فتق | انواع فتق | نشانه ها و درمان فتق

فتق به بیرون زدگی یا خارج شدن هر عضو بدن، از جای اصلی خود گفته می‌شود. به عبارتی دیگر: تغییر محل اعضایی از بدن به حفره یا بافت مجاور که موجب تورم یا پارگی شود را فتق می‌گویند.

فتق

فتق یک بیماری شکمی است و زمانی‌ پیش می اید که لایه ‌های درونی‌ عضلات شکمی ضعیف شده باشند. که این امر منجر به پارگی یا کشیدگی بیش از حد در ناحیه جداره شکم یا دیافراگم می گردد.

در واقع فتق از جابجایی ارگان های بدن به حفره یا بافت مجاور ایجاد می شود. به طور مثال قلب و ریه در حفره قفسه سینه، کبد و روده‌ها در ناحیه شکم قرار گرفته اند. ممکن است احشا شکمی به دلیل اختلاف فشار بین حفره شکم و سینه، به داخل ناحیه سینه راه پیدا کنند، که به این حالت فتق گفته می شود.

فتق ها می توانند در بالای ران، ناف یا دکمه شکمی و ناحیه کشاله ران نیز ایجاد شوند اما در شکم شایع ترند.

همچنین فتق نوع شکمی در بین مردها شیوع بیشتری دارد.

انواع فتق

فتق کشاله ران

فتق رانی به دلیل ایجاد در زیر کشاله ران در زنان رایج تر است. نوع دیگری از این نوع فتق، فتق اینگوئینال بوده که در بالای کشاله ران رخ می دهد و ممکن است تا بیضه ها نیز برسد. این نوع فتق در اقایان رواج بیشتری دارد.

فتق کشاله ران (مغبنی)

اینگونه فتق سبب برجستگی قسمت کشاله ران و درون کیسه بیضه خواهد شد و این نوع از فتق در آقایان بیشتر از خانم ها دیده می شود.

فتق ناف

بیشتر در افراد مسن و نوزادان اتفاق می افتد و زمانی رخ می دهد که برآمدگی فتق در قسمت ناف ظاهر شود.

فتق بالای شکم

این فتق هنگامی که اجزای ناحیه بالایی شکم به وسیله سوراخ دیافراگم به حفره قفسه سینه راه یابند بروز می کند.

فتق در جای زخم

در برخی جراحی های شکمی ممکن است جای زخم ها موجب بروز فتق شود.

فتق برشی

هنگامی که در محل عمل جراحی، روی جدار شکم برشی ایجاد می شود، بعلت جدا شدن عضلات از همدیگر در محل عمل جراحی پیشین ممکن است بیرون زدگی به وجود بیاید.

فتق محبوس

اگر نمیتوانید با دست خود ، فتق را به داخل هل بدیم ، ممکن است دچار فتق محبوس شده باشید . درواقع محتوا بیرون زده در دیواره شکم گیر کرده است.

فتق محبوس بسیار خطرناک است و ممکن است باعث از دست رفتن بافت بیرون زده شود. زیرا خون رسانی به بافت قطع شده است. باید به سرعت به پزشک مراجعه کرد.

علائم و نشانه های فتق

شایع‌ترین علامت فتق یک عضله یا توده بیرون آمده در ناحیه آسیب دیده از بدن است. فتق ممکن است ایجاد دردهای بسیار شدید شکمی کند. همچنین با بروز مشکلات جدی دیگر ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی پیدا کنید.

شاخص‌ترین علائم فتق عبارتند از:

• درد در ناحیه کشاله ران که با خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر می‌شود.

• وجود توده یا برآمدگی دردناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی

• وجود توده دردناک در ناحیه بیضه

• احساس سنگینی در شکم

• سوزش یا احساس درد در محل زخم

• درد قفسه سینه

• مشکل بلعیدن

• درد شکمی

دلایل ایجاد فتق

علت ایجاد فتق ترکیبی از ضعف عضلات و فشار است. بسته به علت آن، فتق ممکن است به سرعت یا در مدت زمان طولانی توسعه یابد. به طور طبیعی دیواره شکم دارای مناطقی است که احتمال ضعیف شدن آنها می‌رود. هر کس در هر سنی ممکن است به فتق دچار شود.

بیشتر موارد فتق در کودکان مادرزادی است. در بزرگسالان، ضعف طبیعی یا فشار ناشی از بلند کردن جسم سنگین، سرفه مداوم، مشکل در اجابت مزاج یا دفع ادرار باعث می‌شود دیواره شکم ضعیف یا گسسته شود.

علل ضعف عضلانی منجر به فتق

• شکست دیواره شکم

• نقص مادرزادی عضلات

• سن

• سرفه مزمن

• آسیب وارد شده بر اثر جراحی

عواملی كه بدن ما را تحت فشار قرار می‌دهند و ممكن است باعث فتق شوند؛ به خصوص اگر عضلات ما ضعيف باشند، عبارتند از:

• حاملگی

• یبوست

• بلند کردن وزنه سنگین

• آبسه شکمی

• افزایش ناگهانی وزن

• جراحی

• سرفه مداوم یا عطسه

روش های تشخیص فتق

پیش از درمان فتق شکمی باید این بیماری را و درجه وخامت آن را تشخیص داد. روش های تشخیص به شرح زیر می باشند.

• در حالت ایستاده کیسه فتق قابل لمس است. در نتیجه پزشک از بیمار می‌خواهد که بایستد و سرفه کند یا زور بزند. این کیسه‌های کوچک در حالت سرفه یا زور زدن به دست پزشک ضربه میزنند و قابل تشخیص‌ هستند.

• در فتق ‌های دیافراگمی و درونی‌ که علائم و نشانه های بیرونی ندارند، معاینه و تشخیص به وسیله گاستروسکپی-آندوسکوپی معده و سونوگرافی انجام می شود. در روش سونوگرافی پزشک می تواند نوع و محل دقیق فتق را تشخیص بدهد.

• همچنین رادیوگرافی و سی‌ تی‌ اسکن نیز پزشک را در چگونگی و محل دقیق فتق یاری می‌کند.

راه های درمان فتق

تغییر سبک زندگی

رعایت برخی نکات و تغییراتی در تغذیه فرد می تواند تا حدودی علائم فتق را از بین ببرد، ولی باعث بهبودی آن نمی شود. در نتیجه رعایت نکات زیر می تواند به روند درمان کمک کند.

• پرهیز از وعده های غذایی سنگین و پر حجم

• خودداری از دراز کشیدن و خم شدن پس از صرف غذا

• حفظ تعادل وزن

• انجام برخی ورزش ها برای تقویت ماهیچه های اطراف فتق (لازم به ذکر است انجام غلط ورزش ها می تواند با افزایش فشار به آن ناحیه، باعث بیرون زدگی بیشتر فتق شکمی شود)

• خودداری از خوردن غذاهایی که رفلکس معده را شدت می بخشند، مانند غذاهای تند و حاوی گوجه فرنگی

• کاهش وزن و ترک سیگار برای جلوگیری از ریفلاکس اسید معده

جراحی فتق

پزشک جراح روش جراحی مناسب را با توجه به عواملی مانند سن بیمار، نوع فتق، شرایط عمومی، سلامت بیمار و … تعیین می کند. که شامل دو روش جراحی باز و استفاده از لاپاراسکوپی است.

جراحی باز

این روش عمومی‌ترین روش در جراحی فتق است. جراح در آن با ایجاد یک برش چند سانتی بر روی شکم، در قسمتی از بالای توده فتق، می تواند به نواحی داخلی دسترسی داشته باشد و عمل ترمیم فتق را به پایان برساند. سپس ترمیم پوست با چسب یا بخیه انجام می‌شود. مدت زمان بهبودی در جراحی فتق شکمی بیشتر از روش لاپاراسکوپی می باشد.

این روش اغلب برای بیماران جوان و فتق های کوچک کاربرد دارد. همچنین با بیهوشی کامل با بی حسی موضعی انجام می گیرد. در این روش احتمال عود یا بروز مجدد بیماری بسیار زیاد است.

لاپاراسکوپی

در روش لاپاراسکوپی، برشی بر روی شکم انجام نخواهد شد. جراح تنها با ایجاد حفره‌های کوچکی (معمولاً ۳ عدد) و به کمک ابزار خود و دوربینی که در اختیار دارد عمل فتق را انجام می دهد.

در این روش احتمال ابتلا به انواع عفونت ها، خونریزی مداوم و درد های مزمن کاهش می یابد. اما انجام لاپاراسکوپی می تواند ریسک آسیب به سایر نواحی بدن را افزایش دهد. بنابراین این عمل باید تنها توسط پزشکی متخصص و مجرب صورت گیرد.

این روش مناسب فتق هایی است که مرتباً تکرار می شوند. این جراحی توسط بیهوشی کامل انجام می گیرد و معمولاً عمل به مدت یک ساعت به طول می انجامد. همه ی فتق ها را نمی توان با روش لاپاراسکوپی درمان کرد به ویژه آن هایی که بخشی از روده وارد کیسه بیضه ها شده است.

مصرف دارو

در صورتی که فتق جداره شکمی دارید، دارو هایی نظیر آنتی اسید ها، مسدود کننده ی گیرنده H2 و مهر کننده پمپ پروتون می تواند با کاهش اسید معده دردتان را کم کرده و تا حدی از علائم بیماری بکاهد.