دادگاه نورنبرگ چیست؟
در نوامبر سال ۱۹۴۵، در شهر نورنبرگ در آلمان، فاتحان جنگ جهانی دوم، اولین دادگاه بین المللی رسیدگی به جنایات جنگی را برگزار کردند. انتخاب شهر نورنبرگ برای مکان برگزاری این دادگاه نمادین نیز از اهمیت بالایی برخوردار بود زیرا نشست ها، گردهمایی ها و راهپیمایی های سالیانه حزب نازی آلمان در این شهر برگزار می شد.
هیتلر قصد داشت این شهر را از نو و به عنوان «شهر حزبی» بازسازی کند اما اکنون بسیاری از رهبران حزب در دادگاه حاضر شده و باید به اتهاماتی که ممکن بود برایشان حکم مرگ را در پی داشته باشد پاسخ بگویند، دادگاهی که تنها چند صد متر با میدان بزرگی که قبلاً در آن مردم برایشان دست تکان می دادند فاصله داشت.
دادگاه نورنبرگ به مجموعهای از دادرسیهای نظامی گفته میشود که پس از جنگ جهانی دوم بهوسیلهٔ متفقین و تحت قوانین بینالمللی و قوانین جنگ برگزار شد. بیشترین اهمیت این دادگاه در دادرسی آن دسته از اعضای برجستهٔ رهبری سیاسی، نظامی، قضایی و اقتصادی آلمان نازی بود که هولوکاست و دیگر جنایتهای جنگی را برنامهریزی و اجرا کردند، یا بهنحو دیگری در آنها دست داشتند. دادرسیها در شهر نورنبرگ آلمان برگزار شد و حکمهایی که در آن صادر شد، نقطهٔ گذار از قوانین کلاسیک به قوانین معاصر بینالمللی است.
نورمن بیرکِت، یکی از قضات بریتانیایی حاضر در این دادرسی، آن را «بزرگترین دادرسی در تاریخ» دانست.
از میان این رهبران، مارتین بورمن که بدون آگاهی متفقین در ماه مه ۱۹۴۵ مرده بود، بهطور غیابی محاکمه شد. متهمی دیگر، روبرت لِی، یک هفته پس از آغاز دادرسی خودکشی کرد. آدولف هیتلر و ژوزف گوبلز هر دو در بهار ۱۹۴۵ برای گریز از دستگیری خودکشی کرده بودند. هاینریش هیملر در حال فرار به سوئیس بود، اما بهوسیلهٔ نیروهای بریتانیا دستگیر شد و یک روز پس از دستگیری خودکشی کرد.
هاینریش مولر یک روز پس از خودکشی هیتلر ناپدید شد، و بلندپایهترین مقام نازی است که سرنوشتش نامعلوم ماندهاست. راینهارت هِیدریش در ۱۹۴۲ بهوسیلهٔ پارتیزانهای چک کشته شده بود. یوزف تِربوفن در ۱۹۴۲ در نروژ با دینامیت خودکشی کرد. آدولف آیشمن به آرژانتین گریخت، اما بهوسیلهٔ موساد از آنجا ربوده و در ۱۹۶۲ در اسرائیل دادرسی و به دار آویخته شد. هرمان گورینگ به مرگ محکوم شد، اما شب پیش از اعدام، با خوردن سیانور خودکشی کرد.
دادگاه بزرگ جنایتکاران جنگی» برای ۲۴ متهم اصلی در ۲۰ نوامبر سال ۱۹۴۵ آغاز شد و در اول اکتبر ۱۹۴۶ به پایان رسید. آدولف هیتلر، هاینریش هیملر و یوزف گوبلز که پیش از پایان جنگ خودکشی کرده بودند از این تعداد کم شده و فقط 21 متهم در دادگاه حاضر شدند.
دوازده دادگاه بعدی باقیمانده در فاصله سالهای ۱۹۴۶ و ۱۹۴۹ در دادگاههای نظامی آمریکا برگزار شدند. در این دادگاهها پزشکان، وکلا، صنعتگران، رهبران اساس و پلیس رژیم هیتلری، اعضای ارتش، کارمندان دولت و دیپلماتهای عالی رتبه محاکمه شدند.
دادگاه نورنبرگ علیه متهمان به جرم جنایت علیه صلح، جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت کیفرخواست صادر کرد. متهمان از حق انتخاب وکیل برخوردار بودند. هر روز بیش از 400 تماشاچی و 325 خبرنگار از 23 کشور در دادرسی ها حاضر می شدند.
اتهامات در دادگاه نورنبرگ
اتهاماتی که افراد در دادگاه نورنبرگ با آن روبرو بودند بسیار سنگین به نظر می رسید: توطئه برای آغاز جنگی بزرگ، ارتکاب جنایت علیه صلح جهانی، جنایت علیه بشریت و نسل کشی و جنایت جنگی در معنای عام که شامل سوء رفتار و قتل زندانیان، کشتن غیرنظامیان. چنین لیست بلند بالا و وحشتناکی از اتهامات، آن چیزی نبود که متهمان انتظار داشته یا بتوانند با آن کنار بیایند.
آکسل فیشر، تحلیلگر روند دادگاههای نورنبرگ در این باره نوشته است: «این مهمترین فرآیند در همه زمانها است.» زیرا در هیات منصفه دادگاه نورنبرگ، قدرتهای بزرگ، ایالات متحده آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی، بریتانیا و فرانسه پایه و اساس قوانین کیفری بینالمللی مدرن و دادگاه لاهه را بنا نهادهاند.
کیفرخواست دادگاه نورنبرگ
کیفرخواست علیه ۲۴ جنایتکار جنگی بزرگ و هفت سازمان (رهبری حزب نازی، هیئت وزیران رایش، اس اس، ادارهٔ امنیت (اس د)، گشتاپو، اس آ، و «ستاد مشترک و فرماندهی عالی»، شامل چند فرمانده ارشد نظامی) بود.
کیفرخواستها موارد زیر را در بر میگرفتند:
- مشارکت در توطئه برای ارتکاب جنایت علیه صلح
- برنامهریزی برای جنگ و آغاز جنگ برای تجاوز و دیگر جنایتها علیه صلح
- جنایت (های) جنگی
- جنایت علیه بشریت
- جنایت علیه انسانیت
استدلال های وکلای جنایتکاران دادگاه نورنبرگ
وكلای مدافع متهمان می كوشيدند «دادگاه را متقاعد كنند كه گروههايی چون اساس، گشتاپو، و فرمانده ی عالی ارتش كاری جز پيروی از دستورات در خدمت هيتلر نكردهاند. به عبارت ديگر، جنايتكاران واقعی مردانی بودند كه دستور می دادند ــ يعنی هيتلر و هيلمر.»
يكی از متهمان كه می گفت تنها به اين خاطر كه چهره مهمی در حزب نازی بوده دليل نمی شود از هر آنچه اتفاق می افتاده باخبر بوده باشد. اما چنين استدلالهايی نه برای دادگاه پذيرفتی بود و نه افكار عمومی و شاهدان ماجرا را قانع می كرد. دادستان دادگاه نورنبرگ به درستی می گفت واقعيت اين است كه همه اين سازمانها در اجرای برنامه جنايكارانه آلمان نازی متحد بودند و «همه آنها مقصرند».
آرای صادره در دادگاه نورنبرگ
سرانجام قاضیان رأی خود را در 1 اکتبر 1946 اعلام کردند. رأی سه نفر از چهار قاضی، برای محکومیت لازم بود. 12 متهم، از جمله ی"واخیم فون ریبنتروپ"، "هانس فرانک"، "آلفرد روزنبرگ" و "یولیوس اشترایشر" به مرگ محکوم شدند. آنها به دار آویخته شدند و جسدشان در داخائو سوزانده و خاکسترهایش در رودخانه ایزار ریخته شد. "هرمان گورینگ" مرد شماره دو آلمان نازی اما خود را شب پیش از اعدام با سیانور کشت و به این ترتیب از طناب دار گریخت. دادگاه نظامی بین المللی سه متهم را به حبس ابد و چهار نفر دیگر را به 10 تا 20 سال زندان محکوم کرد. این دادگاه سه متهم را نیز تبرئه کرد.
دیدگاه