ترس یا فوبیای تصمیم گیری | دلایل فوبیای تصمیم گیری | غلبه بر فوبیای تصمیم گیری

فوبیا یا ترس از تصمیم گیری؛ انتخاب های ما چه مربوط به تصمیم گیری های کوچک در امور پیش پا افتاده باشند و چه تصمیم گیری مهم و سرنوشت ساز، همواره با فصل مشترکی از ترس ها، تردیدها و عواقب همراه هستند. مسئله اصلی خود هراس نیست، بلکه مهم نگرش و طرز برخورد ما با این ترس ها و هراس هاست.

فوبیای تصمیم‌گیری: ترس از گرفتن تصمیم‌ها

ترس غیرمنطقی از گرفتن تصمیم، فوبیای تصمیم‌گیری نام دارد. در حالت‌های شدید افرادی که دچار این فوبیا می‌شوند حتی با فکر کردن به تصمیمی که باید گرفته شود حالاتی مانند حمله اضطرابی (بالا رفتن فشار خون، ضربان قلب بالا، تنفس تند، تعرق و انقباض ماهیچه ها) را تجربه می‌کنند.

گاهی شدت ترس از گرفتن تصمیم اشتباه آنقدر زیاد می شود که عملاً قادر به تصمیم‌گیری نیستیم. این ترس حتی تصمیمات کوچک افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این افراد برای تصمیم‌گیری به دیگران وابسته می‌شوند. این ترس باعث قفل شدن افراد در همان شرایط قبلی و پرهیز از تجارب جدید می‌گردد.

ترس از تصمیم گیری به حدی جدی است که برای آن یک نام اختصاصی در نظر گرفته شده است: Decidophobia یا فوبیای تصمیم گیری.

فوبیای تصمیم گیری از ترکیب دو کلمه Decide به معنای تصمیم گیری و Phobia به معنای ترس بی دلیل شکل گرفته است.

فوبیای تصمیم‌گیری یک ترس غیرمنطقی و ناپایدار از گرفتن تصمیم‌هاست. این اصطلاح اولین بار توسط والتر کافمن (پروفسور پرینستون) در کتاب «بدون گناه و عدالت» مطرح شد.

او کتاب خود تحت عنوان بدون گناه و عدالت، بحث ضعف در تصمیم گیری را اینگونه شروع می‌کند: «ترس از تصمیم گیری یا فوبیای تصمیم گیری، باعث می‌شود ما جرات انتخاب یک گزینه را از میان گزینه‌های موجود نداشته باشیم. این در حالی است که در بسیاری از موارد، گزینه‌ی درست را می‌توانیم به سادگی از میان گزینه‌های پیش رو تشخیص دهیم. اما کمال طلبی و ده‌ها عامل دیگر، ما را به سمت توقف و تصمیم نگرفتن سوق می‌دهند.»

کافمن در این کتاب اشاره می‌کند که افراد دچار فوبیای تصمیم‌گیری کسانی هستند که جرات یا تمایل به دسته‌بندی بخش‌‌های مختلف در بحث‌ها برای پیدا کردن حقیقت را ندارند و ترجیح می‌دهند تصمیم‌گیری در این موارد را به یک مرجع قدرت مانند والدین یا همسر بسپارند. در موارد شدید این فوبیا می‌تواند منجر به ناتوانی در ساده‌‌ترین تصمیم‌ها یا وابستگی به فرآیندهای تصمیم‌‌گیری خارجی مانند سکه انداختن بشود. بر اساس سخنان کافمن، فوبیای تصمیم‌‌گیری می‌تواند در نهایت باعث وابستگی ناسالم به دیگران یا روش‌های غیر عملی این چنینی و سپس یک الگوی خود ویرانگر طولانی مدت از تصمیم‌‌های ضعیف شود.

البته اینطور نیست که ما از همه‌ی تصمیم ها بترسیم. تصمیم گیری در برخی موارد ترسناکتر و در برخی موارد ساده تر است.

دلایل فوبیای تصمیم گیری

برخی از دلایلی که منجر به این فوبیا می‌شود:

1- تصمیم‌گیری برای مقابله با یک رویداد دردناک در دوران کودکی است که ممکن است ترسناک یا گیج کننده بوده باشد.

2- زمانی‌که شما در برابر تصمیمی احساس ناتوانی یا عدم کنترل دارید نیز این ترس تشدید می‌شود.

3- همچنین تصمیماتی در نظر ما مهمتر می‌آیند اگر افراد مهم زندگی ما تحت تاثیر آن تصمیم قرار بگیرند.

4- پول در تصمیمات نقش داشته باشد، ترس از دست دادن منابع خود را داشته باشیم، به موقعیت اطمینان نداشته باشیم و اجرای تصمیم نیازمند کار و مسئولیت زیادی باشد.

5- وقتی افراد در تصمیمات خود با شرایط ابهام در آینده مواجه باشند احساس ترس شکل می‌گیرد. ترس از ناشناخته‌ها نیز به این ترس دامن می‌زند.

6- کمال گرایی نیز می تواند در ایجاد فوبیای تصمیم گیری بسیار مهم باشد.

7- عدم اعتماد به نفس هم از جمله مهمترین دلایل ترس از تصمیم گیری است.

رابطه کمال گرایی و فوبیای تصمیم گیری

به طور کلی کمالگرایی به معنای خواستن کمال هرچیزی است. این شامل انتخاب اهداف کمال گرایانه تا طی کردن مسیر رسیدن به این اهداف بدون هیچ نقصی است.

متاسفانه افراد زیادی فکر می کنند که کمال گرایی از موجبات موفقیت است. اما واقعیت این است که همیشه این طور نیست و کمال گرایی می تواند باعث شود اهدافی کامل و فراتر از توان داشته باشید. هم چنین به جای کسب تجربه و بهره برداری از تک تک لحظات در مسیر رسیدن به اهدافتان، همواره درگیر بی نقص کار کردن خواهید بود.

گاه افراد به دلیل کمال طلبی دچار فوبیای تصمیم گیری می شوند. در کمال گرایی فرد همواره خواهان دستیابی به بهترین گزینه یا بهترین نتیجه است و زمانی که این موضوع به تصمیم گیری ارتباط یابد می تواند باعث اختلال یا ترس شود زیرا فرد می خواهد بهترین تصمیم را اتخاذ کند اما کمال گرایی در وی مانع از این تصمیم گیری و یا به تعویق افتادن مستمر آن می شود. در این حالت فرد از تصمیم گیری عاجز است زیرا هر تصمیمی با توجه به کمال گرایی وی، ناقص یا دارای ضعف است که این امر باعث می گردد به تدریج فوبیای تصمیم گیری در شخص ایجاد شود.

افراد در معرض فوبیای تصمیم گیری

- افراد مضطرب، وسواسی و یا کمال‌گرا که فکر می‌کنند باید همیشه عالی و بی‌کم و کاست باشند و از اشتباه کردن می‌ترسند، تصمیم‌گیری قطعی برایشان سخت می‌شود. حتی گاهی شدت اضطراب ناشی از تصمیم گیری به حدی است که فرد را از انتخاب باز می‌دارد.

- افرادی که شخصیت وابسته دارند، به دلیل نداشتن اطمینان به خود از تصمیم‌گیری عاجزند. به دلیل ترس از عمل اشتباه و انتقاد دیگران، نمی‌توانند بدون کمک و حمایت و اطمینان بخشی فراوان دیگران، تصمیم بگیرند.

- افراد دارای اعتماد نفس پایین، اغلب در تصمیم‌گیری‌های خود حتی در امور جزئی دچار مشکل هستند و در بسیاری از موارد از تصمیم‌گیری فرار می‌کنند.

- افراد افسرده نیز در تصمیم‌گیری‌هایشان دچار دو‌دلی و تردید می‌شوند. فرد افسرده با خلق پایین، بی حوصلگی، بدبینی نسبت به آینده، و توجه بیش از حد به ابعاد منفی مسئله قادر به تصمیم‌گیری نخواهد بود.

- افرادی که تصمیم‌گیری را تمرین نکرده باشند و تجربه‌ای کافی از تصمیم‌گیری نداشته باشند. مثلا کسانی که در کودکی و نوجوانی نتوانسته باشند برای خود تصمیمات بزرگ یا حتی کوچک بگیرند، در بزرگسالی هنگام تصمیم‌گیری، دچار سردرگمی می‌شوند.

نکاتی برای غلبه بر فوبیای تصمیم گیری

1– از اشتباه کردن نترسید. بسیاری از تردیدها در زمان تصمیم گیری، ناشی از ترس اشتباه کردن است. به خود حق اشتباه کردن بدهید و به خود اجازه تصمیم گرفتن بدهید. با اشتباه کردن هم می توانید مطلبی بیاموزید. اگر اشتباه کردید به جای مواخذه خود، تجربه ای تازه را در زندگی خود پذیرا شوید. هیچگاه فرصت تجربه های تازه را در زندگی از خود نگیرید.

2– هزینه تصمیم خود را بپردازید. هیچ چیز آنقدرها هم که فکر می کنید مهم نیست. مثلا اگر در نتیجه تصمیمی که می گیرید پولی از دست بدهید اشکالی ندارد راه برخورد با این مساله را یاد می گیرید. وقتی چیزی بدرد نخور را از زندگیتان کنار گذاشتید، آزاد خواهید بود که مورد بهتر را بیابید و به طور معمول خیلی زود چنین موردی را خواهید یافت. یک ضرب المثل چینی می گوید اگر یک فنجان چای داغ می خواهی ابتدا باید فنجانت را خالی کنی.

3– هنگام تصمیم گیری به ندای درون خود گوش دهید و ببینید در زندگی خواهان چه چیزهایی هستید و چه چیزهایی واقعا برایتان لذت بخش و شادی آور است. فکر کنید کدام راه در حال حاضر شما را به خواسته هایتان نزدیک تر می کند. لذت رسیدن به خواسته ها در غلبه بر ترس از تصمیم گیری کمک می کند.

4– برآنچه می خواهید متمرکز شوید. بدانید منتظر چه نتیجه ای هستید. قبل از هر انتخابی آنچه را که می خواهید برای خود تعریف کنید. گاهی ترس ها و تردید ها ناشی از این است که نمی دانید دقیقا منتظر چه نتیجه ای هستید.

5– به خود اعتماد کردن پادزهر ترس و هراس است. اعتماد به خود، کلیدی است که به کمک آن به خود اجازه می دهید دست به مخاطره بزنید. هنگام تصمیم گیری به خود بگویید (من حتما از عهده اش بر می آیم و راه درست را انتخاب می کنم).

6– شاید فکر کنید که تصمیم نگرفتن و انتخاب نکردن به مراتب راحت تر است. تصمیم نگرفتن خود یک تصمیم است. کسی که تصمیم می گیرد فردا در مورد انجام کاری تصمیم بگیرد در واقع تصمیم گرفته است که امروز آن کار را انجام ندهد.

7– مسئولیت پذیر باشید. بعضی ها نمی خواهند اگر تصمیم شان اشتباه باشد مسئولیت آنچه اتفاق می افتد را به عهده بگیرند و از پذیرش مسئولیت می ترسند. تقویت حس مسئولیت پذیری منجر به استقلال و عزت نفس بیشتر می گردد و در پی آن قدرت تصمیم گیری افزایش می یابد.

8– فقدان تجربه تصمیم گیری و نداشتن مهارت تصمیم گیری، عامل بازدارنده دیگری است. وقتی در کودکی نتوانسته باشید برای خود تصمیمات بزرگ یا حتی کوچک بگیرید، در بزرگسالی توانایی تصمیم گیری ندارید. تجربه کردن را تمرین کنید. همانطور که در باشگاه ورزشی با تمرین و تکرار، عضلات خود را قوی می سازید با تمرین تصمیم گرفتن هم هر دفعه راحت تر، بهتر و مفیدتر تصمیم می گیرید.

9– گاهی ضعف تصمیم گیری ناشی از کمبود اطلاعات است. تمام اطلاعات مورد نیاز را گردآوری نمایید. داشتن اطلاعات و آگاهی همیشه باعث می شود تسلط بیشتری بر شرایط داشته باشید و از تصمیم گرفتن نترسید.

10– نحوه تصمیم گیری موثر را بیاموزید. با یادگیری در این زمینه می توانید از یک نظم منطقی برای تصمیم گیری استفاده کنید. می توانید گزینه های مختلف و احتمالی را بررسی کنید و نقاط ضعف یا قوت هر کدام را بنویسید و با اولویت بندی و امتیاز دادن به زمینه هایی که با آن موافق هستید تصمیم بهتری بگیرید.