امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 273566
۲۸۱۷
۱
۰
نسخه چاپی

مدرسه چهارباغ اصفهان: شاهکار پیوند معماری و مذهب

مدرســه چهاربــاغ یــا مدرســه ســلطانی کــه آن را مدرســه مادر شاه نیز می نامند، مهم ترین و با ابهت ترین بنای دوره سلطنت شاه سلطان حســین است. وجه تســمیه مدرسه به نام ســلطانی به این علت اســت که در زمان شــاه سلطان حسین ساخته شده و بدین جهت مدرسه چهارباغ نامیده می شود که در خیابان چهارباغ واقع شده است

مدرسه چهارباغ اصفهان: شاهکار پیوند معماری و مذهب

مدرســه چهاربــاغ یــا مدرســه ســلطانی کــه آن را مدرســه مادر شاه نیز می نامند، مهم ترین و با ابهت ترین بنای دوره سلطنت شاه سلطان حســین است. وجه تســمیه مدرسه به نام ســلطانی به این علت اســت که در زمان شــاه سلطان حسین ساخته شده و بدین جهت مدرسه چهارباغ نامیده می شود که در خیابان چهارباغ واقع شده است.

تاریخ شروع عمــارت 1116 و ســال اتمــام آن 1126 هجــری قمــری اســت. هیچ یک از آثار موجود در اصفهان به اندازه مدرسه چهارباغ، جهانگــردان و ســیاحان و بازدیــد کنندگان خارجــی را تحت تاثیر جاذبه های خود قرار نداده است.

از جمله این سیاحان اوژن فالندن، دیوالفوا و کنت دوگوبینو هســتند که مدرسه چهارباغ را شاهکار مسلم معماری دوران صفوی به حساب آورده اند.

راجر سيوری که از صاحبنظران تاريخ ايران است، مسجد-مدرسه چهارباغ را باشکوهترین بنايی می داند که به دست جانشينان شاه عباس اول در اصفهان ساخته شده است.

پروفسور نصر، اين مدرسه را حاصل شکوفايی سازمان های تعليماتی شيعه و جزو شاهکارهای هنر اسلامی می داند.

مدرسه چهارباغ اصفهان: شاهکار پیوند معماری و مذهب

پیشینه مدرسه چهارباغ اصفهان

بزرگترین نمونه توسعه شهری با حفظ ارزش های گذشته که آخرین دستاورد مهم معماری دوره صفویه را نشان می دهد، مربوط به مجموعه مادرشاه در میان باغ بلبل در جوار چهارباغ است. «این مجموعه، یادآور شکوه آثار شاه عباس اول و در بردارنده یک مسجد-مدرسه بهنام (مادرشاه)، یک کاروانسرا، (اسطبل ها) و یک بازار بود.»

مسجد-مدرسه چهارباغ که مهمترین و شاخص ترین بنای این مجموعه به حساب می آید، حد فاصل خیابان چهارباغ وکاروانسرای عباسی قرار دارد که «در فاصله سال های 1116 تا 1126 ه.ق. به دستور شاه سلطان حسین برای تدریس و تعلیم طالب علوم دینی بنا شده است.»

اين نهاد آموزشی _مذهبی اگر چه به نام های (چهارباغ) و (سلطانی) نيز ناميده شده، اما به دليل پشتوانه های بسيار مهم و قابل اعتنایی که مادر شاه سلطان حسین ـ آخرين پادشاه رسمی اين سلسله (1135 ـ 1105 ه.ق.) برای اين مدرسه مقرر کرده، به مدرسه مادرشاه هم معروف گرديده است.

از جمله موقوفات مسجد-مدرسه، دو بنای عظیم يعنی کاروانسرا و بازار است که وقف مدرسه و درآمدهای حاصل از آنها به اضافه درآمدهای ساير موقوفات مدرسه نظير مزرعه باغملک در چهارمحال و احمدآباد کاشان و شمار بسیار زیادی از موقوفات دیگر، خرج مدرسه می گردد.

جذابيت و شکوه اين نهاد آموزشی - مذهبی از جهات مختلف در بينندگان خود آنقدر تأثير گذاشته و می گذارد که هیچ ‌یک از بناهای تاريخی اصفهان به اندازه اين بنا، شور و شوق شاعرانه جهانگردان اروپايی را شکوفا نکرده است.

در این بنا چنان جنبه مدرسه و حجره های اقامتی طلاب برجسته است که بیشتر با عنوان مدرسه از آن یاد می شود. البته در سند وقف آن نیز چنین می آید که این بنا «مسجدی است عالی شأن و مدرسه ای است بلند ارکان که از خالص مال حلال در جنب چهارباغ دارالسلطنه اصفهان» بنا شده است.

مدرسه چهارباغ اصفهان: شاهکار پیوند معماری و مذهب

معماری مدرسه چهارباغ

ســبک معماری این بنا به شــیوه اصفهانی است. ازنظــر تناســب معمــاری و زیبایی طــرح کاشــیکاری، گنبد مدرســه چهارباغ در رتبه بعد از مســجد شــیخ لطــف اهلل قرار دارد، ولــی در نظر اســتادان بزرگ ایــن فن، این بنــا که با طلا و نقــره تزئیــن شــده از لحــاظ زرگــری، طـلا کاری، طراحــی و قلمزنــی، شــاهکاری از صنایــع ظریفــه اســت و نظیر نــدارد.

مدرســه چهار بــاغ از لحــاظ کاشــی کاری هــم دارای اهمیت است و انواع مختلف این فن مانند کاشی هفت رنگ، معرق، گره چینی، پیلی و معقلی را در خود جــای داده و در حقیقت مــوزه کاشــی کاری اصفهــان اســت.

در کل مدرســه چهارباغ انــواع کاشــی کاری عهــد صفویــه را در بــردارد و چــون آخرین بنای باشکوه آن دوره است، آخرین تحولات صنعت کاشی کاری را مــی تــوان در آن دوره مشــاهده کــرد. محــراب و منبر یکپارچه مرمری، حجره مخصوص شــاه ســلطان حســین، کاشــی کاری بی نظیــر مدخــل مدرســه، خطــوط نســتعلیق کتیبه هــا و پنجره هــای چوبی از قســمت های بســیار جالب و تماشــایی این بنــای نفیــس تاریخی اســت.

متراژ کلی بنا حدود 90 در 95( 8550 مترمربع) و ابعاد حیاط مرکزی یا صحن در حدود 60 در 65 متر (3900 مترمربع) ذکر شده است. و باغچه ها سمبلی از چهارباغ در اندازۀ کوچکتر به صورت فرم چلیپا در این مربع قرارگرفته است.

مساحت عظیم مسجد- مدرسه چهارباغ خود گویای جایگاه شاخص این بنای شاهانه، در قیاس با همه مدارس و مسجد- مدرسه های عصر صفویه است. در کنار وسعت کم نظیر که نشان از حمایتی شاهانه و مستقیم دارد دیگر اجزاء بنا نظیر ایوان ها نیز کاملا روشمند؛ و وفادار به فرم اصیل چلیپا و چهار ایوانی با وسعت کلی بنا در تناسب بوده و به صورت مرتفع، باشکوه و دارای همه جزئیات نظیر گنبد، مناره، گلدسته، محراب و منبر و دیگر جزئیات تعریف شده برای یک بنای کامل و ایده آل ایرانی- اسلامی در متون کهن و منابع ذکرشده، بنا گردیده است.

منابع

گونه شناسی کتیبه های مسجد - مدرسه چهارباغ اصفهان با تاکید بر ویژگی های ساختاری | محی الدین آقاداودی و دیگران | پژوهش هنر | شماره 15 | تابستان 1397

تطبیق و تحلیل ساختار معماری و تزئینات دو مسجد -مدرسه چهارباغ و عیقلی آقا | علی رضا خواجه احمدی عطاری و دیگران | پژوهش ایرانشناسی | شماره 1 | بهار و تابستان 1397

گونه شناسی مسجد - مدرسه در معماری اسلامی بررسی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی | محمد مهدی هوشیاری و دیگران | معماری ایرانی | شماره 3 | تابستان 1392

روزنامه اصفهان زیبا | بهمن 1394

  • منبع
  • حقوق نیوز

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید