گل مژه برآمدگی است که در نتیجه مسدود شدن غدد موجود در چشم به وجود آمده و پلک بالا یا پایینی فرد را درگیر کند. همچنین این بیماری را با نام بیماری غده میبومین، میبومیتیس، میبومیانتیس یا بلفاریتیس نیز می شناسند.
گل مژه
گل‌مژه، بیماری شایعی است که می‌تواند افراد را در سنین مختلف گرفتار کند. گل‌مژه به‌صورت یک توده متورم، حساس و دردناک و قرمز رنگ در نزدیکی لبه پلک تظاهر می‌کند. این توده در حقیقت یک آبسه کوچک است که در اثر عفونت یا التهاب مژه‌ها یا غدد ترشح‌کننده چربی پلک ایجاد می‌شود. تماس دست آلوده با چشم و التهاب لبه پلک از عوامل مهمی هستند که باعث بروز گل‌مژه می‌شوند، همچنین تجربیات نشان می‌دهد که سرمای هوا در ایجاد گل مژه تأثیرگذار است.
انواع گل مژه
گل مژه انواع بسیار گوناگونی دارد، شامل:
• stye یا هوردئولوم (hordeolum): هوردئولوم، آبسه یا چرک در غدد چربی چشم و یکی از شایع‌ترین انواع گل مژه است. هوردئولوم یک عفونت حاد است که باعث می‌شود گل مژه قرمزرنگ، متورم و نسبت به تماس حساس شود. اگر این گل مژه بیشتر از دو روز باقی بماند باید به بینایی‌سنج یا چشم‌پزشک مراجعه کنید.
• شالازیون (Chalazia) یا کیست میبومین: توده‌ای در پلک است که معمولا دراثر هوردئولوم درمان‌نشده به‌وجود می‌آید. اگر عفونت درمان نشود، میکروب و آلودگی‌های ناشی از آن به یک توپ سفت در زیر پلک تبدیل می‌شود که به آن شالازیون می‌گویند. شالازیون غیرمسری و مزمن است و می‌تواند هشت تا شانزده هفته باقی بماند. شالازیون معمولا دردناک یا حساس به لمس نیست، اما اگر خودش برطرف نشود ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشد که توسط چشم‌پزشک انجام می‌شود.
• کیست غده‌ی عرق (Sweat Gland): این نوع گل مژه توده‌ای کروی شکل و براق است که نزدیک مجرای اشکی ظاهر می‌شود. این گل مژه باید توسط چشم‌پزشک معاینه شود تا مطمئن شوید که مورد خطرناکی مانند سرطان سلول پایه‌ای یا سرطان سلول‌های سنگ‌فرشی نباشد.
• کراتوز (Keratosis): این نوع گل مژه ترکیبی از کراتین پوست و بافت است و به شکل‌های گوناگونی وجود دارد. کیست کراتوز سه نوع دارد: اکتینیک (actinic)، سبورهیک (seborrheic) و کراتوز پیلاریس (keratosis pilaris).
• کیست اینکلوژن (Inclusion): این نوع گل مژه‌ها سفید و پر از مایع هستند و تورمی دردناک در پلک ایجاد می‌کنند. هرچند این نوع گل مژه عموما بی‌خطر تلقی می‌شود اما باید توسط پزشک معاینه شود.
علائم و نشانه های گل مژه
علائم و نشانه های گل مژه شامل موارد زیر می شوند:
• یک توده در پلک بالا یا پلک پایین
• ورم موضعی بر پلک ها
• درد
• قرمزی
• حساسیت به لمس شدن
• پوسته پوسته شدن حاشیه پلک
• خراب کردن پلک
• احساس سوزش در چشم
• تاری دید
• وجود مخاط چشمی
علت ایجاد گل مژه
انتقال آلودگی، گردوخاک و میکروب به ناحیه‌ی اطراف چشم یا داخل آن می‌تواند گل مژه ایجاد کند. متداول‌ترین علت گل مژه عبارتند از:
• میکروب استافیلوکوک
• مسدود شدن مجرا یا غدد چشم
• عدم رعایت بهداشت
• لنزهای تماسی آلوده
• بلفاریت (ورم پلک) مزمن
• لوازم آرایشی و باقی ماندن آرایش چشم در طول شب
• دست زدن یا مالیدن چشم‌ها مخصوصا با دست‌های آلوده
عوامل افزایش احتمال ابتلا به گل مژه
عواملی که احتمال بروز گل مژه را بیشتر می‌کنند عبارتند از:
• سابقه‌ی گل مژه
• بلفاریت مزمن
• عدم رعایت بهداشت فردی
• مشکلات مزمن پوستی
• داشتن مشکلاتی در زمینه‌ی ترشح غدد چربی در ناحیه‌ی پلک‌ها (اختلال عملکرد غدد میبومین).
زمان مراجعه به پزشک
گاهی اوقات، عواقب ناشی از یک مشکل پیچیده و بزرگ می تواند، از یک اتفاق و مشکل کوچک ایجاد شود بلافاصله با یک چشم پزشک (متخصص و جراح چشم) صحبت کنید، مخصوصا اگر یکی از این مشکلات برایتان رخ داد:
• بسته شدن چشم در اثر تورم بیش از حد
• قرمزی در اطراف چشم
• وجود هر گونه تغییر یا اختلال در دید
• تورم بیش از سه هفته طول بکشد
• گل مژه برگردد و یا خون ریزی کند
• ریزش مژه ها
• سفیدی چشم، قرمز شود
• گل مژه در پایین پلک و در نزدیکی بینی باشد
• ترشحات چرکی و زیاد، همچنان از چشم خارج شوند
• تب بالاتر از 100.5 فارنهایت
• اشک ریختن زیاد
• قرمزی مداوم سطح چشم
• نشانه های داشتن درد
• بازگشت گل مژه، به خصوص اگر گل مژه در محل قبلی ظاهر شود
• دوبینی
• تورم گره های لنفاوی در گردن یا جلوی گوش
اگر هر یک از علائم بالا را داشتید، فورا به چشم پزشک مراجعه کنید اگر ارزیابی یکی از آنها توسط چشم پزشکان ممکن نیست، به بخش اورژانس بیمارستان بروید.
راه های درمان بیماری گل مژه
تمیز نگه داشتن پلک‌ها
• پلک‌های خود را تمیز کنید: اگر پلک شما گل مژه بزند، اولین کاری که باید انجام داد، تمیز کردن پلک‌ها است. با استفاده از یک پارچه‌ی تمیز، پنبه یا پد آرایشی آغشته با شامپو بچه و یا قطره‌ی چشم پلک خود را شسته و بعد از آن به کمک آب گرم آن را آب کشی کرده و سپس به آرامی خشک کنید.
• دست‌های خود را بشویید: قبل و بعد از لمس گل مژه از تمیز بودن دست‌های خود مطمئن شوید. حوله‌ی خود را هم با دیگران به اشتراک نگذارید و از وسایل شخصی خود استفاده کنید.
• از پدهای مخصوص پاک کننده استفاده کنید: دستمال‌های مرطوبی مخصوص پاک کردن چشم‌ها و پلک‌ها ساخته شده که می‌توانید بدون داشتن نسخه از داروخانه‌ها تهیه کرده و به کمک آن پلک خود را تمیز نگه دارید.
• آرایش نکنید: زمانی که چشم شما گل مژه می‌زند، لازم است که به صورت موقت از آرایش چشم‌های خود دست بردارید. توجه داشته باشید که پوشاندن گل مژه با مواد آرایشی روند درمان آن را به تعویق خواهد انداخت. از طرفی بهتر است که از وسایل و براش‌های آرایشی قدیمی که احتمالاً آلوده هم هستند دیگر استفاده نکنید.
• از لنزهای چشمی استفاده نکنید: اگر به بیماری گل مژه مبتلا هستید و در عین حال چشمان ضعیفی دارید، لازم است که در این مدت استفاده از لنزهای تماسی چشمی را متوقف کرده و از عینک استفاده کنید.
کمپرس گرم و مرطوب
• از کمپرس گرم استفاده کنید: برای سرعت بخشیدن به روند درمان سه الی ۴ بار در روز و هر بار به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه از کمپرس گرم استفاده کنید.
• از چای کیسه‌ای یا حوله‌ی گرم استفاده کنید: بسیاری از مردم مبتلا به گل مژه چای کیسه‌ای را بر روی چشم‌های خود قرار می‌دهند. می‌توانید یک حوله‌ی تمیز را در آب گرم (نه داغ) قرار داده و بعد از گرفتن آب اضافی، آن را بر روی چشمان بسته‌ی خود قرار دهید.
• گل مژه را نترکانید: در این نوع درمان استفاده از کمپرس گرم این است که گل مژه به سطح پوست آمده و یک تاول چرکی بر سطح پوست ظاهر شود. ولی به هیچ وجه سعی نکنید تا گل مژه را بترکانید. استفاده از کمپرس گرم کمک می‌کند که اغلب بدون هیچ مشکلی گل مژه باز، خشک و درمان شود. توجه کنید که فشار دادن گل مژه و ترکاندن آن احتمال پخش شدن عفونت را چند برابر می‌کند.
کاهش سایر مشکلات مرتبط با گل مژه
• داروهای مسکن: داروی مسکنی همچون استامینوفن (acetaminophen) یا ایپوبروفن (ibuprofen) روند درمان را سرعت نمی‌بخشند، ولی در عوض درد فرد که باعث ناخوشی و مشکل در فرد می‌شوند را تا حدود زیادی کم‌تر می‌کنند.
• استفاده از قطره های آنتی بیوتیک چشمی و قطره های ضد التهاب چشمی که سبب بر طرف شدن عفونت و کاهش التهاب می شوند.
• جراحی چشم: گاهی به علت عفونت باقی مانده و یا درد شدید حاصل از گل مژه پزشک ناچار می‌شود به کمک جراحی گل مژه‌های بزرگ را برداشته و به این ترتیب از پخش شدن عفونت هم جلوگیری کند.
مشورت با پزشک خود
با وجود اینکه نکات یاد شده تا حدود زیادی به رفع مشکل بیماری گل مژه کمک می‌کنند. ولی توصیه می‌شود که در صورت بروز مشکل حتماً با پزشک متخصص بیماری‌های چشم خود مشورت کنید. پزشک در صورت نیاز پماد مخصوص گل مژه و یا دیگر درمان‌های موجود را تجویز خواهد کرد تا این عارضه هر چه سریع‌تر برطرف شود.
اگر گل مژه بدتر شود و بر کیفیت بینایی تاثیر بگذارد و یا اینکه ظرف یک هفته برطرف نشود، حتماً برای ارزیابی مشکل به مطب دکتر مراجعه کنید. در این مرحله گاهی نیاز به انجام جراحی وجود دارد.
پیشگیری از بیماری گل مژه
اگر می خواهید از ابتلا به بیماری گل مژه در امان بمانید، لازم است تا نکاتی را رعایت کنید که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:
• استفاده از عینک های آفتابی بخصوص در فصل تابستان و بهار
• عدم تماس مستقیم دست ها و چشم ها با هم در محیط های آلوده
• استفاده از وسایل آرایشی اورجینال و اصل
• عدم به اشتراک گذاشتن لوازم شخصی با دیگر اشخاص
• عدم استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی کهنه و آلوده
• رعایت روزانه بهداشت چشم ها و پلک ها و شستشوی روزانه آنها
• استفاده از شوینده های ملایم مانند شامپوی بچه برای رفع آلودگی پلک ها و چشم ها
• در صورت ابتلا به این بیماری به سرعت به مداوای آن اقدام کنید و از فشار دادن آن پرهیز نمایید.
• در صورت داشتن حساسیت های چشمی از داروهای آنتی هیستامین استفاده نمایید تا به این بیماری دچار نشوید.
• وسایل شخصی خود را که در تماس با چشم قرار می گیرند، هر چند وقت یک بار استریل کنید و در جای مناسب خود قرار دهید.
دیدگاه