بیماری آشالازی | علائم و نشانه های بیماری آشالازی | شیوه درمان بیماری آشالازی

آشالازی نوعی اختلال حرکتی نادر مری است که با انقباض تونیک اسفنگتر تحتانی مری مشخص می‌گردد.

آشالازی

آشالازی نوعی اختلال نادر است که عبور مواد غذایی و مایعات را در معده شما دشوار می کند. بیماری آشالازی زمانی اتفاق می افتد که اعصاب موجود در لوله ای که دهان و معده شما را به هم متصل می کند (مری)، آسیب می بینند. در نتیجه، مری توانایی بلع غذا را از دست داده و دریچه ماهیچه بین مری و معده (اسفنکتر پایین مری) به حالت آرامش کامل در نیامده و نهایتاً عبور غذا به سمت معده با مشکل مواجه خواهد شد. علائم شایع آشالازی شامل مشکلات در بلع غذا (دیسفاژیا)، درد قفسه سینه و بازگشت مواد غذایی و مایعات به مری است.

همچنین فرد مبتلا ممکن است دچار عوارض جانبی مثل مشکلات تنفسی و کاهش وزن ناگهانی شود. البته در بعضی از موارد این عارضه ممکن است خطر ابتلا به سرطان مری را افزایش دهد که این قضیه هنوز کاملاً تأیید نشده است. هیچ درمانی برای بیماری آشالازی وجود ندارد. اما معمولاً علائم را می توان با اقدامات نیمه تهاجمی یا جراحی کنترل کرد. این شیوه های درمانی معمولاً شامل داروهای خوراکی، گشاد کردن یا کشش مری و تزریق مستقیم بوتاکس به عضلات مری می شود.

آشالازی بیماری نادری با بروز  یک در 100 هزار نفر در کشورهای اروپایی و آمریکاست. این بیماری زنان و مردان را یکسان گرفتار می کند و اگرچه در هر سنی دیده می شود ولی معمولا بالغین 25 تا 60 ساله را مبتلا می کند و چون بیماری مزمنی است میزان شیوع آن بر بروز آن پیشی می گیرد.

علائم و نشانه های بیماری آشالازی

علایم بیماری آشالازی که به آن کاردیواسپاسم (cardiospasm) یا دیس سینرژی مری (dyssynergia به معنی عدم هماهنگی عضلات) هم گفته می شود عبارتند از:

• اشکال در بلع جامدات و مایعات

• پس زدن غذای هضم نشده از معده به مری (رگورژیتاسیون؛ regurgitation)

• گاهی درد قفسه سینه

• سرفه (به ویژه در وضعیت درازکش)،

• کاهش وزن ناشی از نخوردن مقدار کافی غذا

علت بروز بیماری آشالازی

علت اصلی بروز این بیماری ناشناخته است. در بعضی از فرضیه ها تصور می شود که عفونت، وراثت یا بروز ناهنجاری های سیستم ایمنی بدن از جمله مواردی است که باعث می شود تا بدن خود به خود به مری آسیب زده (بیماری خود ایمنی) و منجر به بروز آشالازی شود. مری از عضلات و اعصاب تشکیل شده است. اعصاب قرار گرفته در مری باز شدن و منقبض شدن اسفنکترها کنترل کرده و امواج پریستالتیک در بدنه مری را هماهنگ می کند. بیماری آشالازی بر روی عضلات و اعصاب قرار گرفته در مری به صورت همزمان اثر گذار خواهد بود. البته پزشکان بر این باورند که تأثیر گذاری این بیماری بر روی اعصاب بیشتر از عضلات است.

در اوایل ابتلا به بیماری آشالازی شاهد بروز التهاب در عضلات قسمت پایینی مری به خصوص در اطراف محل قرار گیری عصب ها خواهیم بود. با پیشرفت بیماری، اعصاب شروع به ضعیف تر شدن کرده و در نهایت کاملاً از بین خواهند رفت. در اثر این بیماری، عصب هایی که باعث شل شدن اسفنکتر قسمت انتهایی مری می شوند بیشتر از دیگر عصب ها آسیب خواهند دید.

بعد از آسیب دیدگی عصب ها نوبت به تحلیل رفتن عضلات رسیده و به علت آسیب های وارده به عصب ها، عضلات این قسمت نیز بعد از مدتی از بین خواهند رفت. نتیجه همه این تغییرات باعث می شود تا دیگر قسمت انتهایی اسفنکتر دیگر قدرت منبسط شدن نداشته و عضلات در قسمت پایینی بدنه مری دیگر قابلیت حمایت از امواج پریستالتیک را نخواهند داشت. با گذشت زمان، بدنه مری کاملاً به حالت کشیده در آمده و بزرگ خواهد شد.

روش های تشخیص بیماری آشالازی

رادیوگرافی: رادیوگرافی بلع باریوم زیر فلوئوروسکوپی به عنوان یک روش مناسب جهت غربالگری بیماران دارای دیسفاژی به خصوص زمانی که آشالازی در تشخیص افتراقی قرار گیرد به شمار می رود.

آندوسکوپی: به عنوان یک روش تشخیصی مهم در تمام بیماران مشکوک به آشالازی باید صورت گیرد. تاکید بر انجام آن جهت ردیابی بیماری هایی است که آشالازی اولیه را تقلید می کنند و همچنین بررسی مخاط مری قبل از انجام هر گونه درمان است.

مانومتری: مانومتری به عنوان یک روش تشخیص آشالازی از اهمیت بسزایی برخوردار است.  کلیه بیمارانی که با علائم دیسفاژی مراجعه می کنند پس از انجام آندوسکوپی و رادیوگرافی در صورت شک به آشالازی تحت مانومتری قرار می گیرند. مانومتری به کشف زودرس آشالازی قبل از اتساع و تغییر شکل مری و در نتیجه بهبود کیفیت درمانی کمک می کند بنابراین در کلیه بیماران آشالازی تایید نهایی تشخیص با مانومتری صورت می گیرد.

شیوه درمان آشالازی

درمان آشالازی با تمرکز بر روی شل کردن عضلات یا باز کردن اسفنکتر قسمت انحنای مری انجام خواهد شد. این کار کمک می کند تا غذا و مایعات بتوانند به راحتی از مسیر دستگاه گوارش عبور کرده و به معده برسند. انتخاب بهترین شیوه درمان آشالازی به سن و شدت بیماری آشالازی بستگی خواهد داشت.

درمان های غیر جراحی

گزینه های غیر جراحی درمان بیماری آشالازی شامل موارد زیر می شود:

• اتساع پنومتیک. در طی این فرآیند یک بالن در داخل اسفنکتر مری وارد شده و برای بزرگ تر شدن دهانه اسفنکتر باد می شود. در صورت باز نماندن اسفکتر ممکن است نیاز باشد تا این فرایند به صورت سرپایی مجدداً تکرار شود. تقریباً یک سوم افراد تحت درمان قرار گرفته با شیوه اتساع پنوماتیک باید در طول 6 سال آینده این کار را مجدداً تکرار کنند.

• تزریق مستقیم بوتاکس (سم بوتولینوم نوع A). این شل کننده عضلانی را می توان مستقیماً با یک آندوسکوپ به داخل اسفنکتر مری تزریق کرد. این تزریق ممکن است بعداً نیاز به تکرار داشته باشد و تکرار تزریق نیز می تواند انجام عمل جراحی بعدی در صورت لزوم را دشوارتر سازد. بوتاکس معمولاً برای افرادی پیشنهاد می شود که به دلیل افزایش سن یا وضعیت سلامتی، کاندید مناسبی برای اتساع پنوماتیک یا عمل جراحی نیستند.

• دارو. پزشک ممکن است قبل از غذا استفاده از شل کننده های عضلانی مانند نیتروگلیسیرین (نیترواستات) یا نیفدیپین (Procardia) را پیشنهاد کند. این داروها دارای اثر محدود درمانی و عوارض جانبی شدید بوده و به همین خاطر کمتر توصیه می شوند. این داروها فقط در صورتی که فرد کاندیدای خوبی برای اتساع اسفنکتر یا عمل جراحی پنوماتیک نبوده و بوتاکس کمکی به درمان فرد نکرده باشد، استفاده خواهد شد.

عمل جراحی برای درمان آشالازی

ممکن است برای افراد جوان تر استفاده از عمل جراحی توصیه شود. زیرا درمان غیر جراحی در این گروه تأثیر کمتری خواهد داشت.

گزینه های جراحی موجود شامل موارد زیر می شود:

میوتومی هلر (Heller myotomy)

• جراح عضله انتهای اسفنکتر مری را قطع می کند تا غذا راحت تر به معده منتقل شوند.

• این روش می تواند به صورت غیر تهاجمی (myotomy لاپاروسکوپی هلر) انجام شود.

• افرادی که میوتومی هلر انجام می دهند ممکن است بعداً به ریفلاکس معده مبتلا شوند.

عمل جراحی فوندوپلیکاسیون (fundoplication)

• در این نوع جراحی از یک دریچه مصنوعی در قسمت بالایی معده استفاده خواهد داد.

• دریچه از رفلاکس جلوگیری کرده و جراحی با برش در شکم یا قفسه سینه انجام می شود.

• عمل جراحی فوندوپلیکاسیون ممکن است هم زمان با میوتومی هلر انجام شود.

• فوندوپلیکاسیون معمولاً همراه با فرآیند غیر تهاجمی لاپاروسکوپی صورت می گیرد.

میوتومی آندوسکوپی پورورال (POWM)

• جراح از آندوسکوپی برای ایجاد برش در داخل مجرای مری استفاده خواهد کرد.

• سپس همانند میوتومی هلر، عضله انتهایی اسفنکتر مری را برداشته می شود.

• شیوه POEM معمولاً شامل فرآیند ضد رفلاکس نمی شود.

مراقبت های تغذیه ای در آشالازی

• ارائه غذاهای نیمه جامد یا مایع بر حسب تحمل بیمار

• ارائه وعده های غذایی کوچک و مکرر بر حسب تحمل بیمار

• کاهش پروتئین و کربوهیدرات و افزایش چربی رژیم به منظور کاهش ترشح معدی و کم کردن فشار اسفنکتر پایینی مری

• پرهیز از غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد

• پرهیز از مواد غذایی نظیر آب انواع مرکبات و غذاهای پر ادویه که در صورت ماندن در مری می توانند به مخاط آن صدمه وارد آورند.

• مصرف رژیم کم فیبر در صورتی که بلع آن برای بیمار راحت تر باشد.