری بیماری رفلاکس و به آزرده  شدن دیواره مری در اثر اسید ازوفاژیت گفته می شود. 

سوء هاضمه (دیس پپسی)

در اکثر موارد، درد معده ناشی از سوءهاضمه است. در واقع معده درد در ۴۰ درصد موارد به دلیل همین مشکل است. سوءهاضمه اختلالی در عملکرد سیستم گوارشی است که به واسطه هضم نادرست و سخت مواد غذایی بروز کرده و باعث ایجاد درد معده می شود.

گاستریت

 به التهاب و آسیب مخاط داخلی معده گاستریت گفته می شود. گاستریت از لحاظ سیر زمانی به دو نوع حاد و مزمن تقسیم میشود و از لحاظ عوامل ایجاد کننده  به چند نوع تقسیم می شود که مهمترین آنها عبارتند از :

گاستریت ناشی از میکروب هلیکو باکتر پیلوری :  شایع ترین علت گاستریت، عفونت هلیکوباکتر پیلوری است. در عفونت حاد ابتدا ناحیه آنتروم معده درگیر میشود ولی در 80 درصد موارد عفونت مزمن، هر دو قسمت تنه و آنتروم معده درگیر می شود. با درمان ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری گاستریت برطرف می شود.

زخم معده

فرسایش پیدا کردن پوشش معده که در اغلب اوقات باعث درد یا خون‌ریزی می‌شود زخم معده نامیده می‌شود. زخم معده در اغلب اوقات به علت مصرف ضد التهاب‌های غیراستروئیدی یا عفونت میکروبی به H پایلوری روی می‌دهد.

سرطان معده

 سرطان معده بیماری است که در آن سلول های سرطانی در معده افزایش پیدا می کنند و باعث ایجاد توده یا زخم در معده می شوند. این بیماری شایع ترین سرطان منجر به فوت در ایران می باشد و یکی از شایع ترین سرطان های کشنده در دنیاست. در طی چند دهه اخیر شیوع سرطان معده بعلت کاهش هلیکوباکتر پیلوری و اصلاح تغذیه کاهش پیدا کرده است.

سندرم زولینگر ـ الیسون

یک یا چند تومور ممکن است باعث ترشح هورمون‌هایی شوند که در نهایت به افزایش تولید اسید معده می‌انجامد. GERD شدید و بیماری زخم معده، به واسطه‌ی این اختلال نادر روی می‌دهد.

واریس معده

در افرادی که بیماری شدید کبدی دارند، وریدهای معده ممکن است متورم شده و دچار بیرون‌زدگی شوند یا با افزایش فشار روبرو شوند. این حالت را واریس معده می‌نامند. این وریدها در معرض خطر بالای خون‌ریزی قرار دارند اگرچه میزان خون‌ریزی در این وریدها از واریس‌های مری کمتر است.

خونریزی معده

گاستریت، زخم‌ها یا سرطان‌های معده ممکن است خون‌ریزی بدهند. مشاهده‌ی خون یا مواد سیاه در استفراغ یا مدفوع، معمولا یک حالت اورژانس پزشکی محسوب می‌شود.

گاستروپارزی

گاستروپارزی ( فلج معده ) در واقع تنبلی و تاخیر در تخلیه معده می باشد که بعلت اختلال در عملکرد عصبی عضلانی معده بوجود می آید. معده عضوی است عضلانی که با حرکات پی در پی، باعث مخلوط شدن غذا با شیره های گوارشی و هضم غذا می شود و سپس غذا را از طریق دریچه پیلور به سوی روده باریک می راند تا در آنجا عملیات جذب مواد غذایی شروع شود. اگر به هر دلیلی عملکرد حرکتی معده اختلال پیدا کند  و یا دریچه پیلور تنگ شود تخلیه معده به داخل دوازده به موقع انجام نمی شود و غذا به مدت طولانی در معده باقی می ماند.

عفونت معده (هلیکوباکتر پیلوری)

باکتری هلیکوباکترپیلوری یک باکتری مارپیچی  با رشد آهسته است که عموما در معده افراد مبتلا یافت شده و علت اصلی زخم معده، زخم اثنی عشر و تومورهای معده بوده و تا حدود نیمی از مردم دنیا در طول زندگی به این عفونت آلوده می شوند.

انسان تنها منبع  مهم آلودگی به عفونت  است. عفونت از شخصی به شخص دیگر  از طریق تماس با مدفوع  و یا با محتویات  معده افراد آلوده  انتقال می یابد. عفونت می تواند از راه غذا وآب آلوده نیز منتقل شود. ریسک ابتلا به عفونت در جوامع پرجمعیت و در شرایط بهداشتی پایین  بیشتر بوده  و ابتلا مادر از عوامل مستعد کننده انتقال عفونت می باشند.

آزمایش‌های معده

آندوسکوپی بخش فوقانی مجرای گوارش (ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی یا EGD): آندوسکوپی یک لوله انعطاف‌پذیر که دوربینی در انتهای آن تعبیه شده (آندوسکوپ) از طریق دهان وارد مجرای گوارش می‌شود. آندوسکوپ امکان معاینه مری، معده و اثنی‌عشر (اولین قسمت روده کوچک) را به وجود می‌آورد.

CT اسکن: در دستگاه CT اسکن از پرتوی X و یک کامپیوتر برای تولید تصاویر معده و ناحیه شکم استفاده می‌شود.

تصویربرداری تشدید مغناطیسی: یک اسکنر با استفاده از میدان مغناطیسی، تصاویری ازمعده و ناحیه شکم با تفکیک‌پذیری یا رزولوشن بالا تهیه می‌کند.

تست PH: با استفاده از لوله‌ای که از داخل بینی به داخل مری وارد می‌شود سطوح اسید مری را می‌توان زیر نظر گرفت. این کار به تشخیص یا تغییر درمان برای GERD کمک می‌کند.

بلع باریم: بعد از بلع باریم، رادیوگرافی‌های مری و معده تهیه می‌شوند. گاهی اوقات این کار برای تشخیص زخم‌ها یا مشکلات دیگر انجام می‌شود.

مجموعه‌های بخش فوقانی مجرای گوارش: رادیوگرافی‌ها از مری، معده و بخش فوقانی روده‌ی کوچک تهیه می‌شود.

مطالعه تخلیه معده: تست سنجش سرعت عبور غذا از طریق معده. غذا با یک عامل شیمیائی نشان‌گذاری شده و از طریق اسکنر، زیر نظر گرفته می‌شود.

نمونه‌برداری معده: در هنگام آندوسکوپی، پزشک می‌تواند قطعه کوچکی از بافت معده را برای انجام آزمون بردارد. با این روش می‌توان ابتلا به عفونت میکروبی H پایلوری، سرطان یا سایر مشکلات را تشخیص داد.

تست عفونت میکروبی معده یا H پایلوری: در حالی که اغلب افراد مبتلا به عفونت میکروبی معده دچار زخم معده نمی‌شوند، تست‌های ساده خونی یا مدفوعی را می‌توان برای چک کردن عفونت در افراد دارای زخم معده یا تایید برطرف شدن عفونت بعد از درمان مورد استفاده قرار داد.