بیماری پوستی برص در اثر از بین رفتن یا تخریب ملانوسیتها که سلولهای تولید کننده رنگدانه ملانین در پوست هستند، به وجود میآید.
بیماری پوستی برص
بیماری برص (پیسی/ویتیلیگو/لکوپیس) عارضهای است که موجب از بین رفتن رنگدانه پوست میشود. رنگدانه یا ملانین موجب رنگی شدن پوست میشود و سلولهایی به نام «ملانوسیت» آن را تولید میکنند.
اکثر افرادی که دچار برص میشوند رنگدانه تکههایی از پوست را که معمولاً رنگی هستند از دست میدهند و آن ناحیه با تکههای سفید صاف که مرز نامنظمی دارند جایگزین میشوند. از دست دادن رنگدانهها در تکههای کوچک در یک سمت بدن یا در نواحی بزرگی که بیش از ۵۰% بدن را تشکیل میدهند، اتفاق میافتد. این تکهها معمولاً ناحیههایی از بدن هستند که در معرض نور خورشید قرار دارند، مانند:
• دستها
• صورت
• بازوها
• پاها
اما ممکن است آلت تناسلی هم دچار آن شود.
این عارضه واگیر نیست، درد ندارد و به لحاظ پزشکی خطرناک نیست. مردان و زنان همه نژادها به نسبت برابر به آن دچار میشوند. از دست دادن رنگدانه در افرادی که پوستی تیره دارند بیشتر جلبتوجه میکند.
علائم و نشانه های بیماری پوستی برص
بیماری برص یا لک و پیس میتواند تمامی قسمتهای بدن را درگیر نماید. از دست رفتن کامل رنگدانههای پوست میتواند باعث به وجود آمدن یک لکه مجزا بر روی پوست شود و یا چندین لکه متعدد را در نقاط مختلف بدن به وجود آورد. لکهها و خالهای سفید رنگ کوچک که در اثر این بیماری به وجود میآیند را گاهی اوقات با عنوان "لکههای شبیه به کاغذ رنگی" میشناسند. مشخصههای اصلی این بیماری عبارت است از:
• علائم این بیماری بیشتر در قسمتهای نمایان بدن (صورت، گردن، پلکها، سوراخ بینی، نوک انگشتان و پنجه پا)، نواحی تاشونده بدن (زیر بغل، بیخ کشاله ران)، نوک پستانها، ناف، لبها و اندام تناسلی ظاهر میشود.
• لکههای لک و پیس در محل آسیبدیدگیها و عوارض پوستی (بریدگیها، خراشیدگیها، سوختگیهای ناشی از حرارت و نور آفتاب) بیشتر به وجود میآید. این خاصیت بیماری لک و پیس (برص) را اصطلاحاً با عنوان پدیده کوبنر میشناسند.
• گاهی از اوقات بروز علائم لک و پیس به دنبال تنشهای روحی شروع میشود.
• در بعضی از موارد، لکههای لک و پیس (ویتیلیگو) به صورت چند خال تیره که هاله روشنی در اطراف آن وجود دارد، شروع میشود.
• لک و پیس (برص) ممکن است باعث بیرنگ شدن موها در قسمت پوست سر، ابروها، مژهها و سطح بدن نیز بشود. موهای سفیدی که در اثر این بیماری به وجود میآید را "لکوتریکیا" یا "پلیوزیس" مینامند.
• رنگ شبکیه چشم هم ممکن است در اثر این بیماری تغییر کند، اما در رنگ عنبیه تغییری به وجود نمیآید.
رنگ حاشیه لکههای سفید رنگی که در اثر بیماری لک و پیس به وجود میآیند، میتواند متغیر و به یکی از حالتهای زیر باشد:
• معمولاً رنگ حاشیه لکهها همرنگ با پوست سالم است، اما در بعضی از موارد، رنگ آن روشنتر یا تیرهتر از پوست میشود.
• در بعضی از موارد، سایهای متشکل از سه رنگ هاله مانند در اطراف لکهها تشکیل میشود که به آن اصطلاحاً لک و پیس (ویتیلیگو) سهرنگی یا تریکروم گفته میشود. در موارد بسیار نادری هم ممکن است این سایه از ۴ رنگ (سفید، قهوهای روشن، قهوهای تیره و رنگ اصلی پوست) تشکیل شده باشد.
• گاهی از اوقات در اطراف هر یک از لکههای لک و پیس (برص)، یک مرز مشخص به رنگ قرمز آتشی وجود دارد.
شدت علائم بیماری برص در افراد مختلف متفاوت است. همچنین هیچ راهکار شناخته شدهای برای پیشبینی مقدار رنگدانهای که در هر فرد از دست خواهد رفت و یا سرعت از بین رفتن آن، وجود ندارد.
• علائم لک و پیس در افرادی که رنگ پوست آنها به طور طبیعی تیره است، مشخصتر و نمایانتر می باشد.
• بیماری برص ممکن است به مدت چند ماه در نقاط مختلف بدن پیشرفت کند و سپس پیشرفت آن متوقف شود.
• ممکن است رنگ بعضی از لکههای ناشی از این بیماری به طور خود به خود تغییر کند و يا به حالت طبيعی بازگردد. مثلاً لکههای قهوهای رنگی در محل فوليکولهای مو به وجود می آيد و يا اندازه کلی لکههای سفيد رنگ کوچکتر می شود.
• گاهی اوقات ممکن است بعضی از لکههای اين بيماری در آينده دوباره شروع به پيشرفت و بزرگ شدن کنند.
• چرخههای متوالی از دست رفتن رنگدانههای پوستی و ثابت شدن تغييرات، ممکن است به طور نامحدودی ادامه پيدا کند.
• افرادی که رنگ پوست روشن دارند، معمولاً علائم از دست رفتن رنگدانههای پوست خود را بيشتر در فصل تابستان مشاهده می کنند. زيرا در تابستان رنگ طبيعی پوست به خاطر نور خورشيد کمی تيرهتر می شود و اختلاف رنگ آن با لکههای سفيد ناشی از لک و پيس، مشخصتر خواهد شد.
• در برخی از موارد اين بيماری مشاهده شده است که رنگدانهها در پوست تمام سطح بدن از بين می رود.
علت بیماری پوستی برص
پیدایش برص نتیجه از بین رفتن سلولهای رنگدانهساز پوست است که دلیل آن ناشناخته است.
ولی چهار تئوری اصلی دراین زمینه وجود دارد:
1. سلولهای عصبی که بطور غیرطبیعی فعال شدهاند ممکن است با تولید مواد سمیبه سلولهای رنگدانهساز آسیب برسانند.
2. سیستم ایمنی بدن ممکن است در موقع دفاع از بدن در مقابل یک ماده خارجی، رنگدانه پوست را نیز از بین ببرد.
3. سلولهای رنگدانه ساز ممکن است عامل از بین رفتن خودشان باشند.
یعنی زمانی که رنگدانه در حال ساختهشدن است، مواد زایدی نیز در کنار آن تولید میشوند که سمیبوده و قادر به از بین بردن خود سلولها است.
4. وجود یک نقص ارثی موجب حساس شدن سلولهای رنگدانهساز به آسیب و در نتیجه از بین رفتن آنها میشود.
نحوه تشخیص بیماری برص
پزشک برای تشخیص برص، سابقه پزشکی شما را بررسی میکند و احتمالاً نمونهای از پوستتان را آزمایش میکند. سابقه خانوادگی این عارضه و آفتابسوختگی یا تاول هم در نظر گرفته میشود. انستیتوی ملی آرتروز و بیماریهای پوستی و عضلانی-اسکلتی اعلام کرده است که آسیب ناشی از نور خورشید هم ممکن است محرک بروز علائم برص در برخی بیماران باشد. بافتبرداری پوست، عدم وجود رنگدانه را نشان میدهد و شاید تشخیص را تأیید کند.
شاید پزشک برای اطلاع از سطح ویتامین ب۱۲ و عملکرد تیروئید، آزمایش خون تجویز کند. پرکاری تیروئید و کمبود ویتامین ب۱۲ معمولاً با ابتلا به برص ارتباط دارد. انجام این آزمایشها کمک میکند تا در صورت لزوم درمان مناسبی برای عارضههای مرتبط انجام شود.
شیوه های درمان بیماری برص
گاهی بهترین درمان برای پیسی این است که اصلاً هیچ درمانی انجام نشود.
در افرادی که پوست روشنی دارند اجتناب از برنزه شدن پوست طبیعی بدن، مانع از پیدایش تضاد رنگ و در نتیجه مخفی ماندن لکهای پیسی خواهد شد.
پوست سفید مناطق مبتلا به این بیماری هیچگونه دفاعی در برابر نور خورشید ندارند.
این نواحی خیلی به راحتی دچار آفتاب سوختگی میشوند.
روی تمام نواحی مبتلا به ویتیلیگو که توسط لباس پوشانیده نمیشوند باید یک ضد آفتاب مناسب با SPF حداقل برابر ۱۵ مالیده شود و برای جلوگیری از آفتاب سوختگی، از قرار گرفتن در معرض خورشید در ساعات حداکثر تابش (۱۰ صبح تا ۴ عصر) خودداری شود.
پنهان کردن لکهای پیسی (برص، ویتیلیگو) توسط کرم پودر
فرآوردههای برنزه کننده (که بدون نیاز به نور آفتاب پوست را برنزه میکنند) یا سایر رنگها، کاری آسان و بی خطر است که سبب میشود این بیماری کمتر به چشم بیاید.
امروزه مواد آرایشی مقاوم در برابر شستشو (واترپروف) که تقریباٌ با تمام انواع رنگ پوست قابل انطباق هستند، در فروشگاههای عرضه محصولات بهداشتی آرایشی وجود دارند.
مهارت در استفاده از این مواد به تدریج به دست میآید و افراد به خوبی قادر خواهند بود پوست ناحیه مبتلا را به رنگ اطراف درآورند.
این رنگ ها به تدریج از روی پوست محو میشوند و بنابراین نیاز به تکرار دارند.
شیرها و کرمهای برنزه کننده محتوی یک ماده شیمیایی به نام «دی هیدروکسی استون» که برای رنگین کردن پوست نیازی به وجود ملانوسیتها ندارند.
رنگ ناشی از این فرآوردهها هم به تدریج محو میشوند، زیرا با هر بار ریزش سلولهای مرده از روی پوست، بخشی از این رنگ نیز با آنها از پوست جدا میشود.
بازگرداندن رنگدانه
هیچ یک از این روشهایی که نام برده شد بیماری را درمان نمیکنند ولی میتوانند موجب بهبود ظاهر شخص شوند. خالکوبی پوست در نواحی کوچک ممکن است مفید باشد.
اگر از ضد آفتابها و رنگدانههای پوشاننده کاری بر نیاید، پزشک شما ممکن است درمان دیگری را به شما پیشنهاد کند.
این درمان میتواند شامل بازگرداندن طبیعی و یا از بین بردن باقی مانده رنگدانه باشد.
هیچ یک از روشهای بازگرداندن رنگدانه درمان کامل و دایمیمحسوب نمیشود.
کورتون موضعی
داروهای موضعی حاوی کورتون ممکن است در بازگرداندن رنگدانه به نواحی کوچک مبتلا به پیسی مؤثر باشند.
این داروها باید همزمان با سایر درمانها به کار برده شوند مصرف طولانی این داروها میتواند موجب نازک شدن پوست و حتی پیدایش ترکهای پوستی در بعضی نواحی شوند. بنابراین استفاده از آنها باید حتماً تحت نظارت متخصص پوست باشد.
پووا PUVA
در این روش درمان، دارویی به نام پسورالن به بیمار داده میشود، این ماده شیمیایی پوست را نسبت به نور خورشید بسیار حساس میکند.
سپس پوست، تحت تابش نوع خاصی از نور ماوراء بنفش به نام UVA قرار میگیرد.
دستگاههای درمانی ویژهای برای این نوع درمان لازم هستند که همه جا در دسترس نمیباشند.
در صورت عدم دسترسی به این دستگاهها، میتوان از نور آفتاب که دارای UVA میباشد استفاده کرد.
البته امکان تنظیم دقیق مقدار اشعه تابیده شده در صورت استفاده از نور آفتاب وجود ندارد و لذا خطر سوختگی پوست در این روش بیشتر است. وقتی پیسی خیلی محدود است، پسورالن را میتوان بر روی پوست مبتلا مالیده و سپس بیمار را در معرض تابش UVA قرار داد.
با این حال معمولاً پسورالن را به صورت قرص خوراکی به بیمار میدهند در این روش درمانی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد شانس برگشتن رنگدانه به پوست صورت، بدن، بازوها، ران و ساق پاها وجود دارد.
دستها و پاها خیلی کم به این نوع درمان پاسخ میدهند.
معمولاٌ حداقل یک دوره درمان یک ساله به صورت ۱ تا ۳ بار در هفته لازم است.
پووا فقط باید توسط متخصص پوست و تحت شرایط کنترل شده صورت گیرد.
عوارض جانبی پووا شامل واکنشهای مشابه آفتاب سوختگی هستند.
در صورت استفاده طولانی مدت، بر روی پوست ککمک بوجود آمده و پوست مستعد ابتلا به سرطان میشود.
از آنجا که انواع پسورالن موجب افزایش حساسیت چشم نسبت به نور خورشید میشوند، استفاده از عینکهای آفتابی محافظ در برابر UVA از شروع درمان تا غروب آفتاب در همان روز ضرورت تام دارد.
دلیل محافظت از چشمها، پیشگیری از ابتلاء زودرس به آب مروارید است
معمولاً ازPUVA برای بچههای زیر دوازده سال، زنان باردار یا شیرده و یا افراد مبتلا به بعضی از بیماریهای خاص استفاده نمیشود.
اشعه ماوراءبنفش
طیف بسیار محدودی از اشعه ماوراء بنفش B قدرت تحریک سلولهای رنگدانهساز را داشته و در درمان پیسی مفید میباشد.
این طیف اشعه تنها توسط لامپهای مخصوص و یا سیستم لیزر تولید میگردد.
عوارض این روش بسیار کم بوده و در بچهها نیز قابل استفاده است.
پیوند پوست
انتقال پوست از نواحی طبیعی به نواحی سفید شده فقط در موارد تعداد محدودی از بیماران مبتلا به پیسی امکان پذیر میباشد.
معمولاً این روش موجب بازگشت کامل رنگ به نواحی مبتلا نمیشود.
از بین بردن رنگدانه باقی مانده
در بعضی از بیماران که بیماری برص وسعت زیادی پیدا کرده است، عملیترین روش درمان، رنگ زدایی از نواحی طبیعی پوست و یکدست کردن رنگ آن است.
در این روش از یک ماده شیمیایی به نام”roquinone Monobenzylether Of Hy” یا از اشعه لیزر استفاده میشود.
این روش درمان حدود یک سال به طول میانجامد. معمولاًاز بین رفتن رنگ پوست در این روش دایمی و برگشت ناپذیر است.
لذا بیماران باید اکیداً از تماس با نور آفتاب اجتناب نمایند.
دیدگاه