آرتریت چیست؟
آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است. آرتریت یا ورم مفصل نام یک بیماری خاص نیست بلکه به مجموعه ای از بیش از یکصد بیماری گفته میشود که مشخصه همه آنها همانطور که گفته شده ملتهب شدن مفصل است.
مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم قرار گرفته و در کنار هم حرکت میکنند. دو استخوان یاد شده به توسط رباط هایی به هم متصل میشوند. رباط ها بافت های طنابی یا نواری شکل محکمی هستند که از دو طرف به دو استخوان تشکیل دهنده مفصل متصل شده و آنها را در کنار یکدیگر نگه میدارند.
بر روی قسمتی از استخوان ها که بر روی هم حرکت میکنند لایه بافتی صاف و لغزنده ای به نام غضروف قرار گرفته که موجب میشود استخوان ها به راحتی و بدون اصطکاک بر روی هم حرکت کنند. دو سر استخوانی که مفصل را درست میکنند در داخل یک کیسه بافتی به نام کپسول مفصلی قرار گرفته است. داخل این کیسه را فضای مفصلی میگویند.
فضای مفصلی حاوی مایع مفصلی یا مایع سینوویال است. مایع مفصلی لزج است و موجب لیز شدن بیشتر سطوح غضروف مفصلی میشود. مایع مفصلی به توسط لایه سینوویال که سطح داخلی کپسول مفصلی را پوشانیده است ترشح میشود.
در انواع مختلف آرتریت غضروف مفصل دچار آسیب میشود. آسیب غضروف به چهار علت عمده بوجود میاید که عبارتند از
- بیماری های خود ایمنی یا اتوایمیون که در آنها سیستم دفاع ایمنی بدن بجای اینکه به عوامل مهاجم خارجی حمله کنند بافت های خود بدن را مورد تهاجم قرار میدهند. انواع روماتیسم ها در این دسته قرار میگیرند
- شکسته شدن استخوان در محل مفصل
- خراب شدن غضروف مفصل به علت زیاد کار کشیدن از آن و یا بالا رفتن سن
- عفونت مفصلی
شایعترین انواع آرتریت، استئوآرتریت (آرتروز) و آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) هستند اما انواع دیگری از آرتریت نیز وجود دارند.
انواع بیماری آرتریت
- اسپوندیلیت آنکیلوزان
- نقرس
- عفونتهای مفصلی
- آرتریت ایدیوپاتیک جوانان
- استئوآرتریت (آرتروز)
- آرتریت پسوریاتیک
- آرتریت ریاکتیو (سندرم رِیتر)
- آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
- آرتریت عفونی (آرتریت سِپتیک)
- آرتریت انگشت شست
علایم آرتریت
برحسب نوع آرتریت علائم آن متغیر است ولی علائم مشترکی که تقریبا در همه انواع آرتریت ها وجود دارد درد، تورم و خشکی و محدودیت حرکتی در مفصل است.
در معاینه مفصلی در بعضی از انواع آرتریت میتواند افزایش مایع مفصلی، درد موضعی بر روی مفصل در هنگام فشار دادن و یا حرکت دادن آن، گرمی و قرمزی و ورم مفصل و تغییر شکل آن را مشاهده کرد.
بعضی آرتریت ها با علائم سیستمیک مانند تب و ضعف و بیحالی و بی اشتهایی همراه است و در بعضی دیگر از آرتریت ها علائم درگیری دیگر سیستم های بدن مانند دستگاه گوارش، پوست، چشم و یا دیگر ارگان ها وجود دارد.
ریسکفاکتورهای ابتلا به آرتریت
عواملی که موجب افزایش احتمال ابتلا به آرتریت میشوند، عبارتند از:
- سابقهی فامیلی. بعضی از انواع آرتریت وراثتی هستند؛ بنابراین اگر والدین، خواهر یا برادر شما آرتریت داشتهباشند، احتمال ابتلا به این اختلال در شما افزایش مییابد. ژنهایتان میتوانند شما را در مقابل عوامل محیطی که سبب ایجاد آرتریت میشوند، آسیبپذیرتر کنند.
- سن. احتمال ابتلا به انواعی از آرتریت – از جمله: استئوآرتریت (آرتروز)، آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) و نقرس – با افزایش سن بیشتر میشود.
- جنس. احتمال ابتلای زنان به آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) بیشتر از مردان است. از طرف دیگر، بیشتر مبتلایان به نقرس را مردان تشکیل میدهند.
- آسیبدیدگی قبلی مفصل. افرادی که دچار آسیبدیدگی مفصل هستند، احتمالاً در هنگام ورزش کردن، سرانجام در مفصل آسیبدیده دچار آرتریت میشوند.
- چاقی. داشتن اضافهوزن بر مفاصل – بهخصوص زانو، لگن و ستون فقرات – فشار وارد میکند. احتمال ابتلا به آرتریت در افراد چاق بیشتر است.
درمان آرتریت
آرتریت علل گوناگونی دارد و برحسب اینكه از چه نوعی باشد درمان آن متفاوت است. با این حال اقدامات مشتركی وجود دارند كه در درمان همه انواع آرتریت ها موثرند. البته آرتریت عفونی مستثنی است و نیاز به درمان اورژانس دارد. مهمترین اقدامات ذكر شده عبارتند از:
فیزیوتراپی
یك متخصص فیزیوتراپی خوب میتواند با انجام دادن و آموزش حركات و نرمش های طبی موجب افزایش قابلیت انعطاف بافت های اطراف مفصل و بهبود دامنه حركتی آن شود.
نرمش های دیگری میتواند قدرت عضلات اطراف مفصل را بیشتر كرده و كنترل فرد بر روی مفصل را افزایش دهد. استفاده از سرما، گرما، اولتراسوند و دیگر روش ها میتواند در كاهش درد بیمار موثر باشند.
تغییر در روش زندگی
یك كاردرمانگر خوب میتواند به بیمار آموزش دهد كه چگونه با تغییر در رفتارهای حركتی خود موجب وارد آمدن فشار كمتری به مفصل شده و علائم آرتریت را كاهش دهد.
خواب كافی، اجتناب از باقی ماندن در یك وضعیت خاص برای مدت طولانی، اجتناب از انجام حركاتی كه موجب فشار زیاد به مفصل و افزایش درد آن میشوند، روش های كم كردن استرس مانند یوگا و مدیتیشن میتوانند در كاهش دردهای آرتریت موثر باشند.
بریس
بریس ها در اطراف مفاصل بسته شده و حركات آن را در جهات خاصی محدود میكنند.
داروی ضد التهاب
داروهای ضد التهاب مانند دیكلوفناك، سلكوكسیب، پیروكسیكام و ایبوپروفن میتوانند موجب كم شدن تورم و درد و محدودیت حركتی در بیمار شوند.
تغذیه مناسب و كاهش وزن
مواد غذایی مناسب و سرشار از مواد معدنی و ویتامین و امگا 3 و آنتی اكسیدان ها میتوانند علائم آرتریت را كاهش دهند. كاهش وزن موجب وارد شدن فشار كمتر بر روی مفصل شده و درد ناشی از آرتریت را كم میكند.
عمل جراحی
در بعضی موارد آرتریت كه غضروف مفصلی آسیب زیادی دیده و بیماری پیشرفت كرده است ممكن است اقدامات ذكر شده قبلی نتوانند درد و دیگر مشكلات بیمار را از بین ببرند.
در این بیماران معمولا ار انواع اعمال جراحی استفاده میشود كه معمول ترین آنها عمل جراحی تعویض مفصل است. امروزه برای از بین بردن درد ناشی از استئوآرتریت و روماتیسم مفصلی در مفاصل ران و زانو بطور شایعی از اعمال جراحی تعویض مفصل استفاده میشود.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک اختلال در سیستم ایمنی بدن است که باعث التهاب مفاصل میشود. بافت بدن به اشتباه توسط سیستم ایمنی خوده بدن مورد حمله قرار میگیرد. آرتریت روماتوئید حتی میتواند روی پوست، چشم، ریه ها، قلب، خون و اعصاب تاثیر بگذارد. آرتریت روماتوئید یک اختلال مزمن است، به این معنا که اگرچه ممکن است در دوره هایی اثرش از بین برود اما در طول زمان ممکن است بدتر شود و یا هرگز از بین نرود. درمان فوری کلید حل و یا متوقف کردن این اختلال است.
نشانه های آرتریت روماتوئید
التهاب مفصل آرتریت روماتوئید همراه با درد، گرمی و تورم است. این التهاب معمولا متقارن است و در هر دوطرف بدن در یک زمان اتفاق می افتد ( مانند دستها، پاها ، مچ دستها ) سایر علائم این اختلال سفتی مفاصل ، به خصوص صبح ها و یا بعد از یک دوره بی فعالیت بودن است. خستگی مداوم، تب با درجه پایین از دیگر علائم است که البته ممکن است در طی چند سال علائم بدتر شود. اما در برخی در همین حد میماند.
علل آرتریت روماتوئید
سلولهای ایمنی کارشان این است که بدن را از مهاجمان خارجی محافظت کنند. حالا چه چیزی باعث میشود که مفاصل و بافت های سالم را هدف حمله قرار دهند معلوم نیست. محققان بر این باورند که ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی ممکن است در بروز این اختلال نقش ایفا کنند. ممکن است گرایش ژنتیکی در برخی افراد که دچار عفونت با یک باکتری یا ویروس خاص شده اند باعث چنین اختلالی شود. اما تا به امروز هیچ عفونت خاصی شناسایی نشده است.
تاثیر آرتریت روماتوئید بر مفاصل
التهاب مفصل در اختلال آرتریت روماتوئید میتواند غضروف و استخوان را از بین ببرد، و باعث تغییر شکل مفاصل شود. همانطور که اختلال پیشرفت میکند بیشتر مفاصل را از بین میبرد و آن قسمت بدن کارایی خود را تا حد زیادی از دست میدهد.
تاثیر آرتریت روماتوئید بر بدن
آرتریت روماتوئید به جز مفاصل دیگر اعضای بدن را نیز میتواند تحت تاثیر قرار دهد. این اعضا عبارتند از:
ندول روماتوئید ( عکس بالا ): توده های سفتی هستند که زیر پوست و اعضای داخلی بدن بوجود می آیند.
سندرم شوگرن: التهاب و آسیب غدد چشمها و دهان، دیگر عضوها هم ممکن است دچار این مشکل شوند.
پلوریت: التهاب مخاط ریه.
پریکاردیت: التهاب پوشش اطراف قلب.
کم خونی: کاهش گلبول های قرمز خون.
سندرم Felty : کاهش سلول های سفید خون، مرتبط با طحال بزرگ.
واسکولیت: التهاب رگ های خونی که می تواند جریان خون به بافت ها را مختل کند.
استئوآرتریت
استئوآرتریت (آرتروز) شایعترین نوع آرتریت است و شامل آسیبدیدگی غضروف مفاصل میشود؛ غضروف بافتی سخت و لغزنده است که انتهای استخوانها را در محل مفاصل میپوشاند. بالشتکهای غضروفی سبب میشوند که حرکت استخوانها در محل مفاصل تقریباً بدون اصطکاک صورت گیرد. آسیبدیدگی این غضروفها باعث میشود که استخوانها هنگام حرکت مستقیماً روی همدیگر کشیده شوند و اصطکاک زیادی ایجاد شود؛ این امر موجب درد و محدود شدن حرکت میگردد. آسیبدیدگی غضروفها میتواند بهتدریج، در طول سالیان متمادی، ایجاد شود یا اینکه یکدفعه و بر اثر آسیبدیدگی یا عفونت مفصل رخ دهد.
استئوآرتریت همچنین کل مفصل را تحت تأثیر قرار میدهد. این بیماری موجب بروز تغییراتی در استخوانها میشود و بافت همبندی که عضلات را به استخوانها متصل میکند و موجب پایداری مفصل میشود را تخریب میکند. استئوآرتریت باعث التهاب پوشش مفصل هم میشود.
نشانه های آرتروز یا استئوآرتریت
آرتروز یک بیماری مزمن است که در طول سالها ایجاد میشود و علائم آن نیز معمولا به آهستگی و طی مدت طولانی بهتدریج بیشتر میشود. اوایل بیماری، بیمار اول صبح که از خواب بیدار میشود متوجه خشکی و سفتی مختصر مفصل برای چند دقیقه میشود که این ناراحتی با شروع فعالیت از بین میرود. این علامت بعد از نشستن طولانیمدت نیز ممکن است احساس شود. اگر بیماری به پیشرفت خود ادامه دهد، پس از فعالیت، در مفاصل مبتلا درد ایجاد میشود که با استراحت کردن از بین میرود. بیمار متوجه میشود قادر نیست بعضی از کارها را با سرعت انجام دهد، مانند کار با گروها یا راه رفتن تند و بالا و پایین رفتن از پلهها.
این علائم ممکن است خودبهخود از بین بروند و مدتی بعد دوباره ظاهر شوند. با پیشرفت بیماری، معمولا برگشت علائم بیشتر و بهتدریج دائمی میشود. بعضی بیماران متوجه صداهای غیرطبیعی در مفاصل مبتلا میشوند که هنگام حرکت مفصلی احساس میشود.
در مفصل زانو گاهی علائم ناگهانی به شکل ورم و جمع شدن مایع در مفصل پیدا میشود. اینگونه علائم بعد از یک فعالیت نسبتا شدید مانند راه رفتن طولانی، کوهنوردی و بالا رفتن از تعداد زیادی پله، ایجاد میشوند. در این موارد گفته میشود مفصل دچار التهاب شده و گهگاه بیماران از قفل شدن و خالی کردن مفصل زانو شاکی میشوند و گاهی هم صرفا با تغییر شکل مفاصل به پزشک مراجعه میکنند.
اصولا آرتروز فقط یک ناراحتی موضعی در مفاصل است و علائم عمومی مانند تب، بیاشتهایی، کاهش وزن یا گرفتاری سایر قسمتهای بدن مثل قلب، ریه، کلیه، چشم و پوست در آرتروز وجود ندارد، در حالی که علائم عمومی و گرفتاری احشایی در تعدادی از بیماریهای روماتیسمی مانند آرتریت روماتوئید ممکن است دیده شود.
چه مفاصلی بیشتر به آرتروز یا استئوآرتریت مبتلا می شوند؟
شایع ترین مفاصل درگیر در این بیماری مفاصل دست، ستون فقرات و مفاصل تحمل کننده ی وزن مانند لگن و زانو است. در صورتی که ابتلا به این بیماری ناشی از صدمات فیزیکی یا بیماری ها نباشد، استئوآرتریت اولیه نامیده می شود که این بیماری اغلب به دلیل افزایش سن ایجاد می شود.
دیدگاه