لیتیوم | عوارض مصرف لیتیوم | چرا باید در مصرف لیتیوم احتیاط کرد؟

لیتیوم چیست و چه کاربردی دارد؟

نام رایج دارو لیتیوم سیترات – Lithium- لیتیم- لیتیرام- لیتیم کربنات- لیتمون- پریادل می باشد.

لیتیوم از جمله داروهای تثبیت کننده خلق است. این گروه از داروها برای به وجود آوردن حالت متعادل روحی و روانی در فرد مورد استفاده قرار می گیرند. لیتیوم به عنوان یک دارو خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد.

لیتیوم داروی ضد افسردگی است که در رده ی داروی تثبیت کننده ی خُلق دسته بندی می شود و به ویژه برای درمان اختلال دوقطبی به کار می‌رود.

استفاده طولانی مدت از این دارو مزایای خاصی دارد که موجب کاهش تعداد و سطح حالت مانیا مانند احساسات تند و فوران احساس خوب، احساس عدم امنیت، تحریک پذیری، اضطراب، سریع حرف زدن و رفتارهای تهاجمی و خصمانه می‌شود.

موارد مصرف لیتیوم

شایعترین مورد مصرف این دارو در بیماری افسردگی دو قطبی یا مانیک دپرسیو می باشد. این دارو در هر دو فاز افسردگی و شیدایی (مانیا) مصرف می گردد.

مصرف منظم لیتیوم قادر است تا ۸۰% با مصرف منظم آن از عود بیماری دو قطبی پیشگیری نماید.

این دارو هم در مرحله حاد بیماری، که معمولا بیمار در بیمارستان بستری می گردد، و نیز در مرحله نگهدارنده ( یعنی مرحله ای که بیماری در مرحله خاموش قرار دارد، مصرف می شود. به عبارتی هم اثر درمان مرحله حاد بیماری را دارد و هم قادر است از عود فاز ماینا و افسردگی جلوگیری نماید.

نحوه‌ی عملکرد داروی لیتیوم

مکانیسم اثر لیتیوم دقیقا مشخص نیست. هم چنین خواص کنترل خلقی کربنات لیتیوم کاملاً درک نشده‌است. اما می دانیم که بر روی عملکرد واسطه‌های شیمیایی عصبی‌ مثل نوراپی‌نفرین، سروتونین ، دوپامین و استیل‌کولین و گیرنده‌های آنها تأثیر می‌گذارد. و با کاهش تولید پیام رسان ثانویه ایجاد پاسخ سلولی را تضعیف می‌کند. در نتیجه داروی لیتیوم به پایدارای حالات روانی کمک می‌کند و حالات تند رفتاری را با ایجاد تعادل در مواد طبیعی خاصی در بدن (انتقال‌دهنده‌های عصبی) کاهش می‌دهد.

عوارض لیتیوم

- عوارض گوارشی. تهوع، استفراغ و اسهال. مصرف دارو به همراه غذا این عوارض را کاهش می دهد

- لرزش دستها. کاهش دوز دارو، تقسیم دارو به سه وعده در روز، تجویز داروهایی مانند پروپرانولول و پریمیدون می تواند موثر باشد.

- چاقی. مصرف زیاد آب و یا احتمالا بروز کم کاری تیروئید می تواند از علل آن باشد.

- افزایش ادرار. این عارضه شایع است و ممکن است در ۳۰% بیماران دیده شود. با مصرف دارو ها در یک دوز و افزایش مصرف مایعات روزانه می توان آن را کنترل نمود

کم کاری غده تیروئید. در ۱۰% کسانیکه لیتیوم مصرف می کنند دیده می شود. تجویز لووتیروکسین می تواند موثر باشد.

عوارض پوستی. مانند جوش هایی شبیه جوش غرور، تشدید پسوریازیس، ریزش مو.

قبل از مصرف لیتیوم

اگر به لیتیوم حساسیت دارید، حتما به پزشک اطلاع دهید.

اگر تجربه هر یک از موارد زیر را دارید، حتما به پزشک اطلاع دهید:

- الکتروکاردیوگرافی یا نوار قلب غیر طبیعی

- غش کردن

- سابقه خانوادگی مرگ کمتر از ۴۵ سال

- بیماری کلیوی

- بیماری قلبی

- بیماری ناتوان کننده

- اختلال در تیروئید

- پایین بودن سطح سدیم در خون

مسمومیت با لیتیوم

در صورت مشاهده علائم مسمومیت به لیتیوم به پزشک مراجعه کنید، نشانه‌های مسمومیت به لیتیوم عبارتند از:

- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- خواب آلودگی
- ضعف عضلانی
- لرز
- عدم تعادل
- تاری دید
- وزوز گوش

در هنگام مصرف قرص از خراشیدن، جویدن یا شکستن قرص طولانی رهش لیتیوم اجتناب کنید. در زمان مصرف قرص لیتیوم آب زیاد بنوشید تا از کم آب شدن بدن جلوگیری کنید. اگر زیاد عرق می‌کنید یا اگر دچار اسهال و استفراغ همراه با تب شده اید، به پزشک مراجعه کنید.

در زمان مصرف داروی لیتیوم مراقب باشید در هنگام ورزش کردن یا زمانی که در آب گرم هستید، مراقب باشید دمای بدن زیاد بالا نرود و یا بدن کم آب نشود. در بعضی موارد نیز نوشیدن زیاد مایعات می‌تواند تاثیر معکوس داشته و خطرناک باشد، بنابراین بهتر است مایعات را به اندازه بنوشید.

حاملگی و مصرف لیتیم

تجویز لیتیم به ویژه در سه ماه  اول ممنوع است. خطر عوارض قلبی در جنین ۲۰ برابر افزایش می یابد.

پس از زایمان نیز از انجائیکه لیتیم از شیر مادر ترشح می شود بهتر است لیتیم تجویز نگردد یا در صورتیکه به علت خطر عود بیماری، مصرف لیتیم ضروری باشد،  لازم نوزاد از شیر خشک تغذیه شود.

تداخل دارویی لیتیوم

نظر به اینکه مصرف توام داروها ممکن است سطح لیتیوم را در خون تغییر دهد بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت نمایید. اما بهتراست بدانید که مصرف چای، قهوه و الکل سطح لیتیوم را کاهش میدهد، پس بهتر است حداقل در نوشیدن آنها افراط نکنیم. داروهای ضد درد و التهاب مانند بروفن، ناپروکسان و نیز داروهایی که برای کنترل فشار خون مصرف می شوند و ادرار را افزایش میدهند ، مانند تیازید ها سطح لیتیوم را بالا می برند.

بهتر است برای کنترل سطح لیتیوم خون هر سه ماه یکبار آزمایشات زیر و نیز سایر مواردی که پزشک شما صلاح می داند انجام دهید:

- تیروئید
- کلیه
- سطح خونی لیتیم
- نوشیدن روزانه ۲ تا ۳ لیتر از مایعات برای کنترل سطح لیتیم مفید است
- در صورت انجام ورزش های سنگین و یا سفر به نقاط سرد سیر و یا گرمسیر، پزشک خود را مطلع سازید.

نشانه‌های اور دوز قرص لیتیوم

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر بلافاصله به اورژانس اطلاع دهید:

- تاری دید
- عدم تعادل
- تشنج
- اسهال
- خواب آلودگی
- افزایش میزان ادرار
- از دست دادن اشتها
- ضعف عضلانی
- تهوع و استفراغ
- وزوز گوش
- لکنت زبان
- لرز

برخی عوارض مربوط به لیتیوم معمولا نیاز به توجهات پزشکی ندارند. این عوارض در طول درمان و با سازگار شدن بدن با دارو به مرور برطرف می‌شوند. به علاوه پزشک نیز راهکار‌هایی برای پیشگیری و کاهش این عوارض ارائه خواهد کرد. در صورتی که هر یک از عوارض زیر ادامه پیدا کرده و آزار دهنده شدند، حتما به پزشک اطلاع دهید:

- آکنه یا جوش‌های پوستی
- احساس نفخ یا فشار در معده یا شکم
- کشش یا تحریک عضلانی

نحوه مصرف لیتیوم و دوز مصرفی

برندهای مختلفی از این دارو موجود است و تاثیرات آن‌ها مشابه هم نیست. لذا دارو و برند داروی خود را بدون مشورت با پزشک یا دکتر داروخانه عوض نکنید.

- این دارو را به صورت خوراکی و معمولا ۳ یا ۴ بار با توجه به تجویز دکتر مصرف کنید.

- لیتیوم را همراه یا بلافاصله بعد از وعده‌های غذایی مصرف کنید تا دچار معده درد نشوید.

- روزانه ۸ تا ۱۲ لیوان آب (هر لیوان ۲۴۰ میلی‌لیتر) بنوشید. و رژیم غذایی سالم مصرف نمکی داشته باشید که توسط پزشک یا متخصص تغذیه تجویز شده باشد.

- تغییرات زیاد مصرف نمک در رژیم غذایی می‌تواند بر روی میزان لیتیوم خون تاثیر بگذارد. در نتیجه میزان نمک مصرفی خود را جز با دستور پزشک تغییر ندهید.

نکات مهم مصرف لیتیوم

- دوز مصرف داروی لیتیوم به میزان لیتیوم خون، وضعیت بیماری، و پاسخگویی بدن شما به درمان، نتایج آزمایش‌های پزشکی و سایر داروها بستگی دارد.

- عملکرد بهینه دارو زمانی اتفاق می‌افتد که میزان لیتیوم خون شما ثابت بماند.

- به همین دلیل، این دارو را با فاصله زمانی مساوی مصرف کنید.

- این دارو را منظم مصرف کنید تا بیشترین اثر داشته باشد.

- اگر از شربت این دارو استفاده می‌کنید، میزان مصرف را با دقت اندازه‌گیری کنید. و از وسیله یا قاشق مخصوص استفاده کنید.

- از قاشق غذاخوری به دلیل دقیق نبودن میزان مصرف دارو استفاده نکنید.

- این دارو فقط در زمان تجویزی توسط پزشک مصرف شود.

- مهم است با وجود بهبود حال به مصرف آن ادامه دهید.

- از قطع مصرف دارو بدون مشورت با پزشک پرهیز کنید.

- قطع مصرف این دارو ممکن است موجب برخی عوارض ناخواسته شود.

- برای اطلاعات بیشتر با پزشک یا دکتر داروخانه مشورت کنید.

- اگر وضعیتتان بهبود نیافت یا بدتر شد با پزشک تماس بگیرید.

- معمولا حدود ۱ تا ۳ هفته تا مشاهده نشانه‌های بهبود زمان لازم است.

هشدارهای مصرف لیتیوم

- همواره مراقب میزان لیتیوم بدن خود باشید.

- لیتیوم زیاد ممکن است منجر به عوارض ناخواسته‌ای مانند موارد زیر شود:

- تهوع

- اسهال

- لرزش دست

- سرگیجه

- گر گرفتگی

- تشنج

- افزایش میزان ادرار

- اگر هر کدام از این عوارض را مشاهده کردید با روانپزشک خود تماس بگیرید.

- بین مقدار درست لیتیوم در بدن و لیتیوم بیش‌ از حد تفاوت کمی وجود دارد. از این رو پزشک همواره باید شما را بررسی کند و آزمایش‌های لازم را انجام دهد.

- هنگام مصرف لیتیوم در تمامی جلسات درمانی و آزمایشگاهی حضور داشته باشید.