احکام میت | احکام مرتبط با میت از دیدگاه امام خمینی

احکام  غسل میت

• مساله 1: ‏‏اگر جایی از بدن میت نجس شود، باید پیش از آنکه آنجا را غسل‏‎ ‎‏بدهند آب بکشند، و احتیاط مستحب آن است که تمام بدن میت پیش از شروع‏‎ ‎‏به غسل پاک باشد.‏

‏‏• مساله 2: ‏‏واجب است میت را سه غسل بدهند: اول: به آبی که با سدر‏‎ ‎‏مخلوط باشد. دوم: به آبی که با کافور مخلوط باشد. سوم: با آب خالص. و‏‎ ‎‏چنانچه طریقه ای که گفته شد مراعات نشود، باید کاری کرد که غسلها به ترتیب‏‎ ‎‏انجام گیرد.‏

‏‏• مساله 3: ‏‏غسل میت مثل غسل جنابت است، و احتیاط واجب آن است‏‎ ‎‏که به طریقۀ غسل ترتیبی میت را غسل دهند، نه ارتماسی؛ به اینکه میت را در‏‎ ‎‏آب فرو برند و بیرون آورند و یک غسل حساب کنند، ولی اگر هر یک از سه‏‎ ‎‏قسمت بدن را جدا جدا در آب فرو برند و مراعات ترتیب را بنمایند اشکالی‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏• مساله 4: ‏‏سدر و کافور باید به اندازه ای کم نباشد که نگویند سدر و کافور با‏‎ ‎‏آب مخلوط شده است و به اندازه ای هم زیاد نباشد که آب را مضاف نماید و به‏‎ ‎‏آن آب نگویند.‏

‏‏• مساله 5: ‏‏اگر سدر و کافور یا یکی از اینها پیدا نشود، باید به جای هر کدام‏‎ ‎‏که ممکن نیست میت را با آب خالص غسل بدهند، و واجب است نیت بدلیّت‏‎ ‎‏بنمایند، و همچنین واجب است مراعات ترتیب به وسیلۀ نیت؛ یعنی اگر مثلاً‏‎ ‎‏سدر پیدا نشود، دفعۀ اوّل که میت را با آب خالص غسل می دهند نیت کنند که‏‎ ‎‏این عوض غسل با آب سدر است.‏

‏‏• مساله 6: ‏‏کسی که میت را غسل می دهد باید مسلمان دوازده امامی باشد،‏‎ ‎‏و بنابر احتیاط واجب باید بالغ هم باشد.‏

• مساله 7: ‏‏اگر آب پیدا نشود، یا استعمال آن مانعی داشته باشد، باید‏‎ ‎‏عوض هر غسل، میت را یک تیمم بدهند، و احتیاط مستحب آن است که یک‏‎ ‎‏تیمم دیگری هم عوض هر سه غسل بدهند، و بنابر احتیاط واجب کسی که‏‎ ‎‏میت را تیمم می دهد، هم با دست خود میت را تیمم دهد، یعنی دست خود را‏‎ ‎‏به زمین بزند و به صورت و پشت دستهای میت بکشد و هم با دست خود میت‏‎ ‎‏اگر ممکن باشد.‏

‏‏• مساله 8:‏‏ اگر به اندازۀ یک غسل یا دو غسل آب داشته باشند، باید میت را‏‎ ‎‏غسل دهند و به جای غسلهای دیگر تیمم نمایند.‏

‏‏• مساله 9: ‏‏کسی که برای حج یا عمره احرام بسته است، اگر پیش از تقصیر‏‎ ‎‏در عمره و پیش از سعی در حج بمیرد نباید او را با آب کافور غسل دهند و به‏‎ ‎‏جای آن باید با آب خالص غسلش دهند.‏

‏‏• مساله 10: ‏‏غسل بچۀ مسلمان اگر چه از زنا باشد واجب است، و غسل‏‎ ‎‏کافر و اولاد او جایز نیست.‏

‏‏• مساله 11: ‏‏بچۀ سقط شده را اگر چهار ماه یا بیشتر دارد باید غسل بدهند، و‏‎ ‎‏اگر چهار ماه ندارد باید در پارچه ای بپیچند و بدون غسل دفن کنند.‏

‏‏• مساله 12: جایز نیست مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد در حال اختیار،‏‎ ‎‏ولی زن می تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم می تواند زن خود را غسل‏‎ ‎‏دهد.‏

‏‏• مساله 13: ‏‏مرد می تواند دختر بچه ای را که سن او از سه سال بیشتر نیست‏‎ ‎‏غسل دهد، و زن هم می تواند پسربچه ای را که سه سال بیشتر ندارد، غسل دهد.‏

‏‏• مساله 14: کسی را که در حال حیض یا در حال جنابت مرده، لازم نیست‏‎ ‎‏غسل حیض یا غسل جنابت بدهند، بلکه همان غسل میت برای او کافی است.‏

‏‏• مساله 15: ‏‏اگر بعد از تمام شدن غسل میت بدن میت نجس شود، اعادۀ‏‎ ‎‏غسل لازم نیست، ولی برطرف کردن نجاست و آب کشیدن آن واجب است و ‏‎اگر بعد از گذاشتن میت در قبر بدنش نجس شود، بنابر احتیاط واجب باید‏‎ ‎‏نجاست را آب بکشند.‏ ‎

 احکام کفن میت

‏‏• مساله 1: ‏‏میت را باید با سه پارچه که آنها را لنگ و پیراهن و سرتاسری‏‎ ‎‏می گویند کفن نمایند، و این کار بر تمام مسلمانان واجب است، مثل غسل دادن،‏‎ ‎‏ولی اگر کسی اقدام به آن نمود از دیگران ساقط می شود.‏

‏‏• مساله 2: ‏‏لنگ باید اقلاً از ناف تا زانو را بپوشاند و پیراهن بنابر احتیاط‏‎ ‎‏واجب باید از سر شانه تا نصف ساق پا را بپوشاند، و درازی سرتاسری، باید به‏‎ ‎‏قدری باشد که بستن دو سر آن ممکن باشد و پهنای آن باید به اندازه ای باشد که‏‎ ‎‏یک طرف آن روی طرف دیگر بیاید.‏

‏‏• مساله 3: ‏‏کفن کردن میت با چیز غصبی اگر چیز دیگری هم پیدا نشود،‏‎ ‎‏جایز نیست.‏

‏‏• مساله 4: ‏‏کفن کردن با پوست حیوان حلال گوشت که به دستور شرعی آن‏‎ ‎‏را کشته باشند، چنانچه طوری باشد که به آن لباس بگویند اشکالی ندارد،‏‎ ‎‏هرچند مستحب است در حال اختیار به آن کفن ننمایند.‏

‏‏• مساله 5: ‏‏کفن کردن میت با پارچۀ ابریشمی و پوست مردار و چیز نجس‏‎ ‎‏هرچند به خون کمتر از درهم نجس شده باشد و پوست و پشم و کرک حیوان‏‎ ‎‏حرام گوشت و پوست حلال گوشت اگر طوری نباشد که به آن لباس بگویند‏‎ ‎‏جایز نیست، ولی در حال ناچاری اشکال ندارد.‏

کفن کردن میت مسلمان با سه پارچه که آنها را لنگ و پیراهن و سرتاسری‏‎ ‎‏می گویند واجب کفائی است؛ لنگ باید از ناف تا زانو اطراف بدن را بپوشاند، و‏‎ ‎پیراهن باید از سر شانه تا نصف ساق پا را بنابر اقوی بپوشاند، و درازی‏‎ ‎‏سرتاسری باید به قدری باشد که بستن دو طرف آن ممکن باشد، و پهنای آن به‏‎ ‎‏اندازه ای باشد که یک طرف آن روی طرف دیگر بیاید و بر میت پیچیده شود و‏‎ ‎‏تمام بدن او را بپوشاند.‏

‏‏• مساله 1: ‏‏کفن کردن با چیز غصبی اگرچه چیز دیگری هم نباشد، جایز‏‎ ‎‏نیست.‏

‏‏• مساله 2: کفن کردن با پوست مردار و پوست حیوان حرام گوشت یا مو و‏‎ ‎‏کرک آن و پارچه ابریشمی خالص و چیز نجس، در حال اختیار جایز نیست، و با‏‎ ‎‏پوست حیوان حلال گوشت نیز بنابر احتیاط واجب کفن ننمایند، امّا کفن کردن‏‎ ‎‏با مو و پشم و کرک حیوان حلال گوشت مانعی ندارد، و در حال ناچاری پوست‏‎ ‎‏حیوان حلال گوشت بر چیز نجس مقدم، و چیز نجس بر پارچۀ ابریشمی‏‎ ‎‏خالص، و پارچۀ ابریشمی خالص بنابر احتیاط واجب بر اجزاء حرام گوشت‏‎ ‎‏مقدم می باشد.‏

‏‏• مساله 3: ‏‏اگر کفن میت پیش از گذاشتن در قبر نجس شد؛ چنانچه کفن‏‎ ‎‏ضایع نمی شود، باید مقدار نجس را بشویند یا ببرند. و همچنین بعد از گذاشتن‏‎ ‎‏در قبر اگر شستن و بریدن هر دو ممکن باشد، بهتر این است که مقدار نجس را‏‎ ‎‏ببرند و امّا اگر شستن ممکن نباشد مگر به بیرون آوردن میت از قبر، واجب است‏‎ ‎‏مقدار نجس را ببرند، و اگر بریدن سبب ضایع شدن کفن می شود و شستن هم‏‎ ‎‏ممکن نیست مگر به بیرون آوردن میت از قبر، چنانچه بیرون آوردن میت از قبر‏‎ ‎‏جهت شستن کفن یا تبدیل آن موجب بی احترامی او می شود، جایز نیست.‏

‏‏• مساله 4: ‏‏کفن میت به نحوی که متعارف و لایق شان او است و همچنین‏‎ ‎‏مئونه سایر تجهیزات از قبیل آب و سدر و کافور و غیره از اصل مال او جدا‏‎ ‎‏می شود و در زائد بر قدر واجب با مراعات آبروی میت مستحب است احتیاط‏‎ ‎‏نمایند.‏

• مساله 5: ‏‏کفن زن و بقیۀ مخارج تجهیزات او، مانند آب و سدر و کافور و‏‎ ‎‏غیر اینها بر شوهر است، اگر چه زن صاحب مال باشد و مطلّقۀ رجعی قبل از‏‎ ‎‏تمام شدن عده اگر بمیرد، بنابر احتیاط واجب شوهرش باید کفن او را بدهد،‏‎ ‎‏بلی در منقطعه محل اشکال است.‏

‏‏• مساله 6: ‏‏مستحبات کفن چند چیز است که بعضی از آنها ذکر می شود:‏‎ ‎‏1ـ ران پیچ از برای زن و مرد و آن پارچه ای است که به درازی سه ارش و نیم و‏‎ ‎‏پهنای یک وجب تا یک وجب و نیم که از تهیگاه میت تا سر زانوهای میت به‏‎ ‎‏طوری که رانهای او را بپوشاند پیچیده می شود و انتهایش از زیر دو پای میت از‏‎ ‎‏طرف راست خارج شود و در موضعی که پیچیدن خاتمه یافته فرو برند. 2ـ بعد‏‎ ‎‏از حنوط مقداری پنبه بین دوپایش بگذارند به نحوی که عورتین او را بپوشاند.‏‎ ‎‏3ـ عمامه از برای مرد و مقنعه از برای زن. 4ـ پستان بند از برای زن.‏

 آداب حنوط و جریدتین

‏‏• مساله 1: ‏‏بعد از غسل دادن میت، واجب است او را حنوط کنند، یعنی بر‏‎ ‎‏پیشانی و کف دستها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهای او کافور بمالند، و‏‎ ‎‏احتیاط مستحب آن است که به سر بینی میت نیز کافور بمالند.‏

‏‏• مساله 2: ‏‏در حنوط تعیین مقدار کافور لازم نیست، بلکه صدق مسح به‏‎ ‎‏کافور به کیفیتی که گذشت کفایت می کند.‏

‏‏• مساله 3: ‏‏مستحب است قدری تربت حضرت سید الشهداء  ‏‏علیه السلام‏‏ را با کافو‏‎ ‎‏ حنوط مخلوط کنند، ولی باید از آن کافور مخلوط به جاهایی که بی احترامی‏‎ ‎‏می شود، مانند سر دو انگشت بزرگ پاها، نرسانند.‏

‏‏• مساله 4: ‏‏مستحب است که دو چوب تر و تازه که درازی هر یک از آن‏‎ ‎‏بیشتر از یک ارش و کمتر از یک وجب نباشد، از چوب خرما و اگر نباشد از سدر‏‎ ‎‏و اگر نباشد بید یا انار و اگر نباشد چوب تر دیگر، همراه میت در قبر بگذارند؛ به‏‎ ‎ این نحو که یکی را طرف راست از چنبرۀ گردن چسبیدۀ به بدن و دیگری را‏‎ ‎‏طرف چپ از چنبرۀ گردن روی پیراهن و زیر لفافه قرار دهند.‏

‏‏• مساله 5: ‏‏راه رفتن از پی جنازه به آدابی که ذکر می شود از مستحبات‏‎ ‎‏موکده است: 1ـ موقع حمل جنازه آنهایی که از دنبال آن می روند ‏‏«بسم الله و بالله و‏‎ ‎‏صلّی الله علی محمد و آل محمد، اللهم اغفر للمومنین و المومنات»‏‏ بگویند.‏‎ ‎‏2ـ اینکه پیاده تشییع کنند و سوار نشوند، مگر اینکه پیاده رفتن مقدور نباشد.‏‎ ‎‏3ـ جنازۀ میت را بر روی شانه های خود حمل نمایند. 4ـ آنکه با خضوع و خشوع‏‎ ‎‏باشند و صاحب مصیبت پابرهنه باشد.‏

‏‏• مساله 6: ‏‏مکروهات تشییع چند امر است که بعضی از آنها ذکر می شود:‏‎ ‎‏1ـ خندیدن و شوخی کردن. 2ـ تشییع زنان اگرچه میت زن باشد و بهتر این است‏‎ ‎‏که زنان خصوصاً زنهای جوان تشییع ننمایند. 3ـ به سرعت بردن جنازه. 4ـ آتش‏‎ ‎‏بردن از پی آن.‏

 احکام نماز میت

‏‏• مساله 1: ‏‏واجب است نماز خواندن بر میت مسلمان، اگرچه بچه ای باشد‏‎ ‎‏که به شش سال رسیده باشد و پدر و مادر یا یکی از آنها مسلمان باشند.‏

‏‏• مساله 2: ‏‏نماز میت باید بعد از غسل و حنوط و کفن کردن او خوانده شود؛‏‎ ‎‏پس قبل از غسل و کفن کفایت نمی کند.‏

‏‏• مساله 3: ‏‏کسی که بر میت نماز می خواند لازم نیست با طهارت باشد و‏‎ ‎‏بنابر احتیاط مستحب در صورتی که مرد باشد، زن بر میت اگرچه میت هم زن‏‎ ‎‏باشد نماز نخواند.‏

‏‏• مساله 4: ‏‏نماز خواندن بر میت واجب کفایی است؛ به این معنی که اگر یک‏‎ ‎‏نفر بجا آورد از دیگران ساقط می شود، ولی لازم است از ولی میت اجازه بگیرند‏‎ ‎‏و چنانچه میت وصیت کرده باشد شخص معینی بر او نماز بخواند، احتیاط‏‎ ‎ واجب آن است که آن شخص از ولی میت اجازه بگیرد و احتیاط واجب آن‏‎ ‎‏است که ولی اجازه بدهد.‏

‏‏• مساله 5: ‏‏نماز میت را باید ایستاده و رو به قبله و با قصد قربت بخوانند، و‏‎ ‎‏در موقع نیت میت را تعیین کنند، مثلاً نیت کند: نماز می خوانم بر این میت قربةً‏‎ ‎‏الی الله .‏

‏‏• مساله 6: ‏‏اگر کسی نباشد که ایستاده بر میت نماز گذارد، می شود نشسته بر‏‎ ‎‏او نماز خواند.‏

‏‏• مساله 7: ‏‏واجب است در وقت خواندن نماز، میت را بر پشت مقابل‏‎ ‎‏نمازگزار بخوابانند به طوری که سر او طرف راست نمازگزار و پای او طرف چپ‏‎ ‎‏نمازگزار باشد، و چیزی مانند پرده و دیوار بین نمازگزار و میت نباشد، امّا نماز‏‎ ‎‏خواندن بر میت در تابوت که صدق حائل نمی کند اشکال ندارد.‏

‏‏• مساله 8: ‏‏نمازگزار نباید در وقت خواندن نماز از میت دور باشد، امّا در‏‎ ‎‏صورتی که نماز میت به جماعت خوانده شود و صفوف به هم متصل باشند‏‎ ‎‏مانعی ندارد.‏

‏‏• مساله 9: ‏‏مکان نمازگزار نباید از جای میت در وقت خواندن نماز بر آن‏‎ ‎‏پست تر یا بلندتر باشد، امّا پستی و بلندی اندک، ضرری ندارد.‏

‏‏• مساله 10: ‏‏در نماز خواندن بر میت طهارت و ازالۀ نجاست از بدن و جامه‏‎ ‎‏شرط نیست؛ پس بدون وضو و غسل و تیمّم و با لباس نجس می توان بر میت‏‎ ‎‏نماز خواند.‏

‏‏• مساله 11: ‏‏چنانچه میت را از روی عمد یا فراموشی بدون خواندن نماز‏‎ ‎‏دفن کنند و یا بعد از دفن معلوم شود نمازی که بر او خوانده شده باطل بوده، تا‏‎ ‎‏وقتی جسد او از هم پاشیده نشده به نحوی که به او میت گویند، با شرایطی که‏‎ ‎‏گفته شده، واجب است بر قبر او نماز بخوانند.‏

‎‏• مساله 12: ‏‏بر میت چند مرتبه نماز خواندن مکروه است، مگر اینکه میت‏‎ ‎‏اهل علم و شرف و پرهیزگار باشد.‏

 احکام دفن میت

‏‏• مساله 1: ‏‏واجب است دفن کردن میت در زمین به نحوی که بدن او در‏‎ ‎‏زمین پنهان شود، و احوط آن است که طوری دفن کنند که بوی او بیرون نیاید و‏‎ ‎‏درندگان هم نتوانند بدنش را بیرون بیاورند، اگرچه اقوی دفن میت است به‏‎ نحوی که گفته شد، در صورتی که درنده ای پیدا نشود و از بویش کسی صدمه‏‎ ‎‏نبیند.‏

‏‏• مساله 2: ‏‏اگر کسی در کشتی بمیرد، چنانچه بودن او در آنجا بی مانع باشد‏‎ ‎‏و یا جسد او فاسد نمی شود، باید صبر کنند تا به خشکی برسند و او را دفن‏‎ ‎‏نمایند، ولی در صورتی که بودن میت در کشتی مانعی داشته باشد و یا فاسد‏‎ ‎‏می شود، باید او را غسل بدهند و کفن نموده و حنوط کنند و بر آن نماز گزارده و‏‎ ‎‏او را در ظرفی مثل خمره گذاشته و درش را بسته به دریا انداخته و یا چیز‏‎ ‎‏سنگینی به پای او بسته به دریا بیندازند، و بهتر آن است که اگر خمره و یا مثل آن‏‎ ‎‏باشد او را در خمره گذارند. و همچنین اگر بر میت بترسند از جهت نبش قبر یا‏‎ ‎‏مثله نمودن (به معنی بریدن گوش و بینی و یا عضو دیگر) باید به نحوی که گفته‏‎ ‎‏شد او را در دریا بیندازند.‏

‏‏• مساله 3: ‏‏واجب است میت را در قبر به پهلوی راست به نحوی که سرش‏‎ ‎‏به طرف مغرب و پایش به طرف مشرق باشد بخوابانند، امّا اگر زن کافره ای‏‎ ‎‏بمیرد و بچه در شکم او مرده و پدر آن طفل مسلمان باشد، باید این چنین زن را‏‎ ‎‏در قبر به پهلوی چپ، پشت به قبله بخوابانند که روی بچه به طرف قبله باشد.‏

‏‏• مساله 4: ‏‏مخارج دفن میت و همچنین مخارج محکم کردن قبر میت در‏‎ ‎‏صورت لزوم و مخارج دریا انداختن او از اصل مالش برداشته می شود.‏

‏‏• مساله 5: ‏‏چیزهایی که از میت جدا می شود از قبیل مو و دندان و ناخن‏‎ ‎‏باید دفن شود، و احتیاط واجب آن است که آنها با بدن میت دفن شود، اگر‏‎ ‎‏ممکن شود.‏

‏‏• مساله 6: ‏‏اگر کسی در چاه بمیرد و بیرون آوردنش ممکن نباشد و همچنین‏‎ ‎‏نشود او را رو به قبله قرار داد، چنانچه ملک غیر نباشد باید درب (دهانه) چاه را‏‎ ‎‏ببندند و همانجا را قبر او قرار بدهند، و اگر ملک غیر باشد و اجازه بدهد نیز باید‏‎ ‎‏همان جا را قبر او قرار داد.‏

• مساله 7: ‏‏اگر بچه ای در رحم مادر بمیرد و بودنش در رحم برای مادر خطر‏‎ ‎‏داشته باشد، باید به آسانترین راه اگرچه به ریزه ریزه کردن بچه هم شد بیرون‏‎ ‎‏آورد، در مرتبۀ اول شوهر باید مباشر بیرون آوردن شود، اگر ممکن نشد به وسیلۀ‏‎ ‎‏زنی که استاد باشد و اگر ممکن نشد به وسیلۀ محارم زن، چنانچه ممکن نشد به‏‎ ‎‏وسیلۀ نامحرم باید بچه را بیرون آورد. اگر مادر بمیرد وبچه دررحم او زنده باشد،‏‎ ‎‏واجب است بچه را بیرون بیاورند، به این طریق: جایی را که می شود بچه را‏‎ ‎‏سالمتر بیرون آورد شکافته و بعد از بیرون آوردن طفل آنجا را بدوزند و اگر برای‏‎ ‎‏بیرون آوردن، همۀ مواضع مساوی باشد احوط بیرون آوردن ازطرف چپ است.‏

‏‏• مساله 8: ‏‏جایز نیست میت را در جای غصبی دفن کنند و اقوی جایز‏‎ ‎‏نبودن دفن در مساجد است.‏

‏‏• مساله 9: ‏‏جایز نیست دفن کردن کفّار در قبرستان مسلمانان، و چنانچه دفن‏‎ ‎‏کردند باید او را بیرون بیاورند. و همچنین جایز نیست دفن کردن مسلمان در‏‎ ‎‏قبرستان کفار و چنانچه عمداً یا سهواً دفن شد، اقوی جواز بیرون آوردن او‏‎ ‎‏است، امّا در صورتی که نسبت به میت بی احترامی باشد واجب است از آنجا‏‎ ‎‏بیرون آورند.‏

‏‏• مساله 10: ‏‏مستحب است گودی قبر تا چنبرۀ گردن، یا به اندازۀ قامت‏‎ ‎‏انسان متوسط باشد. و نیز مستحب است اگر میت مرد است قبل از داخل نمودن‏‎ ‎‏در قبر، نزدیک قبر به نحوی که سر میت در پایین قبر و اگر زن است در طرف قبله‏‎ ‎‏قبر بگذارند و یک دفعه داخل قبر ننمایند، بلکه در دو سه ارشی قبر به زمین‏‎ ‎‏گذاشته و کمی صبر نموده، پس از آن به نحوی که گفته شد کنار قبر بگذارند و‏‎ ‎‏سپس داخل در قبر کنند. و نیز مستحب است که بندهای کفن را بعد از گذاشتن‏‎ ‎‏در قبر باز کنند، و صورت میت را روی خاک بگذارند و بالشی از خاک زیر سرش‏‎ ‎‏قرار دهند و به پشت میت خشتی یا کلوخی قرار دهند که بر پشت برنگردد، و‏‎ ‎‏مستحب است کسی که میت را در قبر می گذارد با طهارت و سر برهنه و پا برهنه‏‎ ‎ باشد و تکمه های جامه را باز کند، و چنانچه میت زن است، شوهر یا محارم او‏‎ ‎‏در قبرش بگذارند، و چنانچه محرمی نباشد خویشانش او را در قبر قرار دهند. و‏‎ ‎‏نیز مستحب است، میت را به دعاهای ماثوره بعد از گذاشتن لحد و قبل از‏‎ ‎‏پوشاندن، تلقین کنند. و مستحب است قبر را به اندازۀ چهار انگشت بسته و یا باز‏‎ ‎‏از سطح زمین بلند کنند و قبر را مربّع و مسطح بسازند و آب بر آن بپاشند و بهتر‏‎ ‎‏آن است از طرف سر قبر شروع نموده تا به پایین قبر پاشیده و از آنجا دور زده به‏‎ ‎‏بالای سر برسند و بعد از پاشیدن آب انگشتها را باز نموده و بر روی قبر فرو برند‏‎ ‎‏به نحوی که اثر انگشت باقی باشد و هفت بار سورۀ مبارکۀ «انا انزلناه» را بخوانند‏‎ ‎‏و بعد از تمام شدن دفن و مراجعت تشییع کنندگان، ولی میت یا به دستور ولی‏‎ ‎‏میت، او را به دعاهای ماثوره، تلقین کنند. و مستحب است قبر را محکم بسازند.‏‎ ‎‏و مستحب موکّد است بعد از دفن، صاحبان عزا را تسلیت گفته و تا سه روز برای‏‎ ‎‏اهل خانۀ میت غذا بفرستند.‏

‏‏و نیز مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت به‏‎ ‎‏طریق زیر بخوانند: در رکعت اول بعد از حمد سورۀ توحید دو بار و در رکعت‏‎ ‎‏دوم بعد از حمد سورۀ «الهیکم التکاثر» ده بار خوانده شود و بعد از سلام بگوید:‏‎ ‎‏«اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد و ابعث ثوابها الی قبر فلان بن فلان»‏‏ و به جای‏‎ ‎‏آن نام میت و پدرش را ببرد.‏

‏‏به طریق دیگر می توان نماز وحشت را خواند و آن طریق این است که در‏‎ ‎‏رکعت اول بعد از حمد آیة الکرسی را تا «فیها خالدون» بنابر احتیاط یک بار‏‎ ‎‏خوانده و در رکعت دوم بعد از حمد سورۀ «انّا انزلناه» ده بار خوانده شود و بعد‏‎ ‎‏از سلام بگوید: ‏‏«اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد و ابعث ثوابها الی قبر فلان بن‏‎ ‎‏فلان»‏‏ و به جای آن نام میت و پدرش را ذکر کند. و نماز وحشت را می توان در هر‏‎ ‎‏موقع از شب اول دفن خواند، ولی بهتر آن است که در اول شب بخوانند. و اقوی‏‎ ‎‏جواز اجرت گرفتن برای نماز وحشت است.‏

• مساله 11: ‏‏مکروه است دو میت را در یک قبر بگذارند، و نیز مکروه است‏‎ ‎‏پدر در قبر پسر وارد شود، و همچنین کراهت دارد که خویشاوندان میت بر روی‏‎ ‎‏قبر او خاک بریزند. و بعد از خراب شدن قبر و کهنگی آن، کراهت دارد که آن را‏‎ ‎‏تعمیر نمایند، مگر قبور انبیاء و صلحاء و علماء. و نیز مکروه است بلند کردن قبر‏‎ ‎‏بیش از چهار انگشت به نحوی که ذکر شد. گذاشتن میتی در قبر میت دیگر در‏‎ ‎‏صورتی که صدق نبش قبر کند، حرام است و در غیر این صورت، یعنی میت‏‎ ‎‏قبلی خاک شده باشد، اشکالی ندارد.‏

‏‏• مساله 12: ‏‏کراهت دارد انتقال دادن میت به بلد دیگر غیر از مشاهد‏‎ ‎‏مشرفه، و امّا انتقال به مشاهد مشرّفه فضیلت دارد، ولی اگر در مدت انتقال به‏‎ ‎‏بلد دیگر غیر از مشاهد یا برای مشاهد نیز فاسد می شود یا موجب بی احترامی‏‎ ‎‏میت و یا سبب اذیت دیگران می شود، احتیاط واجب در ترک انتقال است به‏‎ ‎‏مشاهد مشرّفه و حرام است انتقال به غیر مشاهد.‏

‏‏• مساله 13: ‏‏جایز نیست نبش کردن قبر میت جهت انتقال به بلدی که غیر از‏‎ ‎‏مشاهد مشرّفه است و برای مشاهد مشرّفه نیز اینکه در زمان ما متعارف و‏‎ ‎‏معمول شده، میت را بر غیر وجه شرعی به خاک می سپارند که بعداً او را به‏‎ ‎‏مشاهد مشرفه انتقال دهند، مورد اشکال است، بلکه اقوی وجوب دفن میت‏‎ ‎‏است بر وجه و طریق شرعی که مذکور گردید.‏

‏‏• مساله 14: ‏‏جایز نیست انسان در مرگ کسی، صورت یا بدن را بخراشد و به‏‎ ‎‏خود لطمه بزند و احتیاط واجب آن است در گریه بر میت صدا را خیلی بلند‏‎ ‎‏نکند. دریدن پیراهن در مرگ غیر پدر و برادر جایز نیست. اگر زن در عزای میت‏‎ ‎‏صورت خود را بخراشد که خون بیاید باید یک بنده آزاد کند، یا به ده فقیر طعام‏‎ ‎‏داده و یا آنان را بپوشاند، و همچنین است بنابر احتیاط واجب اگر بخراشد و‏‎ ‎‏خون نیاید، و اگر مرد در مرگ زن خود یا فرزند خود جامه اش را بدرد نیز بر او‏‎ ‎‏همین امور واجب است.‏