خسارت تاخیر و عدم انجام تعهد و قرارداد

بستن قرارداد از جمله مواردی می‌باشد که باعث ایجاد اعتماد بین طرفین می‌شود و آن‌ها را نسبت به موضوع قرارداد متعهد می‌نماید. قرارداد قوانین بسیار زیادی دارد که باید به آن‌ها توجه نمود. یکی از قوانین قرارداد انجام تعهد ذکر شده در آن می‌باشد.

خسارت تاخیر و عدم انجام تعهد و قرارداد

اصل بر لزوم قراردادها است به این معنی که پس از انعقاد یک قرارداد مفاد آن برای هر دو طرف لازم الرعایه و لازم الاجرا است و طرفین ملزم به تبعیت از مفاد آن هستند (ماده 219 قانون مدنی).شرط جزا یا همان وجه التزام و یا به تعبیر قانونی خسارت عدم انجام تعهد و خسارت تاخیر در انجام تعهد، ضمانت اجرایی است برای ایجاد فشار و الزام طرف مقابل، در جهت التزام به انجام عقد و اجرای مفاد قرارداد.شرط امکان دریافت خسارت قارردادی یا شرط وجه التزام اگر به درستی در قرارداد درج شود امنیت قرارداد را تضمین نموده و از تخلفات طرف قرارداد جلوگیری می کند.مثل موردی که در قرارداد بیع غیر منقول، شرط می شود که در صورت عدم تحویل یا عدم تنظیم سند در زمان مشخصی متعهد له حق دریافت خسارت داشته باشد  در این فرض مشروط علیه یا متعهد (فروشنده) تمام تلاش خود را خواهد نمود که رأس موعد قانونی به تعهد خود عمل نماید تا مجبور به پرداخت خسارت نشود.

شرایط مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

برای مطالبه این خسارت می‌بایست دارای شرایطی بود تا دادگاه اجازه مطالبه این نوع خسارت را بدهد. شرایط مطالبه خسارت ناشی از تاخیر در انجام تعهد به شرح زیر می‌باشند:

گذشتن زمان انجام تعهد

اغلب در قراردادها زمانی که باید تعهد انجام شود ، تعیین می شود و دو طرف قرارداد باید در زمان مشخص شده تعهد خود را انجام دهند . زمان تعیین شده می تواند یک روز خاص و یا یک مهلت مشخص باشد . مثلا فروشنده متعهد می شود در روز سوم اردیبهشت 99 کالا را به خریدار تحویل دهد و یا اینکه مثلا خریدار و فروشنده توافق می کنند که فروشنده ظرف مدت 3 ماه مهلت دارد تا کالا را به خریدار تحویل دهد .

با توجه به این مسئله، می توان گفت اولین شرطی که برای مطالبه خسارت لازم است این است که طرف قرارداد تعهدش را در مدت مشخص شده انجام ندهد. زیرا بعد از پایان یافتن مدت قرارداد، طلبکار می تواند بدون اینکه نیاز به اثبات داشته باشد، خسارت عدم انجام تعهد را مطالبه کند.

خودداری مدیون از انجام تعهد

فردی که از او خسارت عد‌م انجام تعهد مطالبه می‌گردد می‌بایست از روی عمد تعهدش را به انجام نرسانیده باشد و زمان ایفای تعهد نیز سپری و انجام تعهد نافرجام مانده باشد.

برای مثال ممکن ‌است فردی تصادف کند و تصادف او باعث شود که در انجام تعهدش ناتوان ‌باشد که در این صورت او ملزم به‌ پرداخت خسارت نخواهد بود. اما اگر شخص بدون هیچ دلیل منطقی و قانونی از انجام تعهد خود سر باز زند باید خسارت را به طرف مقابلش بپردازد.

وجود ضرر و رابطه سببیت

یکی از شرایط مطالبه خسارت عد‌م انجام تعهد وجود ضرر می‌باشد. چنانچه عد‌م انجام تعهد و یا دیر انجام دادن آن باعث ضرر و زیانی به طرف مقابل شود او می‌تواند خسارت دریافت کند.

برای مثال اگر فردی در قرارداد ذکر کند که در تاریخ…. مقداری میوه به سردخانه منتقل شود و این کار را به عهده طرف مقابلش در قرارداد بگذارد، در صورتی‌ که طرف‌مقابل میوه‌ها را به سرد خانه منتقل نکند و میوه‌ها خراب شود می‌بایست خسارت را بپردازد زیرا صاحب میوه‌ها زیان دیده است.

شخصی که زیان دیده است باید بتواند به دادگاه ثابت نماید که ضرری که به او تحمیل شده نتیجه عد‌م انجام تعهد فرد مقابلش است تا دادگاه خسارت او را وصول نماید.

رابطه سببیت یعنی ربط داشتن ورود ضرر به فعل یا ترک فعل شخص متعهد. مثلا اگر میوه‌های مذکور بر اثر سیل از بین برود کسی ضامن نیست ولی اگر شخص متعهد کوتاهی کرده باشد و میوه‌ها تلف شود او مسئول است.

نحوه مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

برای مطالبه خسارت ناشی از عد‌م انجام تعهد فرد می‌بایست به دادگاه مراجعه نماید و دادخواستی را مبنی بر مطالبه خسارت ارائه‌ نماید. او می‌بایست در دادگاه ثابت ‌کند که به ‌او زیان ‌وارد شده است و فرد از روی عمد تعهدش را انجام نداده است. در صورتی که ‌فرد بتواند این‌ دو مورد را نزد دادگاه اثبات نماید دادگاه نیز شخصی که تعهدش را انجام نداده ملزم به پرداخت خسارت می‌کند.

نکات مهم خسارت قراردادی

1- اگر طرفین در قرارداد میزان خسارت قراردادی یا همان وجه التزام را مشخص کرده باشند دادگاه نمی تواند به مبلغ بیشتر یا کمتر رای دهد.

2- اگر طرفین در قرارداد مبلغ خسارت را مشخص نکرده باشد دادگاه رسیدگی کننده در صورت ورود خسارت با جلب نظر کارشناس مبلغ خسارت را تعیین می نماید. فرق این مورد با بند قبل این است که در اینجا حقی باید وارد شده باشد تا محکمه حکم به پرداخت آن دهد و صرف تخلف کافی نیست اما در بند قبل به صرف تخلف و در هر حال طرف محکم به پرداخت خسارت قراردادی میشود.

3- در سیستم حقوقی ایران خسارت ناشی از عدم النفع یا خسارت غیر مستقیم قابل مطالبه است.

4- در سیستم حقوقی ایران خسارت از خسارت قابل مطالبه نیست یعنی اگر شما مستحق دریافت خسارت تاخیر تادیه شده باشید خسارت تاخیر در پرداخت خسارت تاخیر تادیه (خسارت دیرکرد) قابل مطالبه نیست.

5- اصولا و به نظر بسیاری از حقوقدانان طرف متخلف نمی توان مطالبه خسارت نماید. یعنی اگر شما خود در انجام تعهدات قراردادی تان تعلل و کوتاهی نموده اید نمی توانید بابت تاخیر یا عدم انجام تعهد از طرف مقابل مطالبه خسارت نمائید.

6- در صورت تمایل به مطالعه مطالبی با موضوع «خسارت قراردادی در رویه قضایی ایران» می توانید کتابی با این عنوان نوشته نگارنده همین مطلب مراجعه کنید.