شب کوری | شب کوری و مختل شدن بینایی افراد مبتلا در شب

شب کوری یک بیماری بینایی است که موجب می‌شود بینایی فرد مبتلا، در شب مختل شود.

شب کوری

شب کوری نوعی اختلال بینایی است که آن را با نام نکتالوپیا نیز می شناسند. افرادی که دچار شب کوری می شوند معمولاً در شب یا در محیط های با نور کم دچار مشکلات بینایی شده و دید ضعیفی دارند. حتی نام بیماری «شب کوری» خودش بیانگر مشکل عدم توانایی و نداشتن دید در شب است. البته این معنی کم اغراق داشته و فرد به کلی توانایی دیداری خودش را در شب از دست نمی دهد فقط هنگام رانندگی یا راه رفتن در جاهای بسیار تاریک با مشکل روبرو خواهد شد.

بعضی از انواع شب کوری قابل درمان است و بعضی از آن ها هیچگاه درمان پذیر نیست. در اولین قدم بهتر است برای تشخیص علت بروز اختلال در بینایی تان به پزشک متخصص مراجعه کنید. بعد از تشخیص علت بروز مشکل می توانید به دنبال بهبود قدرت دید تان باشید. تنها علامت شب کوری مشکل در دید شب و در جاهای تاریک است. بیشترین مشکل برای فرد زمانی اتفاق می افتد که فرد از یک محیط روشن وارد یک محیط تاریک شود. به عنوان مثال فرد بعد از قدم زدن در غروب خورشید اگر وارد رستوران تاریکی شود، بدون شک دچار مشکلات دید خواهد شد.

همچنین فرد در هنگام رانندگی در خیابان های تاریک یا جاده هایی که چراغ چشمک زن دارند نیز دچار مشکل خواهد شد.

دلایل ایجاد شب کوری

شب کوری یا ضعف سازگاری با تاریکی، به‌علت اختلال سلول‌هایی در شبکیه‌ی چشم است که مسئول دید در روشنایی اندک هستند. شب کوری ممکن است نشانه‌ی بیماری‌های مختلف اکتسابی یا مادرزادی باشد.

علت‌های اکتسابی

• آب‌ مروارید (cataracts): افراد مبتلا به آب‌ مروارید اغلب و به‌ویژه در شب نمی‌توانند به‌خوبی کتاب بخوانند، رانندگی کنند و حالت‌های چهره‌ را تشخیص بدهند.

• نزدیک‌بینی (myopia): گاهی علت شب کوری، نزدیک‌ بینی درمان‌نشده است.

• مصرف بعضی داروها: بعضی داروهای آب‌سیاه یا گلوکوم (glaucoma) مردمک چشم را ضعیف و دید در شب را با مشکل مواجه می‌کنند.

• کمبود ویتامین A: شب کوری یکی از اولین نشانه‌های کمبود ویتامین A است که معمولا با سوء‌تغذیه در ارتباط است. کمبود ویتامین اغلب در کودکانی رخ می‌دهد که دچار سوء‌تغذیه هستند. این کودکان آن‌قدر کم‌سن‌وسال هستند که نمی‌توانند مشکل دیدشان در شب را تشخیص بدهند یا مشکل بینایی خود را بازگو کنند.

علت‌های مادرزادی

• شب کوری مادرزادی، با یا بدون نزدیک‌بینی: این مورد به گروهی از اختلالات ناهمگن ژنتیکی (جهش ژنتیکی) برمی‌گردد. نوعی از شب کوری مادرزادی (choroideremia) فقط روی جنس مذکر اثر می‌گذارد؛ جنس مؤنث حامل ژن‌های مربوطه است، اما نشانه‌های این بیماری را ندارد.

• رتینیت پیگمنتوزا (Retinitis pigmentosa): این بیماری چشمی درنتیجه‌ی چندین نقص چشمی اتفاق می‌افتد که منجر به آسیب شبکیه می‌شوند. افراد مبتلا ممکن است در شب یا روشنایی کم، کاهش دید داشته باشند؛ حتی ممکن است در دید میانی و جانبی نیز مشکل داشته باشند. نشانه‌های این بیماری در دوران کودکی قابل شناسایی هستند، اما اغلب در بزرگسالی آشکار می‌شوند.

• سندرم آشر (Usher syndrome): این سندرم با کاهش شنوایی و رتینیت پیگمنتوزا شناخته می‌شود و همان‌طور که قبلا گفتیم ممکن است باعث شب کوری شود.

علائم و نشانه های شب کوری

شب کوری مشکل چشمی است که در نتیجه نور کم برای فرد اتفاق می افتد. به عنوان مثال فرد مبتلا به شب کوری توانایی دیدن ستاره ها در شب یا موانع در اتاق تاریک را نخواهد داشت.

انجمن چشم پزشکی آمریکا برای تشخیص شب کوری موارد زیر را پیشنهاد می کند:

• آیا تشخیص چهره افراد در نور کم برایتان دشوار است؟

• آیا رانندگی در شب هنگام برایتان کاری بسیار سخت است؟

• آیا راه رفتن در خانه در نور کم برایتان کاری سخت و چالش برانگیز است؟

• آیا کنار آمدن با اتاق روشن بعد از بودن در اتاق تاریک زمان بر و چالشی است؟

• آیا دیدن اتاق تاریک و اجسام داخل آن بعد از بودن در اتاق روشن برایتان سخت و زمان بر است؟

علائم زیر نیز ممکن است در نتیجه شب کوری برایتان اتفاق بیفتد. البته بروز این علائم به علت بروز شب کوری نیز مرتبط است:

• سردرد

• استفراغ

• درد چشم

• حالت تهوع

• حساسیت زیاد چشم به نور

• تاری دید یا تاریکی عدسی چشم

• مشکل در نگاه کردن به اجسام و افراد در فاصله زیاد

آزمایش شب کوری

اگر شب‌ها نمی‌توانید به‌خوبی ببینید، باید به چشم‌پزشک مراجعه کنید. در چنین مواردی، چشم‌پزشک آزمایش‌هایی انجام می‌دهد تا مشخص شود آیا به شب کوری مبتلا هستید یا نه، و آیا این شب کوری به بیماری دیگری ارتباط دارد یا خیر. معاینه‌ی چشم شامل موارد زیر است:

• آزمایش‌هایی برای بررسی حدت بینایی، توانایی تشخیص رنگ‌ها و واکنش مردمک چشم به روشنایی

• آزمایش انکسار برای بررسی تجویز عینک یا لنز چشم

• معاینه‌ی لامپ اسلیت برای بررسی ساختارهای جلوی چشم ازجمله ملتحمه، قرنیه، پلک‌ها، عنبیه، عدسی‌ها و صلبیه.

• معاینه‌ی شبکیه برای بررسی وجود هرگونه آسیب در ساختارهای پشت چشم ازجمله زجاجیه، شبکیه و مشیمیه.

ممکن است چشم‌پزشک الکترورتینوگرافی (Electroretinography) تجویز کند. این آزمایش واکنش‌های الکتریکیِ سلول‌های استوانه‌ای‌ و مخروطی‌ (سلول‌های گیرنده‌ی نور) را در معرض نور بررسی می‌کند و می‌تواند عملکرد غیرطبیعی شبکیه، یعنی بخش تشخیص نور چشم را شناسایی کند.

ممکن است آزمایش میدان دید هم روی فرد انجام شود. این آزمایش مشکلات دید میانی و جانبی را که بر اثر گلوکوم و دیگر بیماری‌های چشمی یا به‌واسطه‌ی مسائلی هم‌چون سکته‌ی مغزی ایجاد شده‌اند، تشخیص می‌دهد.

نحوه تشخیص شب کوری

معاینه چشم شامل موارد زیر است:

• تست بینایی رنگ

• رفلکس نوری مردمک چشم

• رفرکشن (انکسار نور)

• معاینه شبکیه

• معاینه اسلیت لمپ

• حدت بینایی

سایر آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش الکتروتینوگرافی (ERG)

• آزمایش میدان دید

راه های درمان شب‌ کوری

روش‌های درمان شب ‌کوری با توجه به علت آن متفاوت است. اگر علت آن آب مروارید باشد، جراحی ممکن است بهترین راه حل باشد، یا اگر علت آن نزدیک بینی باشد، شاید به یک نسخه جدید پزشکتان نیاز داشته باشید. اگر در اثر دارو یا کمبود ویتامین آ رخ داده باشد، داروهای جدید یا مکمل‌ها برای شما تجویز خواهد شد. اگر شب‌ کوری شما در اثر بیماری رتینیت پیگمنتوزا یا سندرم یوزر رخ داده باشد، پزشک شما می‌تواند گزینه‌های درمانی را برای علائم خاص شما پیشنهاد کند.

یکی از بزرگترین چالش‌های افراد مبتلا شب‌کوری، رانندگی در شب است.

• چراغ‌های جلو و شیشه جلوی ماشین خود را تمیز نگه دارید تا چراغ‌ها بتوانند نور بیشتری از خود ساتع کنند و میزان روشنایی زننده‌ای که در شیشه جلوی اتومبیل در اثر تابش نور از گرد و خاک و کثیفی ایجاد می‌شود کاهش یابد.

• چراغ‌های جلوی اتومبیل خود را تراز کنید تا در حد امکان جاده را روشن کنند (در مقابل چراغ‌های روشن اتومبیل‌های مقابل شما).

• آینه عقب اتومبیل خود را تنظیم کنید. برخی از آینه‌های عقب دارای تنظیمات مناسب برای رانندگی در شب هستند تا میزان روشنایی چراغ‌ اتومبیل‌های پشت سر شما را کاهش دهند. بررسی کنید که آیا آینه شما قابلیت این تنظیم را دارد یا خیر. اگر اینطور نیست، حتما یکی از این آینه‌ها را برای اتومبیل خود تهیه کنید.

• روی خطوط وسط جاده و سایر نشانگرهای جاده متمرکز شوید. نکته اصلی اینجاست که مستقیماً به چراغ‌های موجود در جاده نگاه نکنید، بلکه روی نقاطی که نور آن‌ها را روشن می‌کند تمرکز کنید، مانند خطوط جاده.

عینک یا لنزهای تماسی

روش‌های درمانی ممکن است شامل استفاده از انواع خاص عینک یا لنزهای تماسی باشد که می‌تواند به تقویت بینایی شما کمک کند.

همچنین استفاده از عینک آفتابی می‌تواند چشم را در برابر نور ماوراء بنفش محافظت کند. نور ماوراء بنفش می‌تواند باعث آسیب بیشتر به چشم شما شود.

رژیم غذایی

زمانی که علت بیماری شب ‌کوری، کمبود ویتامین A باشد، درمان آن اضافه کردن بیشتر ویتامین آ به رژیم غذایی خواهد بود. منابع عالی ویتامین آ شامل موارد  زیر است:

• تخم مرغ

• غلات غنی شده

• شیر غنی شده

• سبزیجات و میوه‌های نارنجی و زرد

• روغن کبد ماهی کاد

• سبزیجات پهن برگ و سبز تیره

لیزیک و عمل جراحی چشم

در موارد شدیدتر بیماری شب کوری ممکن است جراحی چشم ضروری باشد. به عنوان مثال، لیزیک نوعی جراحی است که در آن شکل قرنیه را برای بهبود بینایی بیمار تغییر می‌دهند. انواع دیگر جراحی ممکن است با هدف درمان آب مروارید یا آزاد کردن فشار درون چشم برای درمان گلوکوم انجام شود.

شب ‌کوری در بعضی موارد ممکن است قابل درمان نباشد. رتینیت پیگمنتوزا در حال حاضر هیچ درمان مؤثری ندارد، اگرچه برخی از دستگاه‌های چشم و خدمات درمانی ممکن است تا حدی بتوانند علائم و کیفیت زندگی را بهبود ببخشند.

ممکن است اقدامات احتیاطی برای کاهش برخی از خطرات ناشی از شب کوری مفید واقع شود. این اقدامات احتیاطی می‌تواند به معنای عدم رانندگی در شب یا اجتناب از کشتیرانی یا حرکت در تاریکی باشد.

مراقبت‌های خانگی

برای جلوگیری از بروز حادثه در مناطق کم‌نور، اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهید. از رانندگی در شب خودداری کنید، مگر اینکه مورد تایید چشم پزشک خود باشید.

جلوگیری از آسیب ناشی از شب کوری

رانندگی در شب برای این بیماران خطرناک است، زیرا سرعت واکنش راننده هنگام رانندگی به دید او بستگی دارد. حتی دید طبیعی در شب بسیار محدودتر از روز است. رانندگان مسن‌ در مقایسه با جوان‌ترها، هنگام رانندگی در شب دید کمتری دارند. برای مثال راننده‌ی پنجاه ساله، به نوری دوبرابرِ راننده‌ی سی ساله نیاز دارد.

بهترین راهِ محافظت از خودتان دربرابر آسیب‌های ناشی از شب کوری، اجتناب از رانندگی در شب است. سعی کنید صرفا در طول روز رانندگی کنید. کسانی که به شب کوری دچارند ممکن است حتی زیر نورهای مصنوعی هم با مشکل مواجه شوند. اگر واجب است شب‌ها رانندگی کنید، نکاتی را برای ایمنی بیشتر رعایت کنید. مثلا با تمیز کردنِ شیشه‌ها و چراغ‌های جلوی خودرو، دید خود را افزایش بدهید؛ با سرعت کمتری رانندگی کنید تا در صورت بروز اتفاقات غیرمنتظره، بتوانید سریع‌تر واکنش نشان بدهید.