معماری ابرخشت یا Super Abobe
ابرخشت Super Adobe، شکلی از معماری با خاک است که توسط معمار و بنیانگذار موسسه Cal-Earth نادر خلیلی ابداع و توسعه یافته است. با استفاده از کیسه های خاکی طویل، سیم های خاردار، خاک موجود در سایت و ابزارهای مورد نیاز، نادر خلیلی سامانه ای خلاق از خاک ابداع کرد که ترکیب شده با روش معماری سنتی و الزامات ایمنی جهانی امروز و استانداردهای زلزله در کالیفرنیاست.
این فنآوری توسط ناسا نشر و اعلام شد. همچنین توسط سازمان ملل تایید و مفتخر به دریافت جایزه معتبر آقاخان در سال ۲۰۰۴ شد. چنین دستاوردی نتیجه سالها تلاش، مراقبه و تجربه عملی است که الهام گرفته شده از معماری سنتی و خاکی بیابان های ایران است و چنین طرحی به نحوی مطلوب با معماری مدرن سازگار یافته است به طوری که هر فردی قادر به ساخت چنین سبک و سازه هایی است.
ابرخشت که حاصل حدود ۳۰ سال از زندگی حرفهای، کار و تجربیات مرحوم نادر خلیلی، معمارمبتکر ایرانی است در واقع کیسههای درازی است با عرض ۵۰-۴۰ سانتیمتر و طول مورد نیاز که از خاک و فیبری که جایگزین کاه شده است پر می-شود این کیسه ها به کمک دو ردیف سیمخاردار، در هم تنیده میشوند و آن طور که میگویند بنای ساخته شده از آن در مقابل باد و باران و گرما و سرمای شدید، آتشسوزی و زلزله و… مقاوم است. روش ساخت ابتدایی است و حتی ساختمانسازی را تا مراحلی از یک مقوله تخصصی به مقولهای قابل انجام برای همه تبدیل میکند.
ابرخشت به الگوی برای اتاقهای ۴۰متری و ۲۰۰متری ختم نمی شود. شاید ابرخشت برای ساخت مثلا یک سالن بزرگ با محدودیت مواجه باشد ولی برای هر تعداد اتاقی که بخواهید جوابگو است.
با توجه به دسترسی به این نوع مصالح، قابل دسترس بدون مشکل عمده، موجبات تسهیلات در همهگیر شدن سیستم را فراهم آمده است و از طرف دیگر با توجه به انعطاف پذیری فرمی، قابلیت مانور را در زمینه شکلدهی انحناهای زیبا، بوجود می-آورد. این همه به معنای توانایی استفاده از قالب و قاب برای شکل دادن، پیچ و تاب دادن فرمها و بهرهگیری از روند طراحی ارگانیک سازه است. به طوری که بناهای گنبدی جدید به جای آن که از بلوکهای مجزا ساخته شود با بافتن این رشتههای بلند ابر خشتها شکل می گیرند و در برابر نور خورشید و حرارت محیط خشتها خشک می شوند.
نادر خلیلی کیست؟
نادر خلیلی معروف ترین معمار ایرانی- آمریکایی در سال 1315 در شهر تهران چشم به جهان گشود. شرایط سخت زندگی وی سبب شد تا رویایی را در سر بپروراند و آینده ای متفاوت را برای خود بسازد. او به این روش زندگی خود را توصیف می کند: "در میانۀ زندگی، دست از مسابقۀ با دیگران برداشتم، به رویاهای خود پرداختم و به آرامی در مسیر زندگی گام برداشتم. رویای من عبارت از ساخت خانه ای ساده بود که با دست خالی و مصالح سادۀ موجود در این جهان: از عناصر برگرفته از زمین، آب، هوا و آتش ساخته شده باشد. برای ساخت چنین سرپناهی، آن را در محل، ساخته و آماده می سازیم، مانند صخره ای بزرگ و تو خالی".
تلفیق سبک معماری وی با علاقه توصیف ناپذیرش به شعر و عرفان سبب شد تا به نام "معمار و فیلسوف" خوانده شود و افکار خود را در غالبی متفاوت با دیگر شاعران بیان کند. خط فکر جلال الدین رومی را می توان در آثار نادر خلیلی به خوبی مشاهده کرد. او استفاده از خاک را به عنوان عنصر اصلی طراحی اش را از اشعار مولانا الهام گرفته و امیدوار بوده است از طریق "معماریِ خاک" به بعضی از مهم ترین موضوع های روز مانند تأمین سرپناه برای پناهندگان، فاجعه دیدگان و نیازمندان جهان بپردازد.
نادر خلیلی در سال 1387 در بیمارستانی در لس آنجلس به دلیل نارسایی قلبی چشم از جهان فروبست.
ناسا و سبک معماری ابرخشت
در سال ۱۹۸۴ سازمان هوا و فضانوردی ایالات متحده آمریکا (ناسا) به منظور برنامهریزی سفر درازمدت انسان به ماه کنفرانسی را با نام «پایگاههای مستقر در ماه و فعالیتهای فضایی در قرن ۲۱ » برگزار کرد. هدف سمینار، رسیدن به این موضوع بود که چگونه میتوان به روشی اقتصادی برای ساخت بنا در ماه دست یافت، در حالی که بتوان هزینه ی انتقال مصالحی مانند آهن و بتن را کاهش داد.
در سمینار پایگاههای مستقر در ماه و فعالیت های فضایی در قرن ۲۱ نادر خلیلی پیشنهاد خود را مبنی بر ساخت بناهایی روی ماه با الهام گرفتن از طرح معماری کویری و براساس ابر خشتها ارائه کرد. از این دوره بود که مجموعهای از آزمایشهای فنی برای تأیید این نوع معماری پشتسر گذاشته شد و سرانجام به عنوان طرحی کمهزینه، زیبا، دارای امکان ساخت توسط مردم و مقاوم در برابر بلایای طبیعی پذیرفته شد.
این ایده در آن جلسه بازتاب فراوانی یافت به طوری که وقت سخنرانی خلیلی تمدید و وی با پرسشهای فراوان دانشمندان مواجه شد. بعدها آزمایشگاههای پیشرفته لوسآلاموس، آزمونهای بسیار جدی و سختی را درباره کیفیت بنا، مقاومت در برابر ماه لرزههای ناشی از برخوردهای شهاب سنگی، پرتوهای کیهانی، تغییرات دمای روز و شب ماه و… انجام داد. نتیجه، بهتر از آنچه بود که تصور میشد. خلیلی شرح این داستان را بعدها در کتاب پیادهروهایی بر ماه نوشت. در طرحهای عمدهای که این روزها درباره آینده سکونتگاههای انسان بر ماه و مریخ مطرح میشود ایده نادر خلیلی در صدر فهرست کوتاهی از پیشنهادهای متنوع قرار دارد که توانایی و کار آمدی را در کنار شرایط اقتصادی به همراه دارد.
نحوه کار در معماری ابرخشت
کیسه های ابرخشت کوتاه و طویل پر از خاک شده و به صورت لایه ای مارپیچ بر روی هم قرار گرفته است. رشته هایی از سیم خاردار بین هر لایه کیسه خاکی قرار دارد که به عنوان ملات و تقویت عمل می کند.
در برخی از موارد تثبیت کننده ای همانند سیمان، آهک و امولیسیون نیز افزوده شده است. همانگونه که کوزهگر لایه هایی از خاک رس را به صورت مارپیچی بر روی هم قرار میدهد. سازندگان،کیسه های خاکی را به صورت مارپیچ روی هم قرار دادهاند.
سامانه ساختمان سوپرادوب یا ابرخشت برای ساخت گنبد ها، طاق ها، چارطاقی ها و اشکال خطی طولی به کار گرفته شده است. همچنین روش مشابهی برای ساخت سیلوها، عناصر محوطه سازی، جادهها، پلها، مخازن و تثبیت کناره های سواحل و نهرها به کار گرفته شده است.
قوس قویترین شکل در معماری است که هزاران سال است که در معماری با خاک از آن بهرهبرداری شده است. گنبد قوسی است که ۳۶۰ درجه چرخیده است. سوپرادوبی انتخاب مناسب و مطلوبی برای ساخت و ساز گنبدها، طاقها و چهارطاقی است و سوپرادوبی سازه بسیار مقاومی است که کد زلزله کالیفرنیا را گذرانده و حتی در کشور نپال در برابر زلزله ۷.۳ ریشتری مقاوم بوده است. با استفاده از هندسه و ابزار ساده پرگاری سارندگان قادر به ساخت سازههای گنبدی با ارتفاع متفاوت و قطری بیشتر و تا حدود ۲۲ فوت است.
ویژگی های معماری ابرخشت یا Super Adobe
الف) امکان استفاده در مناطق جنگ زده یا خسارت دیده زلزله
یکی از کاربردهای این روش، ساخت سر پناه برای خسارت دیدگان جنگ و زلزله است . این روش با سرپناه موقت مثل چادر یا حتی کانکس تفاوت داشته و به عنوان روشی دائمی تر از آنها محسوب می شود .
ب) مقاومت در برابر سرما و گرما
یکی از ویژگیهای مثبت این طرح، به دلیل استفاده از دیواره های خشتی و شکل خاص بنا ، مقاومت در برابر سرما و گرما و مصرف انرژی پایین است ؛ نکته ای که ضعف همه روشهای دیگر سرپناه های موقت می باشد .
ج) تکنولوژی پائین و اجرای سریع
استفاده از در دسترس ترین مصالح یعنی خاک و تکنولوژی پائین یک ویژگی مثبت این طرح است ، ویژگی که به خصوص در نقاط دور دست یا در شرایط پس از زلزله یا جنگ که حمل و نقل و تولید مصالح و توزیع برق در مناطق آسیب دیده مختل شده است کاربرد دارد. با این روش می توان با کمک اهالی هر خانه حداکثر در طی یک هفته یک سرپناه مقاوم و مناسب اجرا کرد .
د) مقاومت در برابر زلزله
به دلیل شکل خاص این بناها و نحوه انتقال نیرو به صورت فشاری؛ این ساختمان در برابر زلزله مقاوم است . این روش در ایلات متحده به عنوان یک روش ضد زلزله مورد تصویب قرار گرفته شده و آئین نامه ای نیز برای آن تدوین شده است .
دیدگاه