آی یو دی یکی از وسایل پیشگیری از بارداری برای مدت طولانی است، که مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت بوده و یکی از پرمصرف‌ترین و رایج‌ترین انواع وسایل پیشگیری از بارداری محسوب می‌شوند.
آی یو دی
IUD مخفف واژه‌ی Intrauterine Device و به‌معنی دستگاهی است که درون رحم قرار داده می‌شود. این دستگاه میله‌ای کوچک به‌شکل حرف T است که باید به‌وسیله‌ی پزشک زنان درون رحم قرار بگیرد. آی یو دی با ترشح ماده‌ای به‌نام پروژستین (یک نوع پروژسترون مصنوعی) یا آزادکردن یون‌های مس مانع لقاح تخمک و اسپرم می‌شود.
مکانیزم اصلی اثرگذاری IUD ناامن کردن محیط رحم برای اسپرم‌ها و جلوگیری از عمل لقاح است. وجود این وسیله در رحم باعث التهاب جزئی رحم، تخریب اسپرم و یا تخمک می‌شود. حتی اگر لقاح صورت بگیرد با جلوگیری از لانه‌گزینی سلول لقاح‌یافته در دیواره رحم از بارداری جلوگیری می‌نماید.
IUD یکی از مطمئن‌ترین وسایل جلوگیری از بارداری است اما احتمال بارداری شما در هنگام استفاده از آن صفر نیست. تحقیقات نشان می‌دهد که 2 تا 6 در هزار مورد احتمال بارداری هنگام استفاده از IUD وجود دارد. با این وجود روش قابل بازگشت دیگری که از IUD مطمئن‌تر باشد، وجود ندارد.
انواع آی یو دی
به‌طورکلی ۲ نوع آی یو دی وجود دارد. یک نوع با نام آی یو دی مسی و دیگری با نام آی یو دی هورمونی شناخته می‌شود.
آی یو دی مسی
در این نوع از آی یو دی، سطح دستگاه با مس پوشانده شده است. مس نوعی اسپرم‌کش است؛ به همین دلیل از این ماده در ساخت دستگاه استفاده می‌کنند. با ورود آی یو دی به داخل رحم، یون‌های مس آزاد می‌شوند و اگر اسپرمی داخل رحم شود از بین می‌رود. میزان ماندگاری آی یو دی مسی یا پاراگارد بین ۱۰ تا ۱۲ سال است. این آی یو دی باید به‌وسیله پزشک متخصص جایگذاری و خارج شود.
آی یو دی هورمونی
چندین مدل آی یو دی هورمونی تولید می‌شود که با نام‌های تجاری میرنا، اسکایلا، کیلینا و لیلتا شناخته می‌شوند. روش اثربخشی این دستگاه‌ها به این صورت است که با ترشح هورمون پروژستین از لقاح تخمک و اسپرم جلوگیری می‌کنند. مدت‌زمان ماندگاری هرکدام از این آی یو دی ها در بدن متفاوت است. این مدل نیز باید توسط متخصص زنان و زایمان در بدن قرار داده شود.
• میرنا: تا ۷ سال می‌تواند در بدن باقی بماند.
• اسکایلا: تا ۳ سال می‌تواند در بدن باقی بماند.
• کیلینا: تا ۵ سال می‌تواند در بدن باقی بماند.
• لیلتا: تا ۷ سال می‌تواند در بدن باقی بماند.
نحوه جاگذاری آی یو دی
در قدم اول با مراجعه به پزشک زنان حامله نبودنتان بررسی می شود. سپس معایناتی برای اطمینان از نبودن التهاب یا عفونت لگنی انجام می شود. با وجود آن که در هر مرحله از سیکل قاعدگی امکان کارگذاری IUD وجود دارد اما معمولا بهترین زمان در روزهای پایانی عادت ماهیانه است. چون در این زمان کارگزاری راحتتر است و احتمال بارداری هم کمتر است.
هنگام جاگذاری IUD توسط پزشک یا ماما شما بر روی تخت مخصوص معاینه دراز می‌کشید. پس از آن واژن را باز کرده و محل را استریل می‌کند. پس از اندازه‌گیری عمق رحم با استفاده از اپلیکاتور IUD را داخل رحم قرار می‌دهد. با خروج اپلیکاتور، شاخه‌های Tمانند IUD باز می‌شود و دو رشته نخ نازک متصل به آن از دهانه رحم خارج شده و به داخل محوطه واژن امتداد پیدا می‌کند. انجام این مراحل ممکن است دردناک باشد. در طی 15 دقیقه شدت درد به اندازه دردهای قاعدگی کاهش پیدا کرده و قطع می شود. گرفتگی و درد مشابهی هر از گاهی امکان دارد، احساس شود.
میزان اثرگذاری آی یو دی
آی یو دی تا ۹۹ درصد از حاملگی جلوگیری می‌کند. بنابراین، نسبت به روش‌های دیگر مثل قرص‌های ضدبارداری که تا ۹ درصد و کاندوم که تا ۱۸ درصد خطا دارند، موثرتر است. با این حال بسیاری از متخصصان زنان توصیه می‌کنند که معاینه‌های دوره‌ای برای بررسی محل قرارگیری صحیح آی یو دی باید انجام شود، زیرا امکان جابهجایی وجود دارد.
بلافاصله بعد از خارج کردن آی یو دی مسی امکان بارداری وجود دارد. اما اگر از آی یو دی هورمونی استفاده می‌کنید، پس از ۶ هفته می‌توانید برای بارداری اقدام کنید.
عوارض استفاده از آی یو دی
استفاده از آی یو دی عوارض جانبی و مخاطرات زیادی ندارد و عوارض ذکر شده در ادامه به ندرت اتفاق می‌افتند. اما توجه به توصیه‌های پزشک و حضور برای معاینه در زمان مناسب از این خطرات نادر هم جلوگیری می‌کند.
1. پارگی یا سوراخ شدن رحم
ممکن است هنگام کارگزاری یا در ماه‌های بعدی رحم پاره شود. پارگی یا سوراخ شدن رحم بسیار نادر است. این مسئله منجر به جراحی برای درمان می‌شود.
2. کمردرد یا دردهای شکمی
ممکن است پس از کارگذاری آی یو دی فرد دچار درد کمر یا درد در ناحیه شکمی شود. این دردها ممکن است با کمی خونریزی همراه شود و تا مدتی ادامه داشته باشد. در این موارد به پزشک مراجعه نموده و زیر نظر او از مسکن استفاده کنید.
3. خونریزی شدید و افزایش درد زمان عادت ماهیانه
این عارضه مختص استفاده از IUD مسی است. پس از چند ماه استفاده از نوع مسی این وسیله معمولا برای پیشگیری از خونریزی بیشتر قاعدگی آزمایش خون انجام می‌شود. IUD هورمونی برعکس نوع مسی می‌تواند موجب کاهش خونریزی قاعدگی شود.
4. عفونت رحمی
در هفته‌های اول پس از کارگزاری آی یو دی خطر ابتلا به بیماری التهاب لگن (PID) وجود دارد. یکی از عوارض مهم IUD عفونت رحمی است که معمولا برای پیشگیری از آن معاینات دقیق قبل از کارگزاری IUD و یک ماه بعد از آن، توسط پزشک صورت می‌گیرد. این اختلال ممکن است فرد را برای بارداری‌های آینده دچار مشکل کند اما در صورت تشخیص به موقع به سادگی با آنتی‌بیوتیک قابل درمان است.
5. حاملگی خارج رحمی
در موارد اندکی تنها در صورت استفاده از آی یو دی هورمونی احتمال بروز حاملگی وجود دارد. در این موارد به احتمال بیشتری تخمک خارج از رحم قرار می‌گیرد. نتیجتا بارداری خارج رحمی صورت می‌گیرد. این شرایط بسیار جدی بوده و نیاز به اقدام درمانی فوری وجود دارد.
البته حاملگی هنگام وجود IUD می‌تواند در داخل محل مناسب رحم ایجاد شود. در این موارد امکان دارد که با خارج کردن IUD بدون آسیب زدن به جنین به حاملگی خود ادامه دهید.
مزایای استفاده از آی یو دی
• اثربخشی بالا
• قابلیت برگشت باروری بلافاصله پس از خروج IUD
• طولانی مدت بودن اثر پیشگیری از بارداری ( ١٠ سال)
• نیاز نداشتن به یادآوری روزانه
• عدم تأثیر بر شیردهی
• نداشتن آثار و عوارض هورمونی
• قابل استفاده تا دوران یائسگی (منوپوز) در صورتی که فرد قبل از 50 سالگی یائسه شود خروج IUD دو سال بعد و اگر بعد از 50 سالگی یائسه شود خروج 1 سال بعد انجام می‌شود.
• عدم تداخل با تماس جنسی
• تداخل نداشتن با مصرف داروها
تأثیر آی یو دی بر قاعدگی
تغییر دوران قاعدگی برای هر کسی اتفاق نمی‌افتد، اما در آی یو دی نوع هورمونی، به‌سبب ترشح هورمون و نازک‌شدن جداره‌ی رحم ممکن است خونریزی در دوران قاعدگی کاهش یابد و یا حتی متوقف شود. برخی از بانوان ممکن است در سه ماه یا شش ماه اول دچار لکه‌بینی شوند. لکه‌بینی مشکل پزشکی نیست و به سطح آرامش فرد بستگی دارد. معمولا بعد از شش ماه این مشکل برطرف می‌شود و عده‌ی بسیار کمی ممکن است ماهی یک بار آن را تجربه کنند.
آی یو دی مسی در چند ماه اول باعث افزایش خونریزی در دوران قاعدگی می‌شود و ممکن است به‌سبب افزایش خونریزی، دردهای قاعدگی نیز افزایش پیدا کند. در بسیاری از افراد پس از سه ماه این تغییرات از بین می‌رود. با آگاهی از این موضوع می‌توان از نگرانی‌هایی که ممکن است به‌دلیل افزایش خونریزی به‌وجود بیاید جلوگیری کرد.
روش های مراقبت از آی یو دی بعد از کارگذاری
بعد از کارگذاری دستگاه آی یو دی، سونوگرافی تجویز می‌شود تا از مکان قرارگیری آن اطمینان حاصل شود. وجود دردهای شکمی و خونریزی تا ماه اول طبیعی است؛ اما اگر بیش از این مدت‌زمان طول کشید باید برای بررسی وجود هرگونه عفونتی به پزشک مراجعه کنید.
بهتر است در ماه اول از بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کنید. توجه کنید که هر ۶ ماه برای معاینه باید به پزشکتان مراجعه کنید.
چگونگی برداشته شدن IUD
پزشک یا ماما به همان روش که در کارگزاری آی یو دی در محل عمل کرد، برای بیرون آوردن آن اقدام می‌کند. او با استفاده از یک گیره نخ‌های انتهای وسیله را می‌گیرد و آن را بیرون می‌آورد. به خاطر طراحی بازوهای IUD و خاصیت انعطاف‌پذیری آن، به راحتی خارج می‌شود. ممکن است در این زمان کمی احساس انقباض داشته باشید. اگر تمایل به استفاده دوباره از این ابزار را داشته باشید در همان جلسه، IUD جدیدی قرار داده می‌شود.
علائم پایین آمدن آی یو دی
پایین آمدن یا خروج آی یو دی به دلیل اینکه داخل رحم است و بعد از قرارگیری دهانه رحم بسته می‌شود، خیلی نادر است. اغلب در زمان پریود، امکان جابهجایی آن وجود دارد که نشانه‌های آن لکه‌بینی یا نامنظم شدن قاعدگی است.
بعد از قرار دادن دستگاه، پزشک نحوه بررسی نخ آی یو دی را که در واژن قرار دارد به مراجعه‌کننده آموزش می‌دهد. هر ماه بعد از قاعدگی باید از وجود این نخ‌ها اطمینان حاصل کنید. زیرا در صورت جابهجایی احتمال بارداری وجود دارد. هر ۶ ماه نیز باید برای چکاپ دوره‌ای به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
در چه صورت نباید از آی یو دی استفاده کرد؟
در موارد زیر نمی‌توان از IUD برای پیشگیری از بارداری استفاده کرد:
• در صورت بارداری
• ابتلا به التهاب و عفونت لگنی در سه ماه گذشته
• خونریزی واژینال غیرمعمول
• ابتلا به سرطان رحم
• وجود فیبروم یا اختلالات ساختمانی رحم
• در صورت ابتلا به سرطان پستان یا بیماری‌های کبدی
نکته: این وسیله به هیچ وجه از بیماری‌های مقاربتی جلوگیری نمی‌کند و اگر شما از سلامت شریک جنسی خود اطمینان ندارید حتما از کاندوم استفاده کنید.
دیدگاه