جهیزیه به دارایی و مالی گفته می‌شود که در برخی از فرهنگ‌های جهان، عروس در هنگام ازدواج به خانه مشترک می‌برد. در حالت کلی جهیزیه می‌تواند شامل پول، جنس یا ملک باشد اما در برخی از جوامع ، جهیزیه بیشتر شامل اسباب و لوازم خانه‌است.
جهیزیه
جهیزیه به دارایی و مالی گفته می‌شود که در برخی از فرهنگ‌های جهان، عروس در هنگام ازدواج به خانه مشترک می‌برد. در حالت کلی جهیزیه می‌تواند شامل پول، جنس یا ملک باشد اما در برخی از جوامع ، جهیزیه بیشتر شامل اسباب و لوازم خانه است.
جهیزیه ناشی از توافق عرفی بین خانواده‌ها و پسر و دختر بوده و کمیت و کیفیت آن، بنا به ملاحظات فرهنگی، خانوادگی، منطقه‌ای و اقتصادی آنها متفاوت است.
زوجه وسایل را به منزل زوج (همسر) خود انتقال داده و علاوه بر اینکه خود از آن وسایل استفاده می کند به همسر خود اجازه منتفع شدن از آنها را می دهد لازم به ذکر می باشد که جهیزیه از اقلامی محسوب شده که جزء وسایل زوجه بوده و این اختیار را دارد که اجازه استفاده از آنها را از زوج منع نماید و شوهر دیگر مالک وسایل نمی باشد.
در قانون مدنی ایران اشاره ای به جهیزیه نشده است بدین دلیل که زن تکلیف قانونی و شرعی برای آوردن جهیزیه به منزل شوهر ندارد و تهیه وسایل لازم برای زندگی مشترک بر عهده شوهر است. اما به لحاظ این که آوردن جهیزیه به منزل مشترک در کشورمان امری شایع است و اختلافات ناشی از آن و همچنین اثاثیه منزل بسیار مبتلا به و یکی از دعاوی مهم در دادگاه خانواده محسوب می شود ناگزیر می باید به تحلیل حقوقی آن پرداخت.
باید دانست که آوردن جهیزیه از سوی زن به منزله انصراف او از مالکیت نیست بلکه فقط به جهت زندگی مشترک، شوهر حق استفاده (انتفاع) از آن را دارد و عرفا نیز چنین است مالکیت جهیزیه متعلق به زن است و شوهر حق استفاده دارد با این حساب و با در نظر گرفتن این که زن تکلیفی برای آوردن جهیزیه به منزل شوهر ندارد، هر زمان که بخواهد می تواند جهیزیه را مسترد نماید.
سوال می شود که بردن جهیزیه قبل از طلاق امکان پذیر است؟ حتما امکان پذیر است چون زن مالک آن وسایل است.
نکته ای مهم که باید درباره جهیزیه دانست این است که اموال و وسایلی را که شوهر در طول زندگی مشترک خریداری می کند حتی آنچه را که در خرابی یا استهلاک جهیزیه زن خریداری می کند، جزء جهیزیه نیست. جهیزیه همان است که در شروع زندگی مشترک زن به خانه شوهر آورده است و اگر در طول زمان این وسایل خراب یا مستهلک شوند، شوهر مسئولیتی و تکلیفی برای پرداخت وجه آن یا دادن جایگزین ندارد. بنابراین اگر سالیانی از زندگی گذشته باشد بدیهی است که بعضی از وسایل منزل مستهلک و یا بعضا خراب می شوند. زن اگر بخواهد این زمان دادخواست استرداد جهیزیهبدهد فقط آنچه باقی مانده را می تواند مسترد نماید.
استرداد جهیزیه
استرداد جهیزیه را می توانیم نوعی اهرم فشار بر مرد بدانیم البته بعد از مطالبه مهریه در گزینه بعد استرداد جهیزیه اهرمی بر مرد محسوب شده است.
نکته حائز اهمیت دیگری در این مورد این است در زمان استرداد جهیزیه اگر چنانچه مبلغ جهیزیه زیر بیست میلیون تومان باشد جهت شکایت باید به شورای حل اختلاف مراجعه نمود و مبالغ بالاتر از آن را به دادگاه خانواده ارجاع داده می شود.
اموالی که توسط شوهر تهیه شده است در حکم جهیزیه و یا جزیی از جهیزیه نیست و زن نمی‌تواند در دعوی استرداد جهیزیه، آن اموال را نیز مطالبه نماید.
برای اثبات درخواست استرداد جهیزیه از مرد، بهترین راه ارسال اظهارنامه رسمی با موضوع درخواست استرداد جهیزیه است که از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، ید مرد نسبت به جهیزیه ید ضمانی شده و عدم استرداد جهیزیه، می تواند با جمع سایر شرایط موجب تعقیب کیفری مرد شود.
بر طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
در مورد این ماده می توان چنین اذعان کرد تهیه لوازم مربوط به منزل بر عهده زوج می باشد حالا زمانی که زوجه وسایلی را با خود به منزل زوج و همسر خود می برد از این جهت به نوعی در تهیه وسایل به همسرش کمک نماید بنابراین، کماکان مالک وسایل مذکور بوده و می تواند هر نوع تصرفی در آن داشته باشد و یا هر زمان که بخواهد به باز پس گرفتن جهیزیه یا همان استرداد جهیزیه اقدام نماید.
سوال که پیش می آید که آیا استرداد جهیزیه توسط زن امکان پذیر است؟
بله بر اساس رویه فعلی دادگاه ها استرداد جهیزیه در اکثر موارد امکان پذیر خواهد بود.
بردن جهیزیه بدون اجازه شوهر
بر طبق آنچه گفته شد زن مالک جهیزیه است و با توجه به این که وظیفه قانونی برای آوردن یا نگه داشتن جهیزیه ندارد می تواند هر موقع که بخواهد آن را مسترد نماید و نیازی به اجازه شوهر نیست فقط توجه داشته باشید اگر تمایل به این کار داشتید، فقط آنچه در لیست جهیزیه شماست و آن را خریداری کرده اید، بدون اجازه شوهر از خانه خارج کنید.
تجربه وکالت وکلای پارسای نشان می دهد که اکثر قریب به اتفاق شکایت های سرقت که مرد از زن در مورد بردن اثاثیه منزل می کند به دلیل نبود عنصر معنوی جرم و یا عنصر معنوی (سوء نیت) به نتیجه مطلوب مرد نمی رسد.
توصیه می کنیم اگر بدون مجوز دادگاه می خواهید جهیزیه را مسترد نمایید بهتر است چند نفر از همسایگان را شاهد بگیرید که چه اقلامی و وسایلی را از منزل خارج می کنید.
روش های استرداد جهیزیه
توافق زوجین برای استرداد جهیزیه
اولین حالت برای استرداد جهیزیه زمانی است که زن و مرد در مورد اینکه جهیزیه متعلق به زن است با یکدیگر توافق دارند و جهت استرداد آن بصورت توافقی اقدام می نمایند.
استرداد جهیزیه با سیاهه
زوجه اسامی از تمامی اقلام و وسایلی که به منزل شوهر می برد را در لیستی به نام سیاهه جهیزیه یادداشت می کند معمولا برگه ای در صفحه آخر عقدنامه وجود دارد که اقلام خریداری شده توسط زوجه را در آن قید می نمایند ولی در موردی نیز رویت شده که در برگه ای جدا از عقدنامه نوشته شده است.
استرداد جهیزیه یا بردن جهیزیه آسان است و معمولا مشکلی در این خصوص وجود ندارد. زن می تواند از طریق دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف استرداد جهیزیه به استناد سیاهه دادخواست تقدیم کند.
نکته حائز اهمیت این است که در نقاط مختلف ایران رسم بر این است که بعضی از اقلام جهیزیه توسط شوهر خریداری می شود و در عمل در فهرست جهیزیه نوشته می شود. اما در هنگام استرداد جهیزیه اگر شوهر بتواند ثابت کند که این چند وسیله منزل را او خریداری کرده است. زن دیگر نمی تواند آن ها را جزء لیست جهیزیه مسترد نماید به عبارت دیگر شوهر آن وسایل را به عنوان کمک به جهیزیه خریداری کرده است که در زندگی مشترک استفاده شود نه این که زن آن ها استرداد نماید و او دوباره مجبور باشد همان ها را خریداری کند؟!
نکته دوم که دارای اهمیت است این که در بعضی سیاهه ها مشاهده شده است طلاهای عروس (زوجه) را با قید گرم به عنوان بخشی از جهیزیه گنجانده اند. همانطور که می دانید و در تعریف جهیزیه نیز گفته شد جهیزیه اموال و وسایلی است که در زندگی مشترک استفاده می شود و لذا طلاهای زوجه متعلق به او و در تصرف اوست و مرد استفاده ای از آن ها ندارد و عرفا جزء جهیزیه محسوب نمی گردد. در مواردی دیده شده است که زن به استناد لیست سیاهه جهیزیه که مرد امضاء کرده است و در آن طلا ذکر شده است دادخواست استرداد طلاها را تقدیم دادگاه کرده است. باید توجه داشت که در فرض هم زوجه طلاها را با خود به منزل شوهر آورده باشد در تصرف خود او بوده است زیرا در مجالس، مهمانی های روزمره استفاده می کرده است مگر این که مدعی باشد در طول زندگی زوج آن ها را برداشته است که از مقوله استرداد جهیزیه خارج است و به فراخور حال زن می تواند با اثبات آن شکایت کیفری یا حقوقی کند.
شهادت شهود
آخرین روش برای پس گرفتن جهیزیه زمانی است که خانواده دختر هیچ لیستی از جهیزیه‌ای که به دختر خود داده‌اند تهیه نکرده‌اند. به همین دلیل استرداد جهیزیه بدون لیست یا بدون سیاهه کمی دشوار است چرا که هیچ سندی وجود ندارد تا زن اثبات کند که وسایل و لوازم موجود در خانه شوهر متعلق به او است. در این حالت تنها می‌توان شهادت شهود را مورد استناد قرار داد.
البته بررسی و تشخیص ارزشی که شهادت شهود دارد کاملاً به نظر قاضی دادگاه بستگی دارد. در این روش نیز جهت اقامه دعوی استرداد جهیزیه به شورای حل اختلاف و دادگاه خانواده مراجعه کرده اگر ارزش جهیزیه بالای بیست میلیون باشد در دادگاه خانواده و اگر ارزش زیر بیست میلیون باشد در شورای حل اختلاف اقامه دعوی می گردد.
اقدام قانونی برای پس گرفتن جهیزیه
در حال حاضر اقدام قانونی برای پس گرفتن جهاز نیازمند ارائه دادخواست استرداد جهیزیه به دادگاه می باشد که دادگاه صلاحیت دار برای رسیدگی به دعوای استرداد جهاز نیز دادگاه خانواده است . بنابراین در دادخواست پس گرفتن جهیزیه باید تعیین خواسته و بهای آن به دقت درج شده و همچنین می توان برای جلوگیری از تضییع جهیزیه از دادگاه تقاضای قرار تامین خواسته نمود . در انتها ضروری است که مدارک اثبات کننده جهیزیه از قبیل سیاهه یا فاکتور خرید حتما باید به دادخواست پیوست شوند .
مرجع صالح رسیدگی به استرداد جهیزیه
در حال حاضر اقدام قانونی برای پس گرفتن جهیزیه نیازمند ارائه دادخواست استرداد جهیزیه به دادگاه می باشد که دادگاه صلاحیت دار برای رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه نیز دادگاه خانواده است.
بنابراین در دادخواست پس گرفتن جهیزیه باید تعیین خواسته و بهای آن به دقت درج شده و همچنین می توان برای جلوگیری از تضییع جهیزیه از دادگاه تقاضای قرار تامین خواسته نمود.
اجرای قرار تامین خواسته در اصطلاح حقوقی بدین معناست که خواهان می‌تواند از همان ابتدا با بازداشت خواسته دعوا، از نقل و انتقال یا جابجا کردن یا مخفی کردن خواسته خود جلوگیری کند تا در صورت صدور حکم علیه خوانده، بتواند خواسته خود را به راحتی به دست بیاورد.
در انتها ضروری است که مدارک اثبات کننده جهیزیه از قبیل سیاهه یا فاکتور خرید حتما باید به دادخواست پیوست شوند. نکته دیگر در مورد ارزش و بهای جهیزیه است اگر بهای جهیزیه اگر ارزش آن تا بیست میلیون باشد مرجع صالح جهت رسیدگی شورای حل اختلاف و اگر ارزش آن بالای بیست میلیون باشد مرجع صالح دادگاه خانواده می باشد.
نحوه تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه
نحوه تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه شباهت هایی کلی با سایر دادخواست های حقوقی دارد . برای تقدیم دادخواست استرداد جهیزیه در ابتدا بایستی فرم دادخواست را تهیه و اقدام به تنظیم آن نمود . خواهان بایستی دادخواست را به دقت تکمیل و امضا نماید . یعنی مشخصات خود را در ستون اول بنویسد ، مشخصات خوانده که زوج ( مرد ) را در ستون دوم نوشته و در صورت داشتن وکیل ، ستون سوم مربوط به مشخصات وکیل نیز باید درج شود .
یکی از قسمت های مهم در دادخواست استرداد جهیزیه ، تعیین خواسته و بهای آن است که بایستی به دقت تعیین و مشخص شود ؛ چرا که دادگاه صرفا به همان میزان درج شده در دادخواست ترتیب اثر خواهد داد . مثلا نوشته شود : استرداد جهیزیه مقوم به ... میلیون ریال که بر همین مبنا هزینه دادرسی تعیین می شود .
همچنین می توان کلیه خسارات قانونی ناشی از این دعوا را نیز مطالبه نمود و همچنین برای جلوگیری از تضییع جهیزیه و از بین رفتن آن ، از دادگاه تقاضای صدور قرار تامین خواسته نمود .
دیدگاه