پریتونیت التهاب صفاق یا همان بافتی است که اندام‌های داخلی بدن را می‌پوشاند. این التهاب معمولا بهعلت عفونت و گاهی هم بهعلت تحریک‌شدن بافت با مایعات بدن ایجاد می‌شود. عفونت صفاق خطرناک است و امکان دارد روی سایر اندام‌های بدن هم اثر بگذارد. همچنین ممکن است این عفونت وارد جریان خون و موجب سپسیس شود.
پریتونیت چیست؟
صفاق غشایی نازک است که درون شکم را می‌پوشاند و اطراف اندام‌های داخلی می‌پیچد. اگر این بافت در معرض مایعات محرک یا عفونی بدن قرار بگیرد، ممکن است ملتهب شود. به التهاب صفاق پریتونیت می‌گویند. این عارضه معمولا زمانی بروز می‌کند که چیزی درون بدن نشت کند. عفونت شایع‌ترین عامل پریتونیت است که می‌تواند خیلی خطرناک باشد.
پریتونیت معمولا با درد و ورم شکمی بروز می‌کند، اما عوارض دیگری هم دارد که باید مراقبشان باشید. از آنجایی که صفاق در سراسر شکم وجود دارد و با تمام ارگان‌ها در تماس است، ممکن است عفونت صفاق بر تمام این اندام‌ها اثر بگذارد. همچنین این عفونت می‌تواند وارد جریان خون و در سراسر بدن منتشر شود.
آیا پریتونیت اورژانسی است؟
پریتونیت ممکن است خفیف یا شدید باشد و در یک ناحیه از صفاق باشد یا در سراسر آن منتشر شود. البته چون این بیماری، به‌خصوص نوع عفونی آن، ممکن است سریع شدت یابد، پزشکان آن را اورژانس پزشکی در نظر می‌گیرند.
علت ایجاد پریتونیت
عفونت‌های باکتریایی، به‌خصوص عفونت‌هایی که از یک اندام منتشر می‌شوند، شایع‌ترین علت پریتونیت هستند. این مسئله زمانی اتفاق می‌افتد که در معده یا روده فرد سوراخی وجود داشته باشد و عفونت‌های باکتریایی از مجرای گوارشی وارد حفره صفاقی شوند. علت شایع دیگر ترکیدن آپاندیس است. علت کمتر شایع بیماری نیز آن نوع از پرتونیت باکتریایی است که خود‌به‌خود در صفاق ایجاد می‌شود.
1. عوامل زمینه‌ساز عفونی
پریتونیت عفونی اولیه یا ثانویه است. عامل پریتونیت عفونی اولیه عفونتی است که منشأ آن خود صفاق است. پریتونیت باکتریایی ثانویه از هر جای دیگری در بدن به درون صفاق منتشر می‌شود.
عفونت اولیه کمتر از عفونت ثانویه شایع است و معمولا به‌سبب یکی از این عوامل ایجاد می‌شود:
• پریتونیت باکتریایی خودبهخودی در افراد مبتلا به آسیت ایجاد می‌شود. آسیت وضعیتی است که مایعات اضافی از رگ‌ها به بیرون نشت می‌کنند و در صفاق جمع می‌شوند. آسیت‌ها از بیماری‌هایی مثل بیماری کبدی، نارسایی کلیه، نارسایی قلب و سرطان که سیستم ایمنی را به خطر می‌اندازند ایجاد می‌شوند. همچنین بعضی از این بیماری‌ها باعث می‌شوند مقدار کمی باکتری از مجرای گوارشی وارد صفاق شود.
• عفونت اولیه ممکن است توسط ابزارهای پزشکی، به‌خصوص در زمان استفاده در منزل، به صفاق وارد شود. دیالیز و لوله تغذیه دو عامل این اتفاق‌اند. دیالیز صفاقی به‌وسیله یک لوله حفره صفاق را پر و خالی می‌کند. لوله تغذیه طولانی‌مدت هم به‌وسیله یک لوله منعطف (کاتتر) مستقیم از صفاق به معده یا روده کوچک متصل می‌شود. شکاف در دیواره اندام می‌تواند عفونت را وارد حفره شکمی کند.
عفونت ثانویه شایع‌ترین عامل پریتونیت است که علل مختلفی دارد، از جمله:
• ترکیدن آپاندیس (آپاندیسیت)
• زخم معده سوراخ‌شده
• زخم روده سوراخ‌شده ناشی از دایورتیکولیت یا بیماری روده التهابی
• عفونت پانکراس
• پارگی آبسه لوله تخمدان ناشی از بیماری التهابی لگن
• حاملگی خارج رحمی
• آسیب یا جراحت شکم
• جراحی شکم
2. عوامل زمینه‌ساز شیمیایی
التهاب معمولا بهعلت عفونت ایجاد می‌شود، اما گاهی هم علتش واکنش شیمیایی به مایعات مختف بدن است مانند:
• سوراخ‌شدن کیسه صفرا بهعلت التهاب شدید و نشت صفرا که ممکن است با یا بدون عفونت باکتریایی تحریک‌کننده باشد.
• سوراخ‌شدن پانکراس بهعلت التهاب شدید و نشت آنزیم‌های پانکراسی که ممکن است با یا بدون عفونت باکتریایی تحریک‌کننده باشد.
• سوراخ‌شدن معده بهعلت زخم معده و نشت اسید معده که حتی بدون عفونت باکتریایی نیز ممکن است تحریک‌کننده باشد.
• پاره شدن تومور یا کیست در شکم که می‌تواند موجب پریتونیت شیمیایی شود.
علائم و نشانه های پریتونیت
1. علائم شایع
• درد شکمی خفیف یا شدید و حساسیت به لمس
• شکم متورم
• کاهش اشتها
• دشواری دفع
• کاهش ادرار
• تشنگی
• کاهش فشار خون و شک
• کم آبی بدن
• فلج ایلئوم (زمانی که روده‌ها موقتا فلج می‌شوند)
2. علائم مربوط به عفونت
• تب
• حالت تهوع و استفراغ
• ضربان قلب سریع
• تنگی نفس
3. علائم مربوط به آسیت
• اختلال شناختی خفیف
• خستگی و بی‌حالی
• ورم پاها
• کبودی و خون‌ریزی خفیف
گاهی ممکن است فرد پریتونیت داشته باشد، اما خودش مطلع نباشد. درد شکم و سایر علائم ناشی از بیماری اصلی عامل پریتونیت ممکن است علائم خود پریتونیت را پنهان کنند. برخی از افرادی که صفاق آنها مدتی با آسیت متورم شده است، حس کمتری در صفاق خود دارند. اگر آسیت عفونی شود، ممکن است تفاوت را متوجه نشوند. بنابراین باید در خصوص خطر پریتونیت هوشیار باشید.
عوارض پریتونیت
• احتمال سپسیس با ورود عفونت به خون که ممکن است موجب مرگ شود.
• کم‌آبی و برهم‌خوردن تعادل الکترولیتی با ورود مایع به شکم
• یبوست و احتباس ادرار با فلج موقت اندام.
• چسبندگی شکمی و زخم بافتی ناشی از التهاب که ممکن است موجب انسداد روده شود.
• سندرم هپاتورنال که در افراد مبتلا به بیماری کبدی ممکن است موجب پریتونیت باکتریایی خودبهخودی شود.
• پریتونیت سوم نوعی عفونت است که می‌تواند بعد از درمان علت اصلی ایجاد شود.
افرادی با سیستم ایمنی ضعیف ناشی از بیماری‌های مزمن بیشتر در معرض عوارض جانبی هستند.
تشخیص پریتونیت
تشخیص اولیه بسیار مهم است و می‌تواند قبل از ایجاد عوارض منجر به مهار پریتونیت شود. پزشک تشخیص را با پرسیدن سؤالاتی درباره سابقه پزشکی و وضعیت کنونی فرد شروع می‌کند. سپس شکم و ورم و حساسیت به لمس و فشار را بررسی می‌کند. اگر مشکلی وجود داشته باشد، برای بررسی التهاب یا عفونت آزمایش خون تجویز می‌شود.
همچنین ممکن است برای تشخیص علت پریتونیت از اندام‌های شکمی تصویربرداری سی تی اسکن و ام.آر.آی شود.
یک راه تأیید یا تشخیص عفونت خاص در صفاق گرفتن نمونه مایع صفاقی با سوزن و بررسی آزمایشگاهی آن است. در موارد آسیت، ازبین‌بردن فشار شکمی هم مفید است. در موارد خاص که علت ایجاد پریتونیت مشخص نیست، ممکن است برای تشخیص و رفع مشکل مربوط به پریتونیت جراحی انجام شود.
درمان پریتونیت
معمولا درمان مؤثر است، اما بعضی از عوارض مثل آسیب اندام ممکن است تا مدتی ادامه داشته باشند. درمان معمول برای پریتونیت تزریق سرم و طیفی از آنتی‌بیوتیک برای درمان یا پیشگیری از عفونت است. اگر آزمایش‌ها نشانگر نوع خاصی از باکتری یا عامل عفونی باشند، ممکن است فرد آنتی‌بیوتیک اختصاصی‌تری دریافت کند. تیم پزشکی سعی می‌کند با ازبین‌بردن علت زمینه‌ای شرایط بیمار را پایدار نگه دارد. بعضی از علت‌ها به جراحی فوری نیاز دارند.
پیشگیری از پریتونیت
ممکن است پزشک برای افراد مبتلا به سیروز و آسیب آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
هرچند دیالیز صفاق ممکن است موجب پریتونیت شود، به‌دلیل پیشرفت تکنولوژی این اتفاق شیوع کمتری دارد. اگر دیالیز صفاق می‌کنید، این چند مورد را رعایت کنید:
• قبل از تماس با کاتتر حتما دست، انگشتان و فاصله بین انگشتانتان را بشویید.
• حین کار از ماسک استفاده کنید.
• روش مناسب تعویض استریل را رعایت کنید.
• هر روز به محل کاتتر کرم آنتی‌بیوتیک بزنید.
• هرگونه آلودگی احتمالی را بلافاصله به پرستار اطلاع دهید. در بسیاری از موارد، تک دوز آنتی‌بیوتیک از آلودگی و عفونت جلوگیری می‌کند.
دیدگاه