سندرم آسپرگر یک نوع اختلال رشد عصبی است که با مشکلات قابل توجه در ارتباط بین فردی و ارتباط غیرکلامی، مشخص میشود، که معمولاً به همراه علایق و رفتارهای وسواسی و تکراری است. اولین بار در سال ۱۹۴۴ پزشک اتریشی به نام هانس آسپرگر با انتشار مقالهای آن را توصیف کرد.
سندرم آسپرگر
سندرم آسپرگر نوعی اختلال طیف اوتیسم است که از طریق نقص در برقراری روابط اجتماعی و الگوهای مکرر و محدود رفتار، علایق و فعالیتها شناخته میشود.
علائم افراد دچار اختلال طیف اوتیسم روی زنجیره قرار میگیرد و از آنجایی که سندرم آسپرگر امروزه جزو اختلال طیف اوتیسم قرار دارد، باورها بر این است که افراد دچار سندرم آسپرگر عملکرد بالایی دارند. افراد دچار سندرم آسپرگر از نظر کسب مهارتهای زبانی هیچ مشکلی ندارند اما ممکن است کسب مهارتهای حرکتی در آنها با تاخیر همراه باشد.
اگرچه اصطلاح سندرم آسپرگر دیگر جزو تشخیص رسمی نیست، هنوز هم کاربرد زیادی دارد.
با احتیاط میتوان گفت از هر ۱۰ هزار کودک، دو نفر دچار اوتیسم با عملکرد بالا هستند و علائم آسپرگر در آنها مشاهده میشود.
علائم و نشانه ها سندرم آسپرگر
سندرم آسپرگر طیف وسیعی از علائم مختلف را دربرمیگیرد. علائم اولیهی این عارضه ممکن است در یک سالگی بروز کنند. ازجملهی این علائم میتوان به ناهماهنگیهای حرکتی اشاره کرد که موجب دستوپاچلفتی به نظررسیدن میشوند. سایر علائم سندرم آسپرگر عبارتاند از:
• علایق تکرارشونده و محدودکننده: همهی علایق فرد مبتلا به سندرم آسپرگر فقط به شی یا موضوعی خاص محدود میشود. فعالیتهای این افراد نیز معمولا شامل جمعآوری، شمارش و فهرستبرداریاند؛
• گفتار رسمی یا متمایز: گفتار فرد مبتلا به سندرم آسپرگر ممکن است، دارای ریتم یا لحن نباشد و بدون پایین و بالا، یکنواخت و بهطرزی غیرعادی زیادی کند یا تند به نظر برسد. حجم صدا نیز شاید به گوش، خوش ننشیند.
• روال همیشگی: مبتلایان به سندرم آسپرگر برای خودشان قوانین و تشریفاتی دارند که به شکلی قاعدهمند همیشه انجام میدهند تا به قول خودشان کمتر احساس سردرگمی کنند. اما اگر ناگهان تغییری در این روال ایجاد شود، ممکن است احساس آشفتگی یا اضطراب کنند.
• انزوای اجتماعی: مبتلایان به سندرم آسپرگر چون در مهارت های ارتباطی و اجتماعی ضعیفاند و تمایل دارند که فقط دربارهی علایق محدودشان صحبت کنند، دچار انزوای اجتماعی میشوند و در خودشان فرو میروند. این افراد ممکن است بیعلاقه به دیگران و خیلی سرد و کنارهگیر به نظر برسند. به همین خاطر دوست پیداکردن و حفظ دوستان برای چنین افرادی چالشبرانگیزست.
• تأخیر در رشد مهارتهای حرکتی: مبتلایان به سندرم آسپرگر به دلیل هماهنگی ضعیف در مهارت های حرکتی به سختی میتوانند از پس اعمال ظریفی همچون بستن بند کفش برآیند. همچنین طرز راهرفتنشان ممکن است خشک یا فنری به نظر برسد و حتی شاید هنگام راهرفتن دستهایشان را در طرفین بدن اصلا تکان ندهند.
• مشکل همجواری: مبتلایان به سندرم آسپرگر بهسختی میتوانند تصمیم بگیرند که هنگام صحبت با دیگران باید چقدر نزدیک به آنها بایستند.
• مشکل با شوخی و کنایه: مبتلایان به سندرم آسپرگر ممکن است بر اثر مواجهه با شوخی، طعنه یا کنایه دچار احساس پریشانی و سردرگمی شوند. درک این افراد از جهان پیرامونشان معمولا خیلی تحتاللفظی است. بههمینخاطر بهسختی متوجه معنای پشت شوخیها و کنایهها میشوند و همین برایشان مایهی یأس و سردرگمی است.
• ناتوانی در خیالپردازی: مبتلایان به سندرم آسپرگر بهسختی میتوانند برای موقعیتهای مختلف نتایج جایگزین تصور کنند و به همین خاطر نقش بازیکردن و انجام بازیهای تظاهری را بیمعنی یا حتی غیرممکن میبینند.
این علائم معمولا زمانی تشخیص داده میشوند که نیازهای محیطی فرد رو به افزایش میرود. بنابراین شاید حتی بیماری فرد تا اوایل بزرگسالی و زمانی که دبیرستانش را تمام میکند، تشخیص داده نشود. همچنین جالب است بدانید که این افراد به موضوعات مربوط به منطق، حافظه و سیستمها علاقهی بیشتری دارند و برخیهایشان در ریاضیات، علوم رایانه و موسیقی فوقالعاده بااستعداد ظاهر میشوند.
علت ایجاد سندرم آسپرگر
ریشههای سندرم آسپرگر و اوتیسم کاملا مشخص نیست اما تحقیقات حال حاضر به ناهنجاری مغزی اشاره میکنند. دانشمندان نشان دادهاند قسمتهای خاصی از مغز کودکان سالم دربرابر کودکان دچار سندرم آسپرگر از نظر ساختار و عملکرد با هم فرق دارند.
احتمالا این تفاوتها ناشی از حرکت غیرعادی سلولهای جنین حین تشکیل نطفه است که روی ساختار مغز تاثیر میگذارد و باعث تغییر مدار عصبی که کار کنترل افکار و رفتار را برعهده دارد میشود.
همچنین، ژنتیک نیز در بروز سندرم آسپرگر و اختلال طیف اوتیسم نقش دارد زیرا این وضعیت ارثی است. برای مثال، احتمال ابتلای دوقلوهای همسان به اختلال طیف اوتیسم بیشتر از دوقلوهای ناهمسان یا خواهر و برادرهاست.
تحقیقات جدید نشان میدهد تغییر یا حذف گروه خاصی از ژنها باعث میشود فرد دربرابر سندرم آسپرگر با شدت و علائم متغیر آسیبپذیر باشد.
بعضی از عوامل محیطی نیز خطر ابتلا به سندرم آسپرگر را افزایش میدهد که از جمله میتوان به بالا بودن سن پدر، قرار گرفتن در معرض داروی والپروآت در رحم و پایین بودن وزن نوزاد هنگام تولد اشاره کرد.
عوارض سندرم آسپرگر
سندرم آسپرگر می تواند منجر به بروز برخی عوارض زیر شود:
• مشکلات حسی: سندرم آسپرگر در برخی افراد می تواند بر نحوه درک شخص از سر و صدا، چراغ های روشن، بوهای شدید، بافت های غذایی و مواد تأثیر بگذارد.
• شرایط مرتبط: خردسالان مبتلا به AS ممکن است در بزرگسالی دچار اضطراب یا افسردگی شوند.
سایر شرایط مرتبط با AS عبارتند از:
• افسردگی
• اختلالات تیک مانند سندرم Tourette
• اختلالات اضطرابی و وسواس فکری (OCD)
• اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD)
شیوه تشخیص سندرم آسپرگر
آزمایش خاصی برای سندرم آسپرگر وجود ندارد. در بسیاری از موارد، والدین تأخیر یا مشکلات رشد یا رفتاری را گزارش می دهند و در برخی موارد هم معلم کودک ممکن است در مدرسه به مشکلات رشد کودک توجه کند و علائم را گزارش دهد. از آنجا که سندرم آسپرگر از فردی به فرد دیگر متفاوت است تشخیص زودرس این بیماری به دلیل طیف وسیعی از علائم می تواند دشوار باشد. این بیماری اغلب در کودکان به عنوان اتیسم تشخیص داده می شود و بعضی اوقات ممکن است مشکلات تا زمان بزرگسالی تشخیص داده نشود.
تشخیص معمولا توسط یک تیم تشخیصی چند رشته که اغلب شامل یک درمانگر گفتار و زبان، متخصص اطفال، روانپزشک و یا روانشناس انجام می شود. پزشک می تواند آزمایشات جسمی مانند شنوایی سنجی، آزمایش خون یا اشعه X را برای تایید و یا رد کردن شرایط مشابه تجویز کند.
تیم درمانی کودک را از نظر شرایط زیر ارزیابی می کنند:
• رشد مهارت های زبانی
• علاقه به تعامل با دیگران
• صورت در هنگام صحبت کردن
• هماهنگی و مهارت های حرکتی
• توانایی در برقراری تعامل اجتماعی
تشخیص این بیماران در برخی موارد می تواند مفید و موثر باشد، از جمله:
• اطرافیان با اطلاع از وضعیت فرد می توانند حمایت و پشتیبانی لازم را برای او داشته باشند.
• تشخیص به افراد مبتلا به سندرم آسپرگر و خانواده های آنها، شرکا، کارفرمایان، همکاران، معلمان و دوستان در درک وضعیت بیمار کمک می کند.
راه های درمان سندرم آسپرگر
هر کودکی متفاوت است، بنابراین نمیتوان یک روش درمانی مخصوص همه کودکان که متناسب با همه باشد، تجویز کرد یا توسعه داد. متخصص یا متخصصانی که برای درمان کودک شما وارد عمل میشوند از روشهای تشخیص مختلف، بهترین درمان را انتخاب میکنند. درمان میتواند شامل موارد زیر باشد:
تمرینات رفتارهای اجتماعی
ارتباط چهره به چهره یا گروهی، رفتاری است که درمانگر تلاش میکند آن را در کودکی که نشانگان آسپرگر خاص با مشکلات رفتارهای اجتماعی دارد، احیا کند. همچنین کودک بعد از درمان میتواند خودش را در جمع دیگر همسالان خودش نشان دهد. رفتارهای اجتماعی زمانی میتواند بهتر آموخته شود که رفتارهای عمومی کودک اصلاح شده باشد.
درمان مشکلات گفتاری و زبانی
درمانگر در این مرحله به کودک شما کمک میکند که بتواند با استفاده از کلمات و گفتار با دیگران ارتباط برقرار کند. شاید کودک در ارتباط برقرار کردن کلامی مشکلی نداشته باشد، اما گاهی نیاز است که رفتارهایی مانند طرز بیان کلمات در او اصلاح شود. برای مثال تن صدای جملات تعجبی را از تن صدای جملات سؤالی تشخیص دهد و ادا کند. همچنین کودک بعد از درمان خواهد توانست زبان دوم که همان زبان بدن است را درک کند. عموماً کودکان دارای نشانگان آسپرگر توانایی درک مفهوم از حرکات بدن و صورت را ندارند.
درمان رفتار شناختی
درمانگر به کودک کمک خواهد کرد تا شیوه تفکر خودش را عوض کند و بتواند احساسات و همچنین رفتارهای ناشی از آن را کنترل کند. او میتواند بعد از درمان روی احساس عصبانیت ناشی از سر و صدا، وسواسها و همچنین نگرانیهای ناگهانی پیروز شود.
آموزش رفتار صحیح به والدین
علاوه بر کودک، والدین هم نیاز به آموزش دارند. شما به عنوان والدین، بسیاری از رفتارها که به کودک کمک میکند را آموزش میبینید و میتوانید با او در خانه تمرینات بیشتری برای اثربخشی درمانهای تخصصی داشته باشید. همچنین برخی از خانوادهها که با وجود فرزندان دارای نشانگان آسپرگر دچار مشکل شدهاند نیاز به مشورت و راهنمایی دارند تا بر چالشهای پیش روی خود و فرزندانشان پیروز شوند.
بررسی رفتارهای تثبیتشده
تکنیکی است که در آن رفتارهای درست کودک تقویت شده و رفتارهای مخالف و همسو با نشانگان آسپرگر حذف یا کاسته میشوند. بر اساس استعدادی که کودک شما دارد، درمانگر شروع به تقویت و افزایش استعدادهای ذاتی فرزند شما میکند.
دارودرمانی
هیچ دارویی که سازمان دارو و درمان آن را تائید کرده باشد برای درمان نشانگان آسپرگر وجود ندارد. با این حال داروهایی وجود دارند که میتوانند نشانههای رفتاری همانند افسردگی، استرس و اضطراب را کاهش دهند. پزشک ممکن است به فرزند شما داروهایی با عناوین زیر را تجویز کند:
• مهارکنندههای باز جذب سروتونین انتخابی (SSRIs)
• داروهای ضد روانپریشی
• داروهای تحریککننده
با استفاده از روشهای درمانی مناسب میتوان از چالشهای رفتارهای اجتماعی و ارتباطی عبور کرد. کودک مبتلا به آسپرگر هیچ مشکلی در تحصیل و زندگی فردی اگر مورد درمان واقع شود نخواهد داشت.
دیدگاه