امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 273254
۷۸۴
۱
۰
نسخه چاپی
آینده (future)

آینده و دلایل غفلت از آینده از نظر اندیشمندان

بسياری از حوادث و رويدادهای آينده قابل پيش بينی و انقياد هستند. دخالت انسان در اين روند موجبات تغيير و تحولات مطلوب را ايجاد خواهد كرد. اما در اغلب موارد اشتغال به زمان حال و تلاش در جهت رفع مشکلات موجود، مانع از آن می شود كه مديران و تصميم گيرندگان به آينده بيانديشند؛ حال آنكه مشكلات كنونی ناشی از عدم شناخت آينده ای بوده است كه اينک زمان حال ناميده می شود

حقوق نیوز | سیاسی و اجتماعی | جامعه شناسی

آینده و دلایل غفلت از آینده از نظر اندیشمندان

آینده و دلایل غفلت از آینده

 بسياری از حوادث و رويدادهای آينده قابل پيش بينی و انقياد هستند. دخالت انسان در اين روند موجبات تغيير و تحولات مطلوب را ايجاد خواهد كرد. اما در اغلب موارد اشتغال به زمان حال و تلاش در جهت رفع مشکلات موجود، مانع از آن می شود كه مديران و تصميم گيرندگان به آينده بيانديشند؛ حال آنكه مشكلات كنونی ناشی از عدم شناخت آينده ای بوده است كه اينک زمان حال ناميده می شود. به بيان روشن تر، بحران ها و مشكلات كنونی، موجه ترين دليل برای انديشيدن پيرامون درباره ی آينده است.

ناگفته پيداست كه بحران هاي امروز نتيجه ی قهری نپرداختن به موانع و مشكلات، قبل از بروز آنها به شكل بحران است.

عامل ديگری كه پرداختن به آينده را اجتناب ناپذير می سازد، در سرعت تحولات نهفته است. تحولاات  حيرت آور عصر حاضر، ناشی از دگرگونی های شگفت در حوزه ی فناوری و روند شتابناک جهانی شدن می باشد. شايد تحول در فناوری عمده ترين نقش را در ايجاد چنين فضايی ايفا می كند، زيرا تحول فناوری به مثابه تغيير در شئون و ابعاد مختلف زندگی است. بايد توجه داشت كه حضور عاملانه در روند تحولات آينده، كاهش تهديدات و افزايش فرصت ها و گزينه ها، نيازمند رويكردی آينده پژوهانه است كه امكان كنشگری در رخدادهای آينده را فراهم می سازد.

 تامل بر تحولات اجتماعی نشان می دهد، که آینده یکباره و ناگهانی نمی آید، بلکه علایم و نشانه های خود به مثابه پیش قراول می فرستد. اما برغم اهمیت بنیادین علایم آینده، وارد آگاهی جمعی و فرایندهای سیاستگذاری نمی گردند.

بنابراین پرسش اصلی نیز عبارتست از این که چرا و چگونه علایم آینده مورد غفلت قرار می گیرند؟

همانگونه که نشانه های جهان کنونی، در گـذشته قـابل شـناسايی هستند‌، نشانه‌ های جهان آينده نيز در زمان حال، موجود بوده، و قـابل مـعنابخشی هستند. از نظر‌ فلسفه‌ پديدار‌ شناسی گاهی اوقات ما نمی توانيم از يک «روی آورد غايب » بطور مستقيم به يک‌ «روی آورد‌ حاضر» حـرکت کـنيم ، بـلکه بايد از يک مرحله «روی آورد ميانی » عبور کنيم يعنی حرکت‌ از‌ يک روی آورد غايب يا خالی به يک روی آورد ميانی کـه بـرای مـا حاضر و پر‌ است‌. سپس می توانيم به روی آورد غايب حرکت کنيم. بر اين اساس‌ اهميت‌ عـلايم‌ و نـشانه هـای آينده برای آينده پژوهی به مثابه «روی آورد ميانی » است که آينده پژوه می تواند‌ آگاهی خود را بـر روی آورد غـايب که همانا آينده های غايب و ناموجود است‌ معطوف‌ کند‌.

در واقع نشانه ها و علايم آينـده امـکان پژوهـش آينده ی ناموجود را ممکن می سازند.

اما‌ برغم‌ اهميت‌ غيرقابل ترديد «آيات آينده» فهم و انديشه ورزی دربـاره آنـها در چهارچوب های رايج‌ و در لايه های سطحی امکان ندارد، چرا که چهارچوب های رايج انگاره های رايج را باز تـوليد مـی کـنند‌.

مثال هایی از غفلت از نشانه های آینده

در اينجا برای تـبيين مـساله چـند نمونه از غفلت از نشانه های آينده‌ آورده‌ می شود:

سندرم خام فروشی اگر‌ چه‌ امری تاريخی اسـت‌ امـا‌ امـروز مهمترين بيماری اقتصادی کشور است‌. چرا‌ که دشمنان با توجه به رسـوب خـام فروشی در کشور بر سر صدور‌ نفت‌ برای جبهه مقاومت بلندمدت انقلاب اسلامی موانع ايجاد کرده اند. گردابه‌ هـای نـاشی از خام فروشی قدرت‌ ملی و بين المللی کشور را دچار آسيب می کند و قـابليت هـای بين نسلی کشور‌ را‌ به اضمحلال می کـشاند. رهـبر‌ بـزرگ‌ انقلاب‌ در مناسبات های مختلف‌ تله‌ های خطرناکی نـاشی از‌ وابـستگی به نفت را که امروزه کشور با آنها مواجه است ، بارها هشدار داده بودند‌.

اين نـشانه ها و علايم هشداردهنده و بيدارساز قـابل‌ رديابـی است. امـا‌ در‌ سـال های گـذشته، اين نشانه ها‌ وارد گفتمان های سياست گذاری نـگرديد.

در سـال های گذشته کشاورزان به توسعه جهادی کشاورزی تشويق می شدند‌، در حالی که بـديهی اسـت که‌ توسعه‌ کشاورزی بدون‌ اکتساب‌ فـناوری موجب تخريب‌ و اضمحلال‌ جـبران ناپذير سـفره های آب زيرزمينی و ذخاير بين نسلی مـی شـود. يعنی نشانه های نابودی سفره های بين نسلی آب‌، و کمبود‌ آب امروز در توسعه کشت بـا امـکانات‌ موجود‌ آن‌ برهه‌ زمانی قـابل شـناسايی بـوده است اما اين نـشانه هـا وارد گفتمان سياست گذاری کـشاورزی نـگرديد. 

نشانه های  انواع معضلات شهری  از قبيل ترافيک و آلودگی  هوا، کم‌ آبی  ، ناچيز بودن فـضاهای  مـشترک و غيره در ساخت وسازهای  شهری  پرتراکم قـابل شـناسايی  بوده اسـت ، امـا اين نـشانه ها هيچگاه وارد گفتمان سـياست های  شهر سازی  نگرديد.

از مهمترين دغدغه‌ های ما بيکاری  است . اين نشانه ها نيز در ده سـال اخـير در سياست های  واردات اقلامی  که با قـدری  هـمت امـکان تـوليد داخـلی  داشت ، می تـوان يافـت .

در‌ سالهای  گذشته ، برخی  برای  حمايت از توسعه داخلی  ، ساخت و توليد محصولاتی  را مانند گوشی  همراه تلفن و يا صنعت خـودرو در دسـتور کـار قرار گرفت‌ که‌ کشور در آنها مزيت نـداشت‌ . امـا‌ اين مـحصولات نـه تـنها در بـازارهای  جهانی  حت ی  در بازارهای  داخلی  نيز در رقابت با محصولات خارجی  که دارای  مزيت بودند شکست خوردند. نشانه‌ های  دال بر شکست اين‌ محصولات‌ در انتخاب طرح  های  فاقد مزيت رقابتی  قابل شـناساي ی  بوده است  .

​  علل غفلت از علايم آينده از منظر اندیشمندان

علل غفلت از علايم آينده از منظر اندیشمندان

از ديدگـاه زيسـلر و هريس علت‌ غفلت از علايم آينده، احاطه شدن نشانه ها توسط نويزها است‌. بر  اين اساس نويزهای بيرونی  ( نوفه ها   )  منجر به تراکم اطلاعات بيش از حـد مـحيطی  و تفسيرهای  ‌‌گوناگون‌ و در نهايت انفعال در تـصميم گـيری  می  شود.

از نظر مندونکا و همکاران به‌ دليل‌ اين‌ که علايم آينده در مراحل اوليه و نوزادی  قرار دارند مورد غفلت قرار می  گيرند. يعنی اين که اين علايم در مراحل جـنينی  و نـارس هستند و معلوم نيست‌ کـه کـداميک از نشانه‌ های  آينده به بلوغ خواهد رسيد.

از نظر بازرمن و واتکينز، علت غفلت از نشانه های  آينده، در سه لايه ، روانشناختی  ، سازمانی  و سياسی  قابل تبيين است . در لايه روانشناختی ، افراد به دليل سوگيری  ها‌ و تمايلات روانی و برای حـفظ وضـع موجود، از توجه بر نشانه های آينده (بويژه علايم ناگوار) پرهيز می کنند. در لايه سازمانی  ، سازمان  ها و ساختارها و فرايندهای سازمانی   ،  برای حفظ قدرت و غيره اطلاعات محيطی از جمله نشانه های تحولات را برای خود نـگه مـی دارند، يا بـخش های سازمان ی   مانع از اشاعه اطلاعات به ساير بخش‌ ها‌ می  گردند. در لايه سياسی  ، گروه  ها و جريانات سياسی  برای بـهره  برداری سياسی و قدرت، مانع از اشاعه و آگاهی ديگران از علايم آينده می شوند.

از نـظر شـوماخر‌ ودی عـلت غفلت از علايم آينده اين است که افراد و سازمان  ها به کوری  ذهنی مبتلا می شوند. در ديدگاه آن  ها کوری ذهـنی ‌  د ر افـراد به دلايل فيلترهای ذهنی ، اعتماد به‌ نفس‌ بيش‌ از حد، سونگرهای تاييدکننده و بيزاری از‌ ابهام‌ و عـدم قـطعيت رخ مـی دهد.

کوری ذهنی در سازمان نيز به دليل غرور بيش از حد، عوارض تفکر گروهی ، ساختار سازمانی و فـرايندها‌ و ابزارها‌ روی می دهد.

برايان‌ کافمن‌ به علت غفلت از علايم آينده به سه طـريق پاسخ می دهد.

اول، عـلايم آينـده مانند امواج الکترونيکی و راديويی ممکن‌ است‌ فراسوی ادرک انسانی باشند چرا که اين علايم با فرکانس‌ های خارج از درک بشر در فضا منتشر می گردند. بنابراين افراد و سازمان ها بايد مجهز به ساختارهای دريافت‌ علايم‌ آينده‌ بـاشند.

دوم، علايم آينده در حوزه درک بشری هستند، اما به‌ دليل‌ مدل های ذهنی و فيلتر علايم ، غفلت روی می دهد، بنابراين لازم است مدل های ذهنی فردی و سازمانی بازطراحی شوند‌.

دسته‌ سوم از علايم آينده آنها هستند که بر اسـاس مـدل های ذهنی افراد‌ و سازمان‌ ها‌ قابل درک هستند، اما اجازه ورود به سازمان، مباحث اجتماعی ، گفت وگو، پيدا نمی کنند‌.

در ديدگاه پيترسون ، علت غافل گيری نسبت به علايم آينده شگفتی سازها است‌. شگفتی سـازها رخـدادهايی هستند با احتمال تحقق پايين اما با پيآمدهای بزرگ.

شگفتی سازها با‌ توجه‌ به اين که از پيچيدگی برخودار هستند، موجب گسيختگی تعادل در سيستم های انسانی می شوند، موجب شکل گيری شـگفتی سـازي های ديگری می شوند، بنابراين نظام های انسانی و اجتماعی در‌ مقابله‌ با شگفتی سازها دچار شوک های ناگهانی می شوند.

در ديدگاه کاولتی، علت‌ غفلت‌ از علايم آينده، وجود کاستی در نظام های هشداردهی است .  در واقع نـظام های هـشداردهی سـنتی فقط توانايی شناسايی تهديدهای واضـح ، عـينی و قـوی را دارند، و از رصد و معنابخشی علايم کم سو‌ و نشانک  های ضعيف‌ تغيير ناتوان هستند. بنابراين بايد نظام های هشداردهی را با رويکرد ايجاد قابليت‌ شناسايی زود هـنگام اصـلاح کـرد. 

در ديدگاه آنسوف سيستم‌ هايی پويش محيطی در سازمان ها، خود بـه مـثابه فيلتر علايم آينده عمل ميی کنند‌، آنسوف چنين توضيح می دهد که غفلت‌ از‌ علايم‌ آينده در سه سطح پايش و شيوه های تـحليل‌ و روش شناسی در سـطح فليترهای ذهنی و در سطح فيلترهای قدرت رخ می دهد.                     

منابع(References)

تحلیل علل غفلت از علایم آینده بر اساس نشانه شناسی - تقی پارسا مهر - پژوهشنامه آینده - شماره 1 - پاییز و زمستان 1393

آشنایی با مبانی آینده پژوهی - دفتر مطالعات و پژوهش های اداری

  • منبع
  • حقوق نیوز

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید