سرطان های شغلی
سرطان های شغلی، یكی از دشواری های مهم در صنعت هستند. سرطان های ناشی از كار در اثر تماس بدن با مواد گوناگون مانند پرتوها، یا تنفس گرد و غبار و خوردن برخی مواد شیمیایی كه سرطان زا شناخته شده اند، اتفاق می افتند.
بسیاری از انواع سرطان ها در مراكز صنعتی قابل كنترل هستند، به عبارت دیگر حدود 80 درصد همه سرطان ها، با رعایت موارد بهداشتی در زندگی و محیط كار، قابل پیشگیری می باشد.
پژوهش های پزشكی نشان داده است كه نه تنها می توان از بروز سرطان پیشگیری كرد، بلكه می تواند به كسانی كه مبتلا به این بیماری شده اند، امید زندگی بهتر و طولانی بدهند. سرطان هنگامی آغاز می شود كه افزایش غیرطبیعی یاخته ای، از كنترل خارج شود. اگر این بیماری در مراحل اولیه، با توجه به اولین نشانه های هشدار دهنده سرطان تشخیص داده شود، قابل درمان است.
سرطان شغلی 4 تا 20 درصد از موارد سرطانی را تشکیل می دهد. این نوع سرطان گروه های خاصی از جامعه را بیشتر درگیر نموده و برخلاف بسیاری از مخاطرات ناشی از روش زندگی، مخاطرات شغلی سرطان معمولاً غیر ارادی می باشند.
علت سرطان شغلی مواجهه با عوامل سرطان زا در محیط کاری می باشد. در حال حاضر مواجهه شغلی، نوع اولیه مواجهه انسان با بیش از نیمی از انواع و گروه های مواد شیمیایی و ترکیبات مربوط به آنها در محیط کار تلقی می شود که این مواد توسط آژانس بین المللی پژوهش در سرطان (IARC )بعنوان عوامل سرطان زا طبقه بندی شده اند.
برخي از صنايع و حرف بعنوان مشاغل پرخطر براي سرطان شغلي شناخته شده اند. بین برخی از عوامل سرطان زای شغلی و عوامل مربوط به شیوه زندگی، اثر تقویتی و تشدید کننده وجود دارد، بطور مثال احتمال بروز سرطان ریه ناشی از مواجهة شغلی با آزبست درکارگرانی که سیگار می کشند، بیشتر است.
محدوده نسبی مرگ های سرطانی کل جمعیت که قابل انتساب به مواجهات شغلی باشند، در کشورهای توسعه یافته بین 4 تا 20 درصد می باشد.
سرطان شغلی در نزد بعضی از گروه های شغلی خاص شایع تر است و در این افراد احتمال بروز سرطان بمراتب بیشتر از عام مردم می باشد. بطور مثال اگر علت 3 درصد از مرگ های سرطانی جامعه مربوط به شغل آنها باشد، این میزان در کارگران ساده مرد به 12 درصد و در کسانی که با عوامل سرطان زا سروکار دارند، به 80 درصد می رسد.
مطالعه جهانی بار بیماری ها که در سال 2002 توسط سازمان بهداشت جهانی انجام گرفت، نشان داد که 30-20 درصد مردان و 20-5 درصد زنانی که در سنین کاری قرار دارند (بین 64-15 سالگی) ممکنست در محیط کاری خود در معرض عوامل سرطان زای ریوی همچون آزبست، آرسنیک، بریلیوم، کادمیوم، کروم، دود حاصل از موتور دیزل، نیکل و سیلیس قرار گيرند.
در كل دنيا این مواجهات شغلی عامل 3/10 درصد از سرطان های ریه، نای و نایژه ها را تشکیل می دهند و حدود 2/4 درصد از لوسمی ها را می توان به مواجهات شغلی نسبت داد. سرطان شغلی باعث از دست رفتن 1/4 میلیون سال عمر تعدیل شده براساس ناتوانی می گردد که بترتیب اولویت مربوط به مناطق: اروپا و اقیانوس آرام غربی، آسیای جنوب شرقی و قارة آمریکا می باشد.
عوامل مهم در بروز سرطان شغلی
الف – عوامل شیمیایی
امروزه نقش تركیب های شیمیایی گوناگون در بروز سرطان ها به اثبات رسیده است. برخی از این تركیب ها عبارتند از: هیدروكربورهایی مانند آمین های آروماتیك، رنگ های تهیه شده از مواد غیرآلی، آزبستوز (پنبه نسوز)، وینیل كلراید، فلزهایی همچون نیكل، آهن، برلیوم، كروم، آرسینك، … بسیاری از این عوامل تنها در صورت تماس نزدیك و طولانی مدت، ایجاد سرطان می كنند.
ب – عوامل فیزیكی
این عوامل شامل تابش پرتوها و تحریك های فیزیكی می باشد. قرار گرفتن در معرض پرتوها، یكی دیگر از علت های مهم بروز سرطان است. اثر سرطان زایی پرتوها، بستگی به مقدار آنها دارد، بدن از آسیب پرتوها در امان نیستند. هرچه مقدار پرتوهای تابیده به بدن بیشتر باشد، خطر بروز سرطان افزون تر است. قرار گرفتن در معرض پرتو ماورای بنفش عامل مهم كمك كننده برای ابتلا به سرطان پوست است.
مهم ترین سرطان های شایع شغلی در صنعت
1- سرطان پوست
آمارها نشان می دهند كه نزدیك به هفتاد و پنج درصد سرطان های شغلی، سرطان پوستی هستند. قرار گرفتن افراد در معرض نور آفتاب، به مدت طولانی در بروز سرطان پوست تاثیر دارد؛ به ویژه كاركنانی كه در مجاور تابش پرتو آفتاب كار می كنند، مانند كاركنان تاسیسات و سكوهای نفتی، و غیره بیشتر از افرادی كه در محیط های كاری بسته كار می كنند رخ می دهد. سرطان های پوستی در بین كاركنان صنایع گاز، پالایشگاه های نفت، تقطیر، كوره ها، صنایع فلزی، رنگرزی، … یك خطر شغلی به شمار می آید.
2- سرطان ریه
سرطان ریه، یك خطر شغلی در صنایع گاز، ذوب فولاد، نیكل، كروم، كبالت، بریلیوم، معادن (مواد پرتوزا مانند اورانیوم، زغال سنگ) و نیز كارخانه های آسیاب كردن آرسنیك است؛ به ویژه اینكه اگر كاركنان این مراكز سیگار هم بكشند، به صورت بسیار شدید بر احتمال ابتلای آنها به سرطان ریه افزوده می شود. دیگر عوامل صنعتی كه موجب افزایش خطر بروز سرظان ریه می شوند عبارتند از: پنبه نسوز، گردو غبار مواد رادیو اكتیو و گاز رادون در كارگران معدن، تركیب های كلرومتیل، متیل اترها، هیدروكربن های چند حلقوی، …
3- سرطان خون
بعضی از مواد شیمیایی نشانه های سمی و سرطان زایی آشكاری بر روی مغز استخوان دارند. در بین افرادی كه در برخی از صنایع شیمیایی كار می كنند سرطان های خون بیشتر دیده می شود. مشاغلی كه در معرض خطر سرطان خون می باشند، عبارتند از: تهیه و استخراج و پالایش بنزول ها، ساختن و به كاربردن ورنی ها، رنگ ها، لعاب ها، مركب و مواد نگه دارنده، كاركنان كاغذ سازی، افرادی كه با پرتوهای رادیو اكتیو سرو كار دارند، …
4- سرطان پروستات
سرطان پروستات، از جمله بیماری هایی است كه از راه آزمایش خون قابل تشخیص است و می توان از رشد و گسترش آن جلوگیری به عمل آورد. احتمال بروز این بیماری با افزایش سن بالا می رود.
5- سرطان مثانه
برای نخستین بار سرطان مثانه انسان در كارگران صنعت آنیلین، گزارش شد. در سال های اخیر توجه به این بیماری بیشتر در صنایع لاسیتك سازی مطرح است. اگر سرطان مثانه زود تشخیص داده شود. درمان بیمار تا نود درصد قطعی و پایدار است.
صنایع پیوسته با سرطان مثانه عبارتند از: رنگ سازی و رنگ آمیزی (رنگ كردن پوست و كاغذ)، انواع رنگ ها و تركیب هایی كه آنیلین را می سازند، صنایع شیمیایی، كابل سازی، لاستیك سازی، گاز و … از جمله عواملی كه در بروز سرطان مثانه مشخص شده اند می توان سیگار كشیدن، برخوردهای شغلی با گروهی از مواد شیمیایی، مانند آمین های آروماتیك (آمین های معطر)،… را نام برد. امروزه تركیب شیمیایی بتانفتیل آمین را یكی از عوامل در ایجاد سرطان مثانه در صنعت می دانند.
عوامل سرطان زا
عوامل سرطان زا را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
الف) عوامل مشکوک به سرطان زایی
بسیاری از ترکیب های دیگر در انسان و یا حیوانات آزمایشگاهی که باعث ایجاد سرطان شناخته شده اند، جزو این گروه به حساب می آیند. برای نمونه کلروفرم که در صنایع شیمیایی، داروسازی و به عنوان ماده هوش بری مصرف دارد و تری کلرواتیلن که به عنوان حلال مصرف می شود در این گروه قرار می گیرند. به همین دلیل، برخی مراجع رسمی اعلام کرده اند: هر ماده ای که به طور قطع نشان داده شود که در حیوانات آزمایشگاهی ایجاد سرطان می کند، بایستی سرطان زای قطعی شناخته شده و در انسان نیز به عنوان یک ماده بالقوه سرطان زا محسوب می شود.
ب) عوامل سرطان زای قطعی
به عواملی گفته می شود که خصوصیت سرطان زایی آنها در انسان مسلم و شناخته شده است. به عنوان نمونه می توان از بتانفتیل آمین که در رنگ سازی، مواد انگل کش، عکاسی و بنزیدین که در تهیه رنگ، لاستیک و پلاستیک و جوهر و پارچه ضد آتش کاربرد دارند، نام برد.
از سوی دیگر عوامل سرطان زا را می توان به دو گروه عوامل شیمیایی و عوامل فیزیکی سرطان زا طبقه بندی کرد.
عوامل شیمیایی سرطان زا
دو دسته مهم از مواد شیمیایی سرطان زا، هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای و آمین های آروماتیک هستند (که در صنعت نفت تماس کم و بیش با آن وجود دارد). اما ترکیب های زیاد دیگری نیز وجود دارند که یا خود سرطان زا هستند و یا در ایجاد سرطان موثرند. این مواد را «کمک – سرطان زا» می نامند.
در آزمایش های انجام شده بر روی این مواد، مشاهده گردیده برخی مواد فاقد خاصیت ذاتی سرطانزایی، اگر به همراه یا پس از استفاده از یک ماده سرطان زای شناخته شده استفاده شود، احتمال بروز تومورهای سرطانی را به مقدار زیادی افزایش داده و قدرت سرطان زایی ماده سرطان زا را افزایش می دهند.
البته دو عامل در ایجاد سرطان سهیم هستند: یکی آن را آغاز می کند و دیگری به پیشرفت آن کمک می کند.
عوامل فیزیکی سرطان زا
الف) پرتوهای یون ساز
خطر عمده این پرتوها، به این دلیل است که دارای قدرت عبور از پوست هستند. سرطان خون شایع ترین سرطان در اثر پرتوهای یون ساز است. قسمت هایی از بدن که تحت تاثیر پرتوهای یون ساز قرار می گیرند عبارت اند از: پوست، خون، مغز استخوان و دستگاه عصبی.
ب) مواد رادیواکتیو
چگونگی اثر آنها مانند پرتوهای یون ساز است، با این تفاوت که مواد رادیو اکتیو به علت نفوذ به درون بدن، می توانند در نزدیکی بافت های حساس قرار گرفته و ایجاد آسیب کنند. مشاغلی که در معرض خطر پرتوهای منتشر شده از این مواد هستند، عبارت اند از: کارکنان دستگاه های حاوی مواد رادیواکتیو، کارکنان آزمایشگاه های رادیوایزوتوپ، رنگ آمیز صفحات ساعت با مواد رادیواکتیو (شب نما)، کار با رایوم و کبالت، تعمیرکاران دستگاه های حاوی مواد رادیواکتیو، مراکز درمان سرطان و صنایع تهیه فرآورده های رادیواکتیو دارویی و شیمیایی.
پ) پرتوهای ماورای بنفش
سرطان پوست در بیشتر موارد در افرادی که در فضای باز کار می کنند و در قسمت هایی از پوست که در معرض تابش خورشید قرار دارند بروز می کند.
راه های پیشگیری از سرطان ها
سرطان شغلی کاملاً قابل پیشگیری بوده و مداخلات در سطح محیط های کاری می توانند جان میلیون ها نفر را در سال حفظ نمایند.
در پیشگیری از بروز سرطان شغلی، رعایت اصول بهداشت و ایمنی در محیط كار، به ویژه در هنگام كار با مواد شیمیایی، بسیار با اهمیت است. رعایت بهداشت دست ها، صورت و لب به طور مرتب و نیز شستشوی روزمره آنها، پیش از نوشیدن آشامیدنی و غذاخوردن، از نكات سودمند در پیشگیری از بروز سرطان است.
هرگونه توجه و اقدام برای پیشگیری از بروز سرطان های شغلی، بدون همكاری و آگاهی افرادی كه در معرض خطر می باشند، بی حاصل است. از این رو اهمیت آموزش و آشنایی افرادی كه در مراكز صنعتی كار می كنند، بسیار مهم است.
نصب دستگاه های تهویه و مكش قوی به میزان قابل توجه در سطح كارگاه های صنعتی برای خروج گرد و غبار، ذرات فلزات و بخارهای مواد سمی از درون محیط كار سودمند بوده و یكی از راه های اساسی در پیشگیری از ابتلای كاركنان به سرطان ها، به ویژه سرطان ریه است.
استفاده كاركنان از لباس كار، به هنگام كاركردن به طوری كه حداكثر تا مچ دست پوشیده باشد و نیز به كار بردن وسایل حفاظت فردی مانند دستكش، عینك، ماسك، كفش های ایمنی، پیش بند، … از اقدام های اساسی در صنعت است.
ضروری است كاركنانی كه در معرض نور آفتاب كار می كنند، به ویژه كاركنان تاسیسات و سكوهای نفتی، از لباس سبك و آستین دار و شلوار بلند استفاده كنند. در صورتی كه آنها ناچار هستند كه به مدت طولانی در مجاروت آفتاب كار كنند، حتما از كلاه لبه دار و كرم های ضد آفتاب(با نظر پزشك) استفاده نمایند.
دقت در مصرف مواد و حلال های فرار شیمیایی در سطح آزمایشگاه و مراكز صنعتی از سوی كاركنان در پیشگیری از بروز سرطان، به ویژه سرطان خون بسیار مهم است. همچنین ضروری است با اجرای برنامه های بهداشت صنعتی از انتشار و ورود برخی از حلال های شیمیایی سرطان زا، در محیط زیست و به خصوص در مراكز صنعتی و شیمیایی جلوگیری شود.
نظارت و بازرسی دقیق از سوی كارشناسان بهداشت صنعتی و ایمنی از كارگاه ها و دیگر قسمت های مراكز صنعتی و نیز كاركنانی كه با مواد سرطان زا كار می كنند، برای جلوگیری از بروز سرطان ها بسیار مهم است. همچنین تهیه گزارش از موارد مبتلایان به سرطان كاركنان در مراكز صنعتی، برای انجام اقدام های اساسی پیشگیری و درمان هرچه سریع تر آنان ضروری است.
كاركنان مراكز صنعتی توجه داشته باشند كه در صورت مشاهده هرگونه برآمدگی یا زخم در بدن خود برای درمان، هرچه سریع تر به پزشك مراجعه كنند. در نظر گرفتن حفاظ بر روی دستگاه هایی كه از روغن های معدنی و شیمیایی استفاده می كنند، ضروری است. زیرا با انجام این كار، موجب جلوگیری از پاشیده شدن این مواد به اطراف، به ویژه بر روی بدن كاركنان شده و تا اندازه زیادی از بروز سرطان پوست پیشگیری می شود.
برگزاری دوره های آموزش بهداشت و ایمنی برای استفاده كاركنان و مسوولین مراكز صنعتی به منظور آشنایی آنان با راه های پیشگیری از بروز ابتلا به سرطان و دیگر عوامل سرطان زا بسیار سودمند است.
برای پیشگیری از بروز سرطان در مراكز صنعتی، انجام معاینه های دوره ای پزشكی و ارزیابی از وضعیت بیماری ها در بین كاركنان ضروری است.
به كار بردن روغن ها بدون خاصیت سرطان زایی در مراكز صنعتی از اقدام های اساسی است. كوشش شود استفاده از مواد مشكوك به سرطانی بودن، در مراكز صنعتی به حداقل، كاهش یابد و موادی كه زیان آور نیستند، جانشین آنها گردند.
دیدگاه