سرطان پوست، انواع سرطان پوست و راه های شناخت و درمان سرطان پوست

شناخت سرطان پوست

سرطان پوست یکی از شایع ترین سرطان ها در بسیاری از کشورهای جهان است و هر سال تعداد مبتلایان به آن بیشتر می شود.

سرطان پوست از سلول‌ها – اجزای اصلی که پوست را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازند – شروع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود؛ سلول‌های پوست رشد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند و برای اینکه به شکل سلول‌های جدید در بیایند تقسیم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. هر روز سلول‌های پوست پیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میرند و سلول‌های جدید جای آنها را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرند. گاهی این روند منظم اشتباه عمل می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. سلول‌های جدید وقتی پوست به آنها نیازی ندارد به‌وجود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آیند و سلول‌های پیر در زمانی‌که باید نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌میرند. این سلول‌های اضافه توده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از بافت را تشکیل می‌دهند که به آن تومور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گویند.

تومور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم یا بدخیم باشد.

تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم سرطان نیست:

- تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم به‌ندرت تهدیدی برای زندگی محسوب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

- تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان برداشت و معمولاً دوباره رشد نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

- سلول‌های تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم به بافت‌های مجاورشان هجوم نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برند.

- سلول‌های تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم در قسمت‌های دیگر بدن گسترش نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابند.

تومور بدخیم سرطان است :

- تومور بدخیم معمولاً خطرناک‌تر از تومور خوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خیم است و ممکن است تهدیدی برای زندگی باشد؛ از نظر آماری دو نمونه رایج سرطان پوست موجب مرگ یک هزارم از افراد مبتلا به سرطان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

- تومور بدخیم معمولاً قابل برداشتن است. ولی گاهی دوباره عود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

- سلول‌های تومور بدخیم ممکن است به بافت‌ها و ارگان‌های مجاور هجوم برده و به آنها آسیب برسانند.

- بعضی از تومورهای بدخیم در قسمت‌های دیگر بدن گسترش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابند. گسترش سرطان در بدن را متاستاز (Metastasis) می‌نامند.

عوامل خطرزای سرطان پوست

مطالعات، عوامل خطرزای زیر را علت ابتلا به سرطان پوست معرفی می‌کنند :

1- اشعه ماوراء بنفش (UV) : اشعه UV از خورشید، لامپ‌های خورشیدی یا تخت‌های برنزه کردن یا سالن‌های برنزه کردن، ساطع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. خطر ابتلای فرد به سرطان پوست به مدت زمانی‌که در معرض اشعه UV است بستگی دارد. بیش‌تر سرطان‌های پوست بعد از سن ۵۰ سالگی اتفاق می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌افتند، ولی تابش نور خورشید به پوست از سنین پایین آسیب می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رساند.

اشعه UV بر روی همه تأثیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد؛ ولی افرادی که پوست لطیفی دارند که کک مک دارد یا به‌راحتی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سوزد در معرض خطر بیش‌تری هستند. این افراد گاهی موی قرمز یا بلوند و چشم رنگی نیز دارند، ولی افراد تیره رنگ نیز به سرطان پوست مبتلا می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند.

کسانی‌که در مناطقی که اشعه UV درجه بالایی دارد زندگی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند در معرض خطر بیش‌تر سرطان پوست هستند. اشعه UV حتی در هوای سرد و یا روزهای ابری نیز ساطع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود.

2- جوشگاه و سوختگی بر روی پوست.

3- عفونت با انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی.

4- تماس با ارسنیک در محیط کار.

5- التهاب مزمن پوست یا زخم پوست.

6- بیماری‌هایی که پوست را نسبت به پرتو خورشید حساس می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند، مانند زرودرما پیگمنتوزوم، آلبینیسم (زالی)

7- سندروم خال سلول بازال

8- پرتو‌درمانی

9- وضعیت پزشکی، یا دارویی که سیستم ایمنی را از بین ببرد.

10- سابقه شخصی از یک یا چند نوع سرطان

11- پیشینه خانوادگی سرطان پوست

انواع سرطان پوست

3 نوع اصلی سرطان پوست وجود دارد:

1- سرطان‌های پوست سلولی پایه (کارسینوم سلول بازال یا BCC)

2- سرطا‌ن‌های پوست سلولی سنگفرشی (کارسینوم سلول سنگفرشی یا SCC)

3- ملانوموس

دو نمونه رایج سرطان پوست، سرطان سلول‌های بازال و سنگفرشی است، این سرطان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها معمولاً روی سر، صورت، دست‌ها و بازوها ایجاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. این مناطق بدن معمولاً در معرض نور خورشید قرار دارند، ولی سرطان پوست هر جای دیگری هم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تواند به‌وجود آید.

سرطان‌‌های پوستی پایه و سنگفرشی، از نظر متخصصان شایع‌ترین نوع سرطان‌های پوستی هستند. هر دو در قسمت‌هایی از بدن که در معرض آفتاب قرار دارند، مانند سر و گردن بیشتر اتفاق می‌افتد. این سرطان‌ها به شدت با قرار گرفتن در معرض آفتاب در ارتباط هستند.

سرطان‌ های پوست سلولی پایه (بازال)

سرطان سلول بازال به آرامی رشد کرده در مناطقی که پوست در معرض نور خورشید است و بر روی پوست صورت بروز می‌کند؛ سرطان سلول بازال به ندرت به سایر نواحی بدن گسترش می‌یابد.

سرطان سلول‌های پایه اگر به همان صورت باقی بمانند، امکان دارد بزرگتر ‌شوند و به بافت‌ها و اندام‌های نزدیک نفوذ ‌کنند و باعث ایجاد زخم، تغییر شکل یا حتی از دست دادن عملکرد در برخی از قسمت‌های بدن شوند.

سرطا‌ن‌ های پوست سلولی سنگفرشی

سرطان سلول سنگفرشی عمدتاً در نواحی در معرض نور خورشید ایجاد می‌شود ولی ممکن است در سایر نواحی هم ایجاد شود. سرطان سلول سنگفرشی گاهی به غدد لنفاوی و سایر نواحی بدن گسترش می‌یابد.

سرطان از یک نوع سلول بافت پوششی، سلول سنگفرشی است. این سلول‌ها بخش عمده‌ای از اپیدرم پوست را تشکیل می‌دهند. این سرطان یکی از اشکال عمده‌ سرطان پوست است.

سرطان‌ های پوست ملانومی

ملانوم‌ها سرطان‌هایی هستند که از ملانوسیت‌ها ایجاد می‌شوند. سلول‌هایی که رنگدانه قهوه‌ای در پوست ایجاد می‌کنند. ملانوسیت‌ها همچنین می‌توانند رشد خونی (غیر سرطانی) را به نام مول ایجاد کنند.

ملانوما می‌تواند در هر جایی از بدن رخ دهد؛ اما به احتمال بیشتر در مناطق خاصی از بدن ایجاد می‌شود. تنه (قفسه سینه و پشت) شایع‌ترین مکان در مردان است. در زنان پاها شایع‌ترین قسمت بدن هستند. گردن و صورت دیگر مکان‌های رایج برای شروع ملانوم است.

ملانوما مانند سلول‌های پایه‌‌ای و سلول‌های پوست سنگفرشی رایج نیستند؛ اما می‌توانند بسیار جدی‌تر باشند. ملانوم هم مانند سلول‌های پایه و سلول سنگفرشی تقریبا همیشه در مراحل اولیه درمان می‌شود. اما اگر باقی بماند و درمانی صورت نگیرد؛ ملانوم احتمالا به سایر قسمت‌های بدن نفوذ می‌کند و گسترش می‌یابد تا جایی که درمان را  بسیار سخت می‌کند.

نکاتی درباره ملانوم

ملانوم ممکن است حتی در کف پاها یا در زیر ناخن ها هم ایجاد شود.

هنگامی که ملانوم به سایر قسمت های بدن انتشار یابد علایم مختلف شامل درد، خونریزی، کاهش وزن و سرفه یا استفراع همراه با خون ممکن است ایجاد شوند.

عامل ارثی یا ژنتیک نیز در ایجاد ملانوم موثر است.

علل ناشناخته و عفونت های ویروسی را هم در ایجاد ملانوم مورد بررسی قرار داده اند که نتایج قطعی نداشته است.

انجام نمونه برداری (بیوپسی) سوزنی برای تشخیص مرحله رشد ملانوم (که درمان و پیش آگهی بیماری بر اساس آن مشخص می شود) ضروری است. در مرحله 1، ملانوم فقط بر روی لایه بالایی پوست رشد کرده است. در مرحله 2 عمق ملانوم بیشتر شده ولی به سایر مناطق منتشر نشده است. در مرحله 3، عمق ملانوم باز هم افزایش یافته و شروع به گسترش به بافت های اطراف کرده است. در مرحله ۴، ملانوم به نواحی دوردست (مثل کبد، استخوان، ریه ها و غیره) توسعه یافته است.

دیگر سرطان ‌های پوست:

انواع دیگری از سرطان پوست نیز وجود دارد، اما آن‌ها بسیار کمتر و معمول‌تر هستند:

- کارسینوم سلول مرکل
- سارکوم کاپوسی
- لنفوم پوستی (پوستی)
- تومورهای آدنکس پوست (تومورهایی که از فولیکول‌های مو یا عرق و غدد چربی شروع می‌شوند)
- انواع مختلف سارکوم

مراحل سرطان پوست

مراحل سرطان پوست به شرح زیر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌باشند :

- مرحله صفر: سرطان فقط در لایه بالایی پوست است که به آن کارسینومای درجا می‌گویند.
- مرحل I: پهنای زائده ۲ سانتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌متر است (۴/۳ اینچ) یا کوچکتر.
- مرحلهII: پهنای زائده بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر است (۴/۳ اینچ).
- مرحلهIII: سرطان به زیر پوست، غضروف، ماهیچه، استخوان یا به گره‌های لنفاوی اطراف هجوم برده ولی در دیگر قسمت‌های بدن گسترش نیافته است.
- مرحلهIV: سرطان در دیگر قسمت‌های بدن گسترش یافته است.

علائم سرطان پوست

علائم سرطان پوست به نوع آن سرطان بستگی دارد.

علائم سرطان سلول‌های بازل معمولاً به شکل برآمدگی‌های کوچک، نرم و کروی شکل بر روی قسمت‌هایی از پوست که بیشتر در معرض تابش آفتاب قرار می‌گیرد از قبیل سر، گردن و شانه‌ها می‌باشد.

سایر نشانه‌های این نوع سرطان عبارت است از:

- برجسته شدن رگ‌های خونی کوچک و قابل مشاهده بودن آنها در محل تومور
- وجود یک فرورفتگی در مرکز تومور که اغلب همراه با پوسته پوسته شدن و خونریزی می‌باشد.
- ایجاد یک حالت زخم و سوزش که با گذشت زمان بهبود پیدا نمی‌کند.

سرطان سلول‌های سنگفرشی معمولاً به شکل یک برآمدگی ضخیم و قرمز رنگ با حاشیه‌های مشخص است که بر روی آن، پوسته‌ای تشکیل می‌شود. این نوع از سرطان پوست نیز اغلب در قسمت‌هایی از بدن که بيشتر در معرض آفتاب قرار می‌گیرد، مشاهده می‌شود. این برآمدگی‌ها ممکن است تبدیل به زخم شده و - خونریزی نماید. در صورتی که به‌موقع درمان نشود، می‌تواند به یک توده عظیم سرطانی تبدیل شود.

سرطان ملانوما در اغلب موارد به شکل لکه‌های پوستی به رنگ قهوه‌ای تا سیاه بروز می‌کند.

سایر علائم سرطان ملانوما شامل موارد زیر است:

- تغییر در اندازه، شکل، رنگ یا میزان برآمدگی خال‌های سیاه
- ظهور خال‌های جدید در دوره بزرگسالی و یا بروز درد، خارش پوست، زخم شدن یا خونریزی در خال‌های سیاهی که از قبل وجود داشته است.

چند نکته ساده وجود دارد که به خاطر سپردن آنها می‌تواند در شناسایی زودهنگام سرطان پوستی ملانوما به شما کمک کند:

1- نامتقارن بودن – شکل یک طرف لکه پوستی با طرف دیگر آن یکسان نیست.
2- حاشیه‌های نامنظم – حاشیه لکه‌های سرطان ملانوما به شکل کنگره‌ای یا نامنظم می‌باشد.
3- رنگ – رنگ لکه‌های سرطان ملانوما اغلب به صورت ترکیبی از سیاه، برنزه، قهوه‌ای، آبی، قرمز یا سفید می‌باشد.
4- قطر – قطر لکه‌های سرطانی می‌تواند بیشتر از ۶ میلی‌متر باشد (تقریباً به اندازه ته یک مداد) البته در صورتی که زود تشخیص داده شود، اندازه آن به این حد نمی‌رسد.
5- پیشرفت – ابتدا به شکل خال‌های سیاهی است که با گذشت زمان، ظاهر آنها تغییر کرده و بزرگ‌تر می‌شود.

پیشگیری از سرطان پوست

بهترین راه پیشگیری، اجتناب از حضور طولانی در زیر نور آفتاب است. آفتاب سوختگی، ممکن است حتی در هوای نیمه ابری یا در موارد پوشیده شدن آسمان با ابرهای نازک نیز ایجاد شود. شدت پرتوهای فرابنفش آفتاب در ساعات میانی روز و در بین ماه های فصل بهار تا پاییز بیشتر است. همچنین شدت این پرتوها با نزدیک شدن به خط استوا و ارتفاعات بالا افزایش می یابد.

- در فاصله ساعات ۱۱ صبح تا ۳ بعداز ظهر به سایه پناه ببرید.
- از کلاه لبه پهن و عینک ضد آفتاب استفاده کنید.
- کرم یا لوسیون ضد آفتاب با SPF برابر با ۱۵ یا بیشتر و سه ستاره را به طور منظم (هر ۲ ساعت یک بار) به نواحی باز پوست بمالید.
- برای پیشگیری از تعریق بیش از حد، روزانه مقدار زیادی آب بنوشید.
- از لامپ های آفتابی لامپهای فرابنفش ) و تخت حمام آفتاب (که بر روی آن، در زیر نور لامپ فرابنفشی یا نور آفتاب می خوابند) استفاده نکنید.
- همواره به پوست بدن خود نگاه کنید و ایجاد خال یا ضایعه جدید را مورد توجه قرار دهید و یا بروز تغییرات جدید در خال های قبلی را به پزشک اطلاع دهید.

درمان سرطان پوست

روش درمان سرطان سلول‌های بازل و سرطان سلول‌های سنگفرشی کاملاً ساده است. معمولاً برداشتن لکه با استفاده از جراحی برای درمان این نوع از سرطان‌ها کفایت می‌کند. اما درمان سرطان ملانوما ممکن است به اقدامات و روش‌های درمانی بيشتري نیاز داشته باشد. از جمله روش‌هایی که بسته به اندازه تومور سرطانی برای درمان آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان به جراحی، پرتو درمانی، ایمونوتراپی و شیمی درمانی اشاره کرد. به دلیل پیچیدگی مراحل درمان سرطان ملانوما و دشواری تصمیم‌گیری‌های مربوط به آن، این احتمال وجود دارد که برای درمان افراد مبتلا به این نوع سرطان، چند پزشک با تخصص‌های مختلف شامل یک متخصص پوست، یک جراح سرطان و یک آنکولوژیست با هم همکاری کنند.

درمان‌های پزشکی برای سرطان پوست

روش اصلی برای درمان سرطان سلول‌های بازل و سرطان سلول‌های سنگفرشی، انجام عمل جراحی و برداشتن تومور سرطانی می‌باشد. افرادی که به هر دلیل نتوان بر روی آنها عمل جراحی انجام داد، ممکن است از طریق پرتو درمانی تحت درمان قرار گیرند. پرتو درمانی شامل استفاده از پرتوهای کوچکی به صورت هدفمند بر روی لکه‌های پوستی می‌باشد. این پرتوها، سلول‌های غیر طبیعی را از بین می‌برد و لکه سرطانی موجود بر روی پوست را تخریب می‌کند. استفاده از روش پرتو درمانی می‌تواند باعث تحریک یا سوزش پوست در اطراف محل عارضه نیز بشود. همچنین ممکن است در بیمار حالت غش و ضعف شدید ایجاد کند. البته این عوارض جانبی به صورت موقتی هستند. علاوه بر آن، اخیراً یک کرم موضعی مخصوص برای درمان بعضی از انواع خوش‌خیم سرطان‌های غیر ملانومایی عرضه شده است که ممکن است نیاز به پرتو درمانی را نیز برطرف کند.

برای درمان موارد پیشرفته و بدخیم ملانوما، ممکن است از ایمونوتراپی، واکسن یا شیمی درمانی استفاده شود. این درمان‌ها معمولاً به صورت آزمایش‌های کلینیکی انجام می‌شوند. آزمایش‌های کلینیکی عبارت است از مطالعه و بررسی روش‌های درمانی جدید که با این هدف انجام می‌شود که ببینند آیا قابلیت تحمل بیمار نسبت به یک روش جدید، بیشتر از روش‌های فعلی و عملکرد آن روش در درمان عارضه، مؤثرتر از روش‌های فعلی هست یا خیر.

جراحی سرطان پوست

لکه‌های سرطانی کوچک را می‌توان با استفاده از روش‌های مختلفی از جمله اکسیزیون (بریدن لکه)، الکترودسیکیشن و کورتاژ (تراشیدن بافت تومور و سپس سوزاندن بافت با استفاده از یک سوزن الکتریکی) و یا کرایوسرجری (منجمد کردن لکه پوستی با نیتروژن مایع)، از روی پوست برداشت.

اما برای برداشتن تومورهایی که اندازه آنها بزرگ باشد، در مناطق پُرخطر از بدن قرار داشته باشند، به طور مکرر عود کنند و یا در قسمت‌هایی از بدن که از نظر زیبایی اهمیت دارند قرار گرفته باشند، از یک روش جراحی به نام جراحی میکروگرافیک موس (Mohs) استفاده می‌شود. در این روش، جراح بافت سرطانی پوست را با دقت و به صورت لایه به لایه برمی‌دارد تا به بافت سالم و عاری از سرطان برسد.

برای درمان سرطان ملانوما معمولاً از روش‌های تهاجمی‌تری استفاده می‌شود و فقط برداشتن بافت سرطانی از روی پوست برای این منظور کافی نیست. در واقع برای اطمینان از حذف کامل بافت‌های خطرناک لازم است که حدود یک تا سه سانتی‌متر از پوست اطراف لکه سرطانی که در ظاهر، سالم و طبیعی به نظر می‌رسد نیز برداشته شود. حتی بسته به عمق و ضخامت بافت سرطانی ممکن است لازم باشد که گره‌های لنفاوی مجاور آن نیز برداشته شده و از نظر سرطانی بودن مورد آزمایش قرار بگیرند. برای نمونه‌برداری از غدد لنفاوی از روش مخصوصی به نام نمونه‌برداری غده لنفاوی نگهبان (SLNB) استفاده می‌شود که در آن، گره‌های لنفاوی که احتمال سرطانی شدن آنها بیشتر باشد، به وسیله یک ماده رادیواکتیو ملایم شناسایی می‌شوند.

تشخیص سرطان پوست

اگر شما هم فکر می‌کنید که خال یا لکه‌ای که بر روی پوست شما وجود دارد، حالت سرطانی پیدا کرده است، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. پزشک متخصص پوست، تمامی خال‌ها و لکه‌های مشکوک را مورد معاینه قرار می‌دهد. البته در بسیاری از موارد، پزشک تمام سطح پوست بدن شما را معاینه می‌کند. هر لکه‌ای که شناسایی آن مشکل بوده و یا مشکوک به سرطان پوست باشد، توسط پزشک نشانه‌گذاری می‌شود تا آزمايش‌هاي بيشتري بر روی آن انجام گيرد.

آزمایش‌هایی که برای تشخیص یا تأیید سرطان پوست انجام می‌شود معمولاً شامل موارد زیر است:

پزشک با استفاده از یک ابزار دستی به نام ملافایند، یک اسکن از لکه پوستی مشکوک به سرطان می‌گیرد. سپس تصاویر اسکن شده از آن لکه به وسیله یک برنامه رایانه‌ای، مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرد و در صورتی که سرطانی باشد، مشخص می‌شود.

یک نمونه کوچک (بیوپسی) از پوست لکه‌های مشکوک به سرطان برداشته شده و در زیر میکروسکوپ به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نمونه‌برداری بیوپسی معمولاً همیشه در مطب پزشک انجام می‌شود.

اگر نتایج بررسی نمونه‌های بیوپسی نشان دهد که شما به سرطان پوستی ملانوما مبتلا هستید، احتمالاً آزمایش‌های تکميلي دیگری هم بر روی شما انجام می‌شود تا میزان پیشرفت سرطان مشخص شود. این آزمایش‌ها معمولاً شامل آزمایش خون، عکس اشعه ایکس از قفسه سینه و چند مورد آزمایش دیگر است که در صورت نیاز انجام می‌شود. این آزمایش‌ها فقط در صورتی لازم است که اندازه لکه سرطانی ملانوما به حد خاصی رسیده باشد.

منابع

منبع: بیماری های پوست، مو و ناخن - دکتر علیرضا منجمی