دیابت بی مزه چیست؟
دیابت بی مزه یا دیابت آبی (Diabetes Insipidus) پیآمد کاهش یا عدم واکنش نشان دادن به هورمون ضد ادرار است، در نتیجه مقدار بسیار زیادی ادرار رقیق از بدن خارج میشود و بیمار بیش از حد معمول احساس تشنگی میکند.
بیماری دیابت بی مزه نوعی اختلال هورمونی است که معمولا بهدلیل مشکلات ژنتیکی، آسیبهای مغزی یا کلیوی ایجاد میشود. تکرر ادرار و احساس تشنگی مفرط از بارزترین علائم آن به شمار میرود.
دیابت بیمزه ناشی از کمبود ترشح هورمونی از غده هیپوفیز، به نام هورمون ضد ادراری ایجاد میشود.
هورمون ضد ادراری در بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس ساخته و در هیپوفیز ذخیره میشود. این هورمون باعث بازجذب آب از کلیهها شده و از دفع بی رویه آب جلوگیری میکند.
در این بیماری این هورمون کمتر از مقدار مورد نیاز ترشح میگردد یا عملکرد آن مختل میشود.
هیچ درمانی برای دیابت بی مزه وجود ندارد اما درمان ها می توانند عطش شما را تسکین داده و باعث کاهش تولید ادرار شوند.
علائم دیابت بی مزه
علائم و نشانه های این بیماری عبارتند از:
- عطش شدید
- دفع مقدار زیاد ادرار رقیق و کمرنگ
- ادرار شبانه
- تمایل به نوشیدن مایعات سرد
اگر وضعیت شما جدی باشد و مقدار زیادی آب بنوشید، ممکن است حدود ۱۹ لیتر در روز ادرار دفع کنید. یک فرد بالغ سالم روزانه به طور متوسط حدود ۱ تا ۲ لیتر ادرار دفع می کند.
کودک خردسال مبتلا به دیابت بی مزه ممکن است علائم و نشانه های زیر را داشته باشد:
- کثیف کردن مکرر پوشک
- شب ادراری
- مشکلات خواب
- تب
- استفراغ
- یبوست
- تاخیر در رشد
- کاهش وزن
علل دیابت بی مزه
این نوع دیابت زمانی ایجاد می شود که بدن شما نتواند به درستی میزان مایعات را متعادل کند.
کلیه های شما به حفظ تعادل مایعات بدن کمک می کنند. کلیه ها مایع اضافی را از جریان خون شما خارج می کنند و این مایعات به طور موقت در مثانه شما به عنوان ادرار ذخیره می شوند. بدن همچنین می تواند مایعات اضافی را از طریق عرق کردن، تنفس یا اسهال دفع کند.
هورمونی به نام هورمون ضد دیورتیک (ADH) یا وازوپرسین، به کنترل میزان دفع سریع یا کند مایعات کمک می کند. ADH در قسمتی از مغز به نام هیپوتالاموس ساخته شده و در غده هیپوفیز ذخیره می شود.
اگر مبتلا به دیابت بی مزه هستید، بدن شما نمی تواند به درستی سطح مایعات را متعادل کند. علت آن بسته به نوع دیابت متفاوت است:
دیابت بی مزه مرکزی: آسیب به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ناشی از عمل جراحی، تومور، آسیب دیدگی سر یا بیماری های مختلف می تواند با تأثیر بر تولید، ذخیره و ترشح ADH باعث دیابت بی مزه مرکزی شود. یک بیماری ژنتیکی ارثی نیز می تواند باعث این بیماری شود.
دیابت بی مزه نفروژنیک: دیابت نفروژنیک هنگامی رخ می دهد که نقصی در توبول های کلیه وجود داشته باشد. این نقص باعث می شود کلیه های شما نتوانند به درستی به ADH پاسخ دهند.
دیابت نفروژنیک ممکن است به دلیل اختلال ارثی (ژنتیکی) یا اختلال مزمن کلیه باشد. برخی داروهای خاص مانند لیتیوم کربنات یا داروهای ضد ویروسی مانند فوسکارنت نیز می توانند باعث دیابت نفروژنیک شوند.
دیابت بی مزه بارداری: دیابت بی مزه بارداری نادر است و تنها در دوران بارداری رخ می دهد. در این وضعیت آنزیمی توسط جفت ساخته می شود که ADH را در بدن مادر از بین می برد.
پلی دیپسی اولیه: این وضعیت که به عنوان دیابت دیسپوژنیک نیز شناخته می شود، می تواند باعث تولید مقادیر زیادی ادرار رقیق شود. علت اصلی، نوشیدن مایعات فراوان است. این وضعیت ممکن است در اثر آسیب به مکانیسم تنظیم کننده تشنگی در هیپوتالاموس ایجاد شود. این بیماری گاهی با بیماری های روانی مانند اسکیزوفرنی مرتبط بوده است.
بعضی اوقات، هیچ دلیل واضحی برای دیابت بی مزه وجود ندارد. با این حال، در برخی افراد، این اختلال می تواند نتیجه یک واکنش خود ایمنی باشد که باعث می شود سیستم ایمنی بدن به سلول هایی که وازوپرسین می سازند آسیب برساند.
عوامل خطر ابتلا به دیابت بی مزه
دیابت نفروژنیک که در تولد یا اندکی پس از تولد وجود دارد، معمولاً یک دلیل ارثی (ژنتیکی) دارد که به طور دائمی توانایی کلیه ها در تنظیم ادرار را تغییر می دهد. دیابت نفروژنیک معمولاً در مردان تأثیر می گذارد؛ اگرچه زنان می توانند ژن را به فرزندان خود منتقل کنند.
عوارض دیابت بی مزه
کمآبی و عدمتعادل الکترولیتها در بدن از مهمترین خطرات و عوارض ابتلا به دیابت بی مزه محسوب میشود. بهدلیل تکرر ادرار، میزان آب موجود در بدن کاهش مییابد و همین موضوع میتواند موجب عوارضی مثل خشکی دهان و پوست، فشار خون پایین، احساس ضعف و خستگی، عطش، تب، سردرد، تپش قلب و افزایش مقدار سدیم خون شود. همچنین عدمتعادل الکترولیتها باعث ایجاد احساس گیجی، حالت تهوع، گرفتگی عضلانی و بیاشتهایی می شود.
تشخیص دیابت بی مزه
برخی از آزمایش هایی که پزشکان برای تشخیص این اختلال استفاده می کنند عبارتند از:
آزمایش محرومیت از آب: در حالی که تحت نظر پزشک و تیم مراقبت های بهداشتی قرار گرفته اید، از شما خواسته می شود که چندین ساعت از مصرف مایعات خودداری کنید. برای جلوگیری از کم آبی در حالی که مایعات محدود هستند، ADH به کلیه های شما اجازه می دهد تا میزان مایعات از دست رفته در ادرار را کاهش دهند.
پزشک شما تغییرات در وزن بدن، میزان ادرار، غلظت ادرار و خون شما را اندازه گیری می کند. پزشک ممکن است در طی این آزمایش سطح خونی ADH را اندازه گیری کند. با این کار مشخص می شود که بدن شما به اندازه کافی ADH تولید می کند و آیا کلیه های شما می توانند همانطور که انتظار می رود به ADH پاسخ دهند یا خیر.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): می تواند به دنبال ناهنجاری در غده هیپوفیز انجام شود. این آزمایش غیر تهاجمی است و از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی قدرتمند برای ساخت تصاویر دقیق از بافت های مغز استفاده می کند.
غربالگری ژنتیکی: اگر دیگر اعضای خانواده نیز همین وضعیت را دارند، پزشک شما ممکن است غربالگری ژنتیکی را پیشنهاد کند.
درمان دیابت بی مزه
روشهای درمانی دیابت بی مزه متناسب با شدت و نوع دیابت تعیین میشود. این راهکارهای درمانی شامل موارد زیر است:
درمان دیابت بی مزه مرکزی
اگر به دیابت بیمزه خفیف مبتلا هستید، احتمال دارد نیاز داشته باشید مایعات زیادی بنوشید. اگر بیماری شما در اثر ناهنجاری در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد شده، پزشک در مرحله اول ناهنجاری را درمان می کند.
به طور معمول ناهنجاری غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس، با یک هورمون ساخته شده توسط انسان درمان می شود. این دارو جایگزین هورمون ضد دیورتیک از دست رفته (ADH) شده و مقدار ادرار را کاهش می دهد. علاوه برآن، به عنوان یک اسپری بینی، قرص خوراکی یا با تزریق مورد استفاده قرار می گیرد.
درمان دیابت بی مزه نفروژنیک
از آنجایی که کلیه ها در این نوع از دیابت به ADH پاسخ مناسبی نمی دهند، دارو کمکی نمی کند. در عوض، پزشک احتمال دارد رژیم غذایی کم نمک را برای کمک به کاهش میزان ادرار توصیه کند و شما را به یک متخصص تغذیه جهت تهیه برنامه رژیم غذایی ارجاع دهد.
برای جلوگیری از کم آبی بدن نیز باید آب کافی بنوشید.
درمان پلی دیپسی اولیه
به جز کاهش مصرف مایعات، درمان خاصی برای این شکل از این بیماری وجود ندارد. اگر بیماری پلیدیپسی اولیه ناشی از یک بیماری روانی باشد، درمان بیماری روانی ممکن است علائم دیابت بی مزه را تسکین دهد. در بدن افراد مبتلا به پلی دیپسی اولیه ممکن است هنوز ADH تولید شود. بنابراین، میزان داروی مصرفی مورد نیاز برای بیماران مختلف، متفاوت می باشد.
مصرف بیش از حد دارو می تواند باعث تجمع آب و سطح بالایی از سدیم در خون شود.
درمان دیابت بی مزه حاملگی
درمان بیشتر مبتلایان به دیابت حاملگی با هورمون مصنوعی انجام می شود.
روشهای کنترل دیابت بی مزه از نظر طب سنتی
طب سنتی تنها بهعنوان روشی مکمل بعد از علم پزشکی قرار دارد و پیروی از توصیهها و راهکارهای آن باید بعد از مشورت با پزشک انجام شود. در ادامه به برخی از روشهای کنترل دیابت بی مزه با استفاده از طب سنتی اشاره میکنیم:
- مصرف روازنه ۱ لیوان شیر بادام
- مصرف شربت لیموترش و عسل
- پرهیز از مصرف نارنگی
- مصرف روزانه ۸ لیوان آب
دیدگاه