روماتیسم ستون فقرات | علائم، علل و درمان های آن

رماتیسم ستون فقرات یک بیماری مزمن است که مشخصه آن یک عود ناگهانی درد و پس از آن بهبود علائم و دوره خاموشی است.

روماتیسم ستون فقرات

روماتیسم ستون فقرات نوعی آرتروز است که بر مهره‌ها و مفاصل ستون فقرات (مفاصل فاست) تأثیر می‌گذارد. رماتیسم ستون فقرات ممکن است بر نواحی بیشتری از ستون فقرات مانند ستون فقرات گردنی، ستون فقرات صدری و ستون فقرات کمری و استخوان‌های خارجی (ساکروم، لگن) تأثیر بگذارد.

در موارد حاد رماتیسم ستون فقرات، بیماری باعث شکل‌گیری استخوان‌های جدید می‌شود که می‌تواند مهره‌های ستون فقرات را به هم متصل کند. درگیری مفاصل ساکرولیاک یک بیماری کلاسیک پیش‌رونده است. زمانی که مهره‌ها یا استخوان‌ها و مفاصل دیگر به یکدیگر می‌چسبند، ستون فقرات خشک و بی‌حرکت می‌شود. در برخی موارد این عارضه می‌تواند باعث تغییرات اساسی در وضعیت بدنی مانند کیفوز که یک انحراف غیرعادی روبه‌جلو در قسمت فوقانی ستون فقرات است شود.

شدت روماتیسم ستون فقرات می‌تواند در افراد بسیار متفاوت باشد. برخی از افراد دردهای متناوب کمر را تجربه می‌کنند و برخی دیگر درد شدید و خشک‌شدگی را در مدت زمانی طولانی احساس خواهند کرد. تقریباً مشخصه همه موارد، درد شدیدی است که در هنگام رفع علائم به طور موقتی تخفیف می‌یابد. در برخی موارد، رماتیسم ستون فقرات بر قسمت‌های دیگر بدن مانند چشم‌ها هم اثر می‌گذارد.

علائم و نشانه های روماتیسم ستون فقرات

شایع‌ترین علائم اولیه آرتروز ستون فقرات عبارتند از:

بروز درد و خشکی

احساس درد و خشکی مداوم در قسمت کمر، باسن و ران بیش از سه ماه ادامه پیدا می‌کند. اسپوندلیت آنکیلوزان غالباً در اطراف مفصل ایلیاک یعنی محلی که استخوان خاجی (پایین‌ترین قسمت مهم ستون فقرات) به استخوان خاصره‌ای در ناحیه پایین کمر متصل می‌گردد آغاز می‌شود.

فیوژن (زائده‌های) استخوانی

آرتروز ستون فقرات می‌تواند باعث رشد استخوان‌های زائدی در مفصل گردد که این امر ممکن است منجر به جوش خوردن غیرطبیعی استخوان‌ها به یکدیگر شده که در اصطلاح به آن ” فیوژن استخوانی” گفته می‌شود. فیوژن استخوانی که استخوان‌های گردن، کمر یا لگن را درگیر نماید، می‌تواند توانایی بیمار را برای انجام فعالیت‌های عادی و روزانه تحت تأثیر قرار دهد.

جوش خوردن استخوان دنده‌ها به ستون مهره‌ها و یا به استخوان جناغ سینه می‌تواند در توانایی فرد برای انبساط قفسه سینه در هنگام کشیدن نفس عمیق، ایجاد محدودیت کند.

بروز درد در لیگامنت‌ها و تاندون‌ها

آرتروز ستون فقرات همچنین می‌تواند بر روی لیگامنت‌ها و تاندون‌های متصل به استخوان‌ها نیز تأثیر بگذارد. تاندونیت (التهاب تاندون) ممکن است موجب بروز درد و خشکی یا سختی در ناحیه پشت یا زیر پاشنه پا ازجمله در تاندون آشیل که در پشت مچ پا قرار دارد، گردد.

سایر علائم:

• محدودیت حرکتی در ناحیه کمر

• درد هنگام حرکت دادن کمر و خم شدن یا نشستن

• با پیشرفت بیماری ، کمر بیمار خمیده می شود و بیمار هنگام تلاش برای صاف کردن کمر خود احساس ناراحتی می کند. AS از مهره های پایینی کمر شروع می شود و با پیشرفت آن به مهره های بالایی می رسد.

• درد در میانه کمر و احساس خشکی کمر و محدودیت حرکتی در قفسه سینه و درد هنگام تنفس

• احساس درد در پاها و همچنین ضعف ، بی حسی و گزگز و بی اختیاری در دفع ( علائم پیشرفته)

• التهاب دیسک های بین مهره ای که علامتی شایع است و ناشی از سخت شدن و ضخیم شدن بافت بیرونی دیسک است. التهاب دیسک منجر به حرکات غیر عادی دیسک و درد می شود.

• تغییر شکل ستون فقرات به صورت گودی کمر و قوز کمر

دلایل بروز روماتیسم ستون فقرات

ژنتیک

اگرچه هنوز علت دقیق بروز روماتیسم ستون فقرات معلوم نیست اما می‌دانیم که ژنتیک نقش مهمی را در ابتلا به این بیماری ایفا می‌کند.

پروتئینی به نام HLA-B27

بیشتر افراد مبتلا به آرتروز ستون فقرات دارای ژنی هستند که یک نشانگر ژنتیکی به نام HLA-B27 تولید می‌کند. با این حال الزاماً فرد نباید دارای ژن HLA-B27 باشد تا دچار این عارضه شود. همچنین اکثر افرادی که دارای این نشانگر هستند هرگز به اسپوندلیت آنکیلوزان مبتلا نشده‌اند.

دیگر ژن‌های مرتبط با آرتروز ستون فقرات

محققان بیش از ۶۰ ژن مرتبط با اسپوندلیت آنکیلوزان و بیمارهای مرتبط با آن را شناسایی کرده‌اند. در این میان ژن‌های اینترلوکین ۱۲،۱۷ و ۲۳ و ژن ERAP 1 جدیدترین ژن‌های اصلی شناسایی‌شده هستند.

عوامل محیطی

در کنار عوامل محیطی محرک ازجمله عفونت باکتریایی به وجود ژن‌های دیگری نیز برای فعال شدن این بیماری در افراد مستعد نیاز می‌باشد.

عوامل خطر

عوامل خطری که افراد را مستعد ابتلا به روماتیسم ستون فقرات می‌کند عبارتند از:

• فعال بودن عامل HLA-B27 در آزمایش
• سابقه ابتلا به روماتیسم ستون فقرات در خانواده
• بروز عفونت مکرر در دستگاه گوارش
• برخلاف دیگر انواع آرتروزها و بیماری‌های روماتیسم ستون فقرات، معمولاً ابتلا به روماتیسم ستون فقرات در جوانان بین ۱۷ تا ۴۵ سال آغاز می‌شود.
• سیگار کشیدن وضعیت اسپوندلیت را تهاجمی‌تر می‌کند.
• احتمال ابتلای مردان به روماتیسم ستون فقرات نسبت به زنان بیشتر است.

نحوه تشخیص روماتیسم ستون فقرات

پزشک در مورد علائم عارضه و سوابق پزشکی فردی سؤالاتی را از شما پرسیده و یک معاینه‌ی فیزیکی نیز انجام می‌دهد. تشخیص بر اساس علائم شایع اسپوندیلیت آنکیلوزان صورت می‌گیرد. علائمی چون:

• کاهش قابل‌ملاحظه‌ی انعطاف‌پذیری در پایین کمر و ستون فقرات (محدودیت حرکتی در پایین کمر)

• درد در پایین کمر

• باز شدن محدود قفسه‌ی سینه به هنگام گرفتن نفس عمیق

آزمایشات انجام‌شده برای تشخیص عارضه عبارت‌اند از:

• عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس. آزمایشی که در آن از اشعه‌ی ایکس برای عکس‌برداری از بخش‌های درونی پایین کمر و لگن استفاده می‌شود تا تغییرات ساختاری مشخص شوند.

• اسکن MRI. آزمایشی که در طی آن از امواج مغناطیسی برای ایجاد تصاویری از مفاصل آسیب‌دیده استفاده می‌شود.

• سی تی اسکن. نوعی عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس که از کامپیوتر برای عکس‌برداری از مفاصل آسیب‌دیده استفاده می‌کند.

آزمایش خون برای تشخیص موارد زیر:

• وجود ژن HLA-A27
• کم‌خونی
• بالا رفتن نرخ رسوب گلبول‌های قرمز
• وجود عوامل خود ایمنی دیگر

روش های درمان روماتیسم ستون فقرات

روش های درمانی که در مورد این بیماری به کار گرفته می شود با هدف بهبود علائم بیمار و پیشگیری یا کنترل تغییر شکل ستون فقرات انجام می شود. در موارد بسیار نادری به انجام جراحی نیاز است و روش های درمان غیر جراحی گوناگونی برای بیماری در دسترس هستند. روش های درمانی استاندارد به شرح زیر هستند:

ورزش

این روش یکی از بهترین راه ها برای تسکین طولانی مدت درد است به خصوص در صورتی که شخص همزمان با انجام ورزش از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (که پزشک تجویز کرده) استفاده کند. انجام ورزش باعث افزایش دامنه حرکتی مفاصل و منعطف نگه داشتن آن ها می شود. از طرفی بی حرکتی و عدم انجام ورزش برای مدت طولانی باعث رشد استخوانی بیشتر در ستون فقرات و جوش خوردن آن ها به هم می شود چرا که در اثر عدم تحرک مفاصل به اندازه کافی به کار گرفته نمی شوند. انجام ورزش همچنین به داشتن قامت صحیح ( راستای صحیح کمر و نه به شکل قوز و خمیده) می شود چرا که عضلات کمر تقویت شده و به خوبی از ستون فقرات محافظت می کنند.

دارو

داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ناپروکسن و ایندومتاسین داروهایی هستند که اغلب پزشکان برای این بیماری تجویز می کنند . این دارو ها درد و التهاب و خشکی و بی حرکتی مفصل را بهبود می دهند. از عوارض این دارو ها خونریزی معده است.

در صورتی که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی برای بیمار موثر نباشد پزشک داروهای بلوک کنندهTNF (یا ضد عامل نکروز دهنده تومور) را تجویز می کند. TNF یک سلول پروتئینی است که در بیماری های اسپوندیلیت آنکیلوزان باعث التهاب مفصل می شود. داروهای بلوک کننده TNF این سلول ها را هدف قرار می دهند و باعث کاهش التهاب و درد و خشکی و ورم مفصل می شوند. این داروها از طریق تزریق زیر پوستی یا داخل رگ به بیمار داده می شوند.عوارض جانبی این داروها فعال شدن بیماری سل نهفته یا خاموش د بدن و برخی اختلالات عصبی می باشد.

فیزیوتراپی

ممکن است پزشک انجام درمان های فیزیوتراپی را به شما تجویز کند. یک دوره توانبخشی که به خوبی طراحی شده باشد می تواند در تسکین درد و التهاب اثر زیادی داشته باشد، دامنه حرکتی و قدرت ماهیچه های بیمار را بالا ببرد و به او کمک کند کار های روزانه اش را با راحتی و توانایی بیشتر انجام دهد.

انجام حرکات اصلاحی ایمن به تحرک بیمار و قامت صحیح او کمک می کند. فیزیوتراپی در کنترل درد و پیشگیری از بد فرم شدن ستون فقرات موثر است. جلسات فیزیوتراپی احتمالا برای دو تا سه بار در هفته و به مدت شش هفته تجویز می شود. اهداف فیزیوتراپ عبارتند از:

• آموزش حفظ قامت صحیح و عادات حرکتی صحیح برای جلوگیری از بروز قوز کمر و پشت

• آموزش نحوه صحیح خوابیدن روی یک تشک سفت و پشتی نازک

• آموزش نحوه نگه داشتن سطح فعالیت بدن به میزان کافی

• آموزش حرکات ویژه کششی و حرکات ویژه تقویت عضلات

• آموزش تکنیک هایی برای کنترل بیماری

کمر بند طبی

نوع ویژه ای از بریس یا کمر بند طبی با نام TLSO که مانند یک کت می باشد به بیمار تجویز می شود که به منظور ثابت نگه داشتن قسمت میانی ستون فقرات است. این بریس برای مدت سه ماه یا بیشتر باید پوشیده شود. مدت زمان لازم برای پوشیدن بریس به میزان پیشرفت بیماری و وضعیت فعلی ستون فقرات و وجود شکستگی یا دفورمیتی در ستون فقرات بستگی دارد.

گردنبند طبی

یک بریس مخصوص گردنی به نام HALO برای شکستگی های ستون فقرات ناشی از AS در ناحیه گردن استفاده می شود و علاوه بر بی حرکت نگه داشتن  کشش ستون فقرات هم اعمال می کند. این بریس دارای میله هایی است که روی جمجمه قرار داده شده و توسط حلقه ای به دور سر به هم متصل شده و این حلقه توسط دو میله عمودی به کت که محکم به بالا تنه چسبیده ست وصل شده و از این طریق سر را بی حرکت نگه می دارد. این بریس نیز بسته به شدت بیماری برای مدت سه ماه یا بیشتر برای درمان گرفتگی گردن استفاده می شود.

تزریق کورتیکواستروئید

کورتیکواستروئید داروهای ضد التهاب قوی هستند که می توان به صورت قرص خوراکی یا تزریق مستقیم به محل مورد استفاده قرار داد. در صورتی که مفاصل خاصی شدیدا ملتهب هستند، این دارو مستقیما به مفصل یا مهره تزریق می شود. بعد از تزریق بیمار باید تا ۴۸ ساعت استراحت کند و بعد از آن اثر دارو مشخص می شود و درد تسکین می یابد. به علت عوارض ناشی از دارو، تزریق این دارو باید به دو یا سه بار در سال محدود شود و بین تزریق ها ( به یک محل) حداقل سه ماه فاصله باشد.

جراحی

اکثر موارد ابتلا به AS نیازی به انجام جراحی ندارند. در مواردی که مفصل شدیدا آسیب دیده باشد ممکن است برای تسکین درد و بازیابی حرکت مفصل نیاز به جراحی تعویض مفصل باشد. برای مثال در موارد آسیب شدید مفصل لگن ( جایی که بیماری از آن جا شروع می شود) نیاز به تعویض مفصل لگن است. در موارد نادری نیز بر اثر خمیدگی و تغییر شکل شدید ستون فقرات نیاز به انجام جراحی بر روی ستون فقرات می باشد.