خشکی دهان یا زروستومی | علت ایجاد خشکی دهان یا زروستومی | علائم و نشانه های خشکی دهان یا زروستومی

خشکی دهان یا زروستومی نوعی بیماری است که در اثر کاهش ترشح بزاق ایجاد می‌شود.

خشکی دهان یا زروستومی

خشکی دهان یا زروستومی اختلال شایعی است که غالباً در اثر کاهش میزان ترشح بزاق و گاهی نیز در اثر تغییر کیفیت بزاق دهان علی رغم این که میزان بزاق طبیعی است، رخ می دهد.

خشکی دهان یکی از علائمی است که ممکن است همه افراد را مبتلا سازد و شیوع آن بین ۱۰ تا ۲۶ درصد مردان و ۱۰ تا ۳۳ درصد زنان تخمین زده میشود و با افزایش سن، شیوع آن افزایش می یابد.

از آنجا که بزاق در دهان با داشتن پادزهرها و ایمنو گلوبولین، مواد بافر و خنثی کننده اسید محلول در آب نقش حفاظتی علیه میکروب‌های عامل پوسیدگی دندان و عفونت لثه را دارد، کاهش ترشح آن و خشکی دهان منجر به ایجاد پوسیدگی و انواع عفونت در دهان می‌شود.

هر کسی ممکن است زمانی احساس کند دهانش خشک شده است.

اما در صورتی که احساس خشکی دهان برطرف نمی‌شود و بیشتر مواقع وجود دارد، ممکن است در تولید بزاق مشکل داشته باشید.

علت ایجاد خشکی دهان یا زروستومی

برخی علت‌های خشکی دهان از قرار زیر هستند:

• اثرات جانبی مصرف برخی داروها. ممکن است خشکی دهان بواسطه اثرات جانبی تعدادی داروهای تجویزی و غیرتجویزی بروز کند، مانند داروهای استعمال شده جهت درمان افسردگی، اضطراب، درد، آلرژی و سرماخوردگی (آنتی‌هیستامین و ضد‌احتقان بینی)، چاقی، آکنه (جوش صورت)، صرع، فشارخون (داروی پیشاب‌آور)، اسهال، بی‌اختیاری ادرار، آسم (داروهای گشادکننده برونش) و بیماری پارکینسون. حتی ممکن است خشک شدن زبان و دهان بواسطه اثرات جانبی داروهای مسکن و آرامش‌دهنده عضله بروز کند.

• اثر جانبی ناشی‌ از عفونت‌ها و بیماری‌های خاص. احتمال دارد خشکی دهان بواسطه اثرات جانبی برخی بیماری‌های بالینی مانند سندروم شوگرن، ایدز، آلزایمر، دیابت، کم خونی، فیبروز سیستیک، آرتریت روماتوئیدی، فشارخون، پارکینسون، سکته مغزی و اوریون نمایان گردد.

• اثر جانبی برخی روش‌های درمانی خاص. آسیب به غده‌های بزاقی ترشح‌ کننده بزاق می‌تواند میزان ترشح این ماده را در دهان کاهش دهد. برای مثال، این آسیب می‌تواند از قرار گرفتن سر و گردن در مقابل اشعه و یا انجام شیمی درمانی نشئت بگیرد.

• آسیب عصبی. شاید خشکی دهان درنتیجه وارد آمدن صدمه به عصب سر و گردن بعد از یک سانحه یا جراحی بروز کرده باشد.

• کم‌آبی بدن. ابتلا به بیماری‌هایی که منجر به از دست رفتن آب بدن می‌شوند مانند تب، عرق زیاد، استفراغ، اسهال، از دست رفتن خون و سوزش ممکن است موجب خشکی دهان گردند.

• خارج کردن غده‌های بزاقی از طریق جراحی

• سبک زندگی. مصرف دخانیات و سیگار بر میزان ترشح بزاق شخص تاثیرگذار است و خشکی دهان را وخیم‌تر می‌کند. علاوه‌براین نفس کشیدن با دهان باز در دراز مدت باعث بروز این بیماری می‌گردد.

علایم و نشانه های خشکی دهان یا زروستومی

بزاق دهان، به نوعی اولین سد دفاعی بدن برای جلوگیری از ورود باكتری و تكثیر آن در دهان و دستگاه گوارش است. بنابراین کاهش بزاق و به تبع آن، خشکی دهان را باید جدی گرفت! از اصلی ترین نشانه های خشکی دهان می توان به احساس سوزش در دهان، خشک شدن زبان و ترک خوردگی لب ها اشاره کرد. اما به غیر از موارد مذکور که به نوعی از عوارض ناشی از خشک دهان نیز به شمار می آیند، خشکی دهان می تواند سبب بروز مشکلات زیر نیز گردد:

• بروز مشکلات جدی در کاهش حس چشایی، توانایی بلعیدن و جویدن غذا و قدرت تکلم

• بروز آفت، تبخال و ضایعات قارچی روی زبان و اطراف لب ها

• بروز بیماری‌ها و عفونت‌های لثه‌ای و دندانی همراه با ایجاد زخم در داخل دهان؛ چرا که در محیط‌های خشک، رشد باکتری‌هایی که باعث خرابی و بیمار‌ی‌های دندان می‌شوند تسریع شده و باعث ایجاد بوی بدِ دهان و بیماری‌های لثه می‌شوند. التهاب و عفونت ناشی از دندان‌ها نیز می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته را افزایش بدهد.

• پوسیدگی دندان؛ چرا که بزاق دهان قلیایی بوده و با خنثی کردن اسید موجود در غذاها مانعِ پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. از این رو عدم وجود آن پوسیدگی دندان ها را به همراه می آورد.

• بروز درد در گلو، دهان و گردن نیز می تواند از عوارض خشکی دهان باشد.

این نکته را هم به یاد داشته باشید که سوزش طولانی مدت دهان می تواند از نشانه های ابتلا به سندرم سوزش دهان باشد. این بیماری اغلب بدلیل مشكلات روحی و اضطرابی است و علل واحدی نیز ندارد.

راه های برطرف شدن خشکی دهان یا زروستومی

• نصف قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب حل کنید و چندین بار در طول روز دهان خود را با این محلول آب نمک رقیق بشویید.

• حداقل  ۶ تا ۸ لیوان مایعات ترجیحاً آب ساده در طول روز بنوشید.

• در طول روز با نوشیدن کم کم و جرعه جرعه آب، دهان خود را مرطوب نگهدارید.

• قبل از خوردن غذا، دهان خود را با آب بشویید و یا کمی آب بنوشید. خیس شدن دهان به راحت تر شدن جویدن غذا و قورت دادن لقمه کمک می کند.

• از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید.

• از کشیدن سیگار یا سایر دخانیات مثل قلیان و چپق خودداری کنید.

• میوه ها و سبزی های تازه را بیشتر مصرف کنید.

•به پزشک مراجعه کنید.

درمان خشکی دهان یا زروستومی

خشکی دهان به دلیل تحلیل رفتن بزاق دهان می‌تواند با بدن درد همراه باشد. گاها احساس خشکی دهان باعث مشکلات گفتاری و بلعیدن غذا و نوشیدنی‌ها می‌شود. هدف روش‌های درمانی بهبود سطح کیفیت زندگی بیماران است. وقتی بزاق دهان کمتر ترشح شود، دندان‌های بیمار از دسترسی به محلول غنی از موادمعدنی محروم می‌شوند و این ماده معمولا نقش پاکسازی و حفاظت از دندان‌ها را برعهده دارد. این مشکل نهایتا آسیب‌پذیری دندان‌ها در برابر پلاک دندان را بیشتر می‌کند. دندانپزشکان در این مواقع برخی روش‌های درمانی جهت افزایش رطوبت دهان بیمار را پیشنهاد می‌کنند تا از این طریق از انباشتگی جرم دندان و آماس لثه پیشگیری شود.

درمان خشکی دهان به علت بروز آن بستگی دارد. اگر حدس می‌زنید به خشکی دهان دچار شده‌اید برای تشخیص علت آن به یک دندانپزشک مراجعه کنید.

• درصورتی‌که مصرف برخی داروها علت خشکی دهان تشخیص داده شوند، احتمالا پزشک نوع و دوز مصرف داروها را تغییر خواهد داد.

• اگر غده‌های بزاقی عملکرد نرمال خود را از دست داده باشند اما ترشح بزاق همچنان ادامه داشته باشد، احتمالا دندان پزشک به منظور تحریک بزاق برخی داروهای تجویزی یا بدون نسخه (قرص‌های پیلوکارپین و سویملین) را برای بیمار تجویز خواهد کرد.

• ممکن است مصرف بزاق مصنوعی برای مرطوب نگه داشتن فضای دهان به بیمار پیشنهاد شود.

شاید مصرف برخی محصولات کاربردی و به خصوص برای درمان خشکی دهان به بیمار توصیه گردد. این محصولات شامل اقلام زیر می‌شوند:

• ژل خشکی دهان: این ژل از عملکرد تسکین درد و ناراحتی برخوردار است.

• خمیردندان حاوی فلوراید: این خمیردندان مخصوصا برای بیماران ۶ سال و بالاتر که از خشکی دهان رنج می‌برند، تولید شده است. به جای خمیرهای معمولی می‌توانید مقدار کمی از این خمیردندان را روزی یکبار و قبل از خواب استعمال کنید. مسواک زدن باید حداقل ۲ دقیقه به طول بینجامد.

موثرترین روش تشخیص علت خشکی دهان و یافتن روش درمانی صحیح، مراجعه به یک دندانپزشک است. به طور مرتب به دندانپزشکی مراجعه کنید تا معاینات بالینی و تخصصی صورت گیرد و در صورت ضرورت روش‌های درمانی خشکی دهان اصلاح گردند.