تغییر جنسیت چیست؟
به هر گونه تبدیل، اصلاح و یا تغییر که در جنس فرد به وجود آید، بگونه ای که وضعیت فعلی او از نظر زن یا مرد بودن با حالت سابق او، دارای تفاوت و گوناگونی شود، عنوان «تغییر جنسیت» اطلاق می شود. در عرف جاری کسانی هستند که بدلیل قابلیتهای فیزیکی دو جنس مذکر و مؤنث و به تعبیر دیگر اختلال در هویت جنسی، از جنسیت خود اظهار نارضایتی می نمایند و بدین لحاظ خواستار تغییر جنسیت شان هستند زیرا جنسیتی که در روانشان حس می کنند با جنسیت جسم شان متضاد است. این افراد از زمانی که خود را می شناسند، احساس می کنند به جنس دیگر تعلق دارند و در کالبدی اشتباه به دنیا آمده اند، فلذا مایلندکه هویت و جنسیت آنان بطور کلی تغییر یابد.
تاثیر تغییر جنسیت بر ازدواج
در حقوق ایران تغییر جنسیت در قرارداد‌هایی که جنسیت در آنها نقشی ندارد مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در قرارداد‌هایی مثل ازدواج که جنسیت در آن نقش اساسی دارد تغییر جنسیت مشکل ساز می‌شود و باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد.
در این ارتباط قانون اخیر التصویب حمایت از خانواده، در فصل اول، دعاوی ناشی از تغییر جنسیت را در صلاحیت دادگاه های خانواده قرار داده است.
عقد نکاح یکی از مهم‌ترین عقودی است و سنگ بنای تشکیل خانواده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای اشخاصی که تغییر جنسیت می‌دهند تعیین تکلیف نکاح سابق است و مسائل مهم دیگری مثل مهریه، نفقه، عدّه، حضانت، ولایت و سرپرستی کودکان و ... که از آثار عقد نکاح است و باید در خصوص آنها تصمیم گیری گردد.
اگر یکی از زوجین اقدام به تغییر جنسیت نماید ازدواج از زمان تغییر جنسیت باطل می شود چرا که هم درفقه و قانون ما ازدواج با همجنس مورد پذیرش قرار نگرفته است.
حال موضوع نادری که ممکن است در این رابطه به وجود آید بحث تغییر جنسیت هردوی زوجین است در این خصوص نظرات مختلفی ارایه شده است اما از نظر منطقی و قانونی ازدواج سابق دیگر دوام نداشته و باطل شده است. زیرا مبنای زوجیت بر توافق و تطابق قصد و اراده طرفین درخصوص ایجاد نکاح مطابق شخصیتی که سابقا داشته است واقع شده است.
تغییر جنسیت و تاثیر آن بر ولایت، حضانت و نفقه فرزندان
همین که طفل به دنیا می آید، خود به خود تحت ولایت پدر قرار می‌گیرد و هیچ مقامی حق تنفیذ یا تغییر این وضع را ندارد. بر اساس قانون مدنی، برای نگاهداری طفل، مادر تا هفت سال از تاریخ ولادتِ او اولویت خواهد داشت و بر همین اساس، ولایت از آن پدر و جد پدری است. اکنون این پرسش مطرح است چنانچه پدر یا مادر تغییر جنسیّت دهد، وضعیت ولایت و حضانت فرزندان دچار چه سرنوشتی خواهد شد. در این ارتباط دو فرض قابل تصور می باشد.
الف) تغییر جنسیّت مادر به مرد: مادری که تغییر جنسیّت داده است، ولایت بر اولاد صغار پیدا نمی کند. مادر به محض تغییر جنسیّت، پدر نمی شود بلکه همچنان عنوان مادر بر او اطلاق می گردد.
ب) تغییر جنسیّت پدر به زن: در این حالت گرچه دو نظر مبنی بر سقوط و بقای ولایت وجود دارد، لیکن چنانچه تغییر جنسیّت اثری سوء نسبت به کودک نداشته باشد و به او آسیبی نرساند، دلیلی بر سقوط ولایت وجود ندارد ولی اگر به کودک صدمه وارد کند، می توان حکم به سقوط حق حضانت یا ولایت دارنده حق داد، همان گونه که در قانون مدنی نیز سلب حق ولایت ولی یا عزل وی پیش بینی شده است. اما در اصل و مبنای پرداخت نفقه همسر می‌توان گفت که ملاک وضعیت فعلی شخصص است. به عبارت بهتر به زنی که تغییر جنسیت داده است نفقه تعلق نمی‌گیرد چون زوجیت منتفی شده است. لیکن در خصوص کودکان تغییرجنسیت، هیچ تأثیری بر وجوب پرداخت نفقهی فرزندان ندارد.
مهریه و تاثیر تغییر جنسیت بر آن
چنانکه می دانیم به مجرد عقد، زن مالک مَهریه می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. بنابراین، مالکیت زوجه بر مهریه، از زمان عقد مستقر می‌شود. در اینجا دو فرض پیش می‌آید که به آن می‌پردازیم:
فرض اول: اگر بعد از انعقاد عقد ازدواج و قبل از برقراری رابطه‌ی جنسی بین زوجین، به علت تغییر جنسیت یکی از آنان، نکاح منحل گردد تکلیفی به پرداخت مهریه وجود ندارد. زیرا علت تعیین مهریه و پرداخت آن از بین رفته است بنابراین با انتفای علت، موضوع مهر نیز منتفی است و در صورت پرداخت مهر، باید مسترد شود و اگر در این جریان، ضرری به یکی از آنان وارد شده باشد و بین عمل تغییر جنسیت و ضرر مسلم، رابطه‌ی سببیت وجود داشته باشد، از طریق مراجع قضایی قابل مطالبه است.
فرض دوم: هرگاه یکی از زوجین بعد از برقراری رابطه ی جنسی، تغییرجنسیت بدهد در این صورت بلحاظ انحلال عقد نیز رابطه‌ی زوجیت ادامه پیدا نخواهد کرد. و لیکن از آنجاییکه قبل از تغییر جنسیت، ازدواج اعتبار قانونی و شرعی داشته است، زوجین در برابر یکدیگر حقوق و تکالیف قانونی و شرعی دارند. بنابراین، بعد از تغییر جنسیت شوهر و تبدیل وی به زن، در تعهد ایجاد شده‌ی وی تأثیری ندارد و نمی تواند به بهانه‌ی اینکه در حال حاضر زن شده از پرداخت مهریه‌ی زوجه‌ی سابق خود امتناع کند. همچنین اگر زنی بعد از نزدیکی با شوهر خود، تغییرجنسیت بدهد، در این صورت نیز مهریه وی بر عهده شوهر سابق وی، باقی است. لذا مهر زوجه‌ی سابق به علت تغییرجنسیت و تبدیل به مرد شدن ساقط نخواهد شد.
دیدگاه