پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری چیست؟
مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی یکی از عوارض جدی دوران بارداری است که با فشارخون بالا، ورم و دفع پروتئین تظاهر می کند. این عارضه بعد از هفته بیستم بارداری تا یک هفته پس از زایمان می تواند بروز کند. گاهی علایم بیماری به حدی شدید است که تهدید کننده حیات بوده و ختم بارداری پیش از موعد را ضروری می سازد. بعضی از خانم های باردار مستعد این عارضه بوده و لازم است در طی حاملگی تحت مراقبت بیشتری قرار گیرند.
تشخیص ندادن و درمان نشدن پره‌اکلامپسی می‌تواند خطرات جدی برای مادر و جنین ایجاد کند. به همین دلیل، معاینات منظم و دوره‌ای در بارداری اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. پزشک در این معاینات، هر علامتی را که ممکن است نشانه‌ای از پره‌اکلامپسی باشد، به طور دقیق بررسی می‌کند.
انواع مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی
مسمومیت بارداری براساس شدت بیماری به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:
- پره اکلامپسی خفیف (قبل از مرحله تشنج): دارای علائم بالینی مانند ورم دست‌ها، پاها و صورت (به علت تجمع مایعات در بافت‌های مختلف بدن و زیر پوست)، بالا رفتن جزئی فشارخون و وجود مقداری پروتئین در ادرار است.
- پره اکلامپسی حاد: دارای علائم بالینی ورم شدید دست‌ها، پاها، صورت، بالا رفتن جدی فشار خون، وجود مقدار زیادی پروتئین در ادرار، سردرد، سرگیجه، دوبینی، حالت تهوع، استفراغ و درد شدید در ناحیه سمت راست شکم است.
- پره اکلامپسی (مرحله تشنج): در این حالت فرد دچار تشنج و کما می‌شود که درصورت عدم درمان موجب مرگ مادر و جنین می‌شود.
علائم پره اکلامپسی
پره اکلامپسی گاهی بدون علائم ایجاد می شود. فشار خون بالا ممکن است به آرامی افزایش یابد یا ممکن است به صورت ناگهانی افزایش یابد. بررسی فشار خون بخش مهمی از مراقبتهای قبل از زایمان است، زیرا اولین نشانه پره اکلامپسی معمولا افزایش فشار خون است.
فشار خون بیش از 90/140 میلیمتر جیوه یا بیشتر - در دو مورد، حداقل چهار ساعت جدا - غیر طبیعی است. علائم و نشانه های دیگر پره اکلامپسی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پروتئین بیش از حد در ادرار (پروتئینوری) یا علائم اضافی مشکلات کلیوی
- سردرد شدید
- تغییر در بینایی، از جمله از دست دادن موقت بینایی، دید مات یا حساسیت به نور
- درد قسمت بالایی شکم، معمولا زیر دنده ها، سمت راست
- تهوع یا استفراغ
- کاهش تولید ادرار
- کاهش سطح پلاکت ها در خون (ترومبوسیتوپنی)
- اختلال در عملکرد کبد
- تنگی نفس (تنگی نفس در حاملگی)، ناشی از مایع در ریه ها
افزایش ناگهانی وزن و تورم (ادم) - به ویژه در صورت و دست - ممکن است با پره اکلامپسی رخ دهد. البته این علائم در بسیاری از حاملگی های طبیعی رخ می دهد، بنابراین آنها نشانه های قطعی پره اکلامپسی نیستند. تورم غیر معمول شایع ترین نشانه است.
در صورت مشاهده علائم زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- به تورم در چهره و یا پف اطراف چشم توجه کنید
- تورم بیش از حد در دست
- تورم ناگهانی یا بیش از حد پاها یا مچ پا (راه های پیشگیری از تورم پا در دوران بارداری)
- افزایش بیش از 4 پوند وزن در هفته (این مسئله اغلب به دلیل احتباس آب است).
اگر هر یک از این علائم هشدار دهنده پره اکلامپسی را مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- سردرد شدید یا مداوم
- تغییرات بینایی، از جمله دید دوگانه، تاری دید، مشاهده نقاط یا چشمک زدن، حساسیت نور، یا از دست دادن موقت بینایی
- درد شدید یا حساسیت در قسمت فوقانی شکم
- تهوع و استفراغ (در سه ماهه دوم یا سوم)
- تنفس دشوار
علت مسمومیت بارداری
علت پره اکلامپسی هنوز به طور کامل مشخص نشده، اما از دلایل بروز این بیماری می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- انقباض عروق
- تغذیه‌ی نامناسب
- ژنتیک
- دیابت
- بیماری‌های کلیوی
- اضافه وزن بیش از حد
- بارداری اول
- بارداری‌های چند قلویی
- سن مادر کمتر از 18 سال و یا بیشتر از 35 سال
عوارض پره اکلامپسی در بارداری
پره اکلامپسی هم برای مادر و هم برای جنین با عوارضی همراه است. همچنین مسمومیت بارداری می تواند بعد از زایمان نیز عوارضی ایجاد کند. به همین دلیل می توان عوارض پره اکلامپسی در بارداری را به روش زیر دسته بندی کرد:
عوارض پره اکلامپسی روی جنین
به دلیل کاهش خونرسانی به جفت، جنین نمی تواند به اندازه کافی رشد کرده و با وزن کم متولد می شود. سایر عوارض پره اکلامپسی روی جنین شامل موارد زیر است:
1- جدا شدن جفت از دیواره رحم قبل از زایمان که زندگی مادر و جنین را تهدید می کند.
2- سندرم هِلپ که جان مادر و جنین را تهدید می کند.
اگر جنین به اندازه کافی از نظر جسمی رشد نکرده باشد، زایمان زودرس باعث مرگ جنین خواهد شد. به یاد داشته باشید که مسمومیت بارداری از نشانه های حاملگی مولار هم می تواند باشد.
عوارض مادری پره اکلامپسی
پره اکلامپسی می تواند عملکرد دستگاه عصبی مرکزی را مختل کرده و باعث سکته مغزی شود. همچنین مواردی مثل:
- اختلال در عملکرد کلیه ها
- حملات تشنجی
- آسیب های قلبی و عروقی
- آسیب کبدی
- اِدم ریه ها
- مرگ مادر
- بیهوشی و اغما
- خونریزی شدید
از عوارض پره اکلامپسی شدید است که در مادر باردار بروز می کند.
عوارض پره اکلامپسی بعد از زایمان
مادرانی که مسمومیت بارداری آنها به موقع تشخیص داده شود و طی دوران بارداری مورد درمان قرار بگیرند، بعد از زایمان عارضه ای نخواهند داشت. یک هفته بعد از زایمان پره اکلامپسی آنها از بین خواهد رفت. مادرانی که علائم متوسط و شدید این بیماری را دارند تا دو روز بعد از زایمان در معرض خطر تشنج قرار دارند. به همین دلیل است که این مادران بعد از زایمان تحت مراقبت پزشک هستند.
پره اکلامپسی و زایمان زودرس
در مواردی که علائم پره اکلامپسی شدید بروز می کند، پزشکان برای نجات جان مادر و نوزاد مجبور به زایمان زودرس مادر هستند. زایمان به روش سزارین انجام می شود. زایمان سزارین علاوه بر نجات جان مادر و نوزاد، یک روش درمانی موثر برای درمان پره اکلامپسی در بارداری به شمار می رود.
تشخیص مسمومیت بارداری
در صورت وجود سابقه‌ی مسمومیت خفیف حاملگی در یکی از اعضای خانواده و یا با مشاهده‌ی یک یا چند مورد از علایمی مانند سردرد شدید یا اختلال بینایی، افزایش وزن به میزان بیش از یک کیلوگرم در هفته، حالت تهوع، استفراغ، اسهال و دردهای شکمی در فرد باردار باید به پزشک معالج مراجعه شود.
پزشک ابتدا افراد مشکوک به پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) را از نظر فشار خون و ادرار مورد بررسی قرار می‌دهد. در افراد مبتلا پروتئینوری (300 میلی‌گرم پروتئین در ادرار 24 ساعته) و هیپرتانسیون (افزایش فشار خون) که فشار خون پس از 20 هفته‌ی بارداری 140 روی 90 یا بیشتر، مشاهده می‌شود. در بعضی از موارد افزایش فشار خون قبل از پروتئینوری مشاهده می‌شود.
در صورت بروز پره اکلامپسی خفیف اقدامات زیر صورت می‌گیرد:
- گرفتن شرح حال مادر
- اندازه‌گیری ارتفاع رحم
- تعیین سن بارداری
- شنیدن صدای قلب جنین
- اندازه‌گیری وزن
- بررسی دقیق فشار خون هر 9 ساعت یک بار
- کنترل روزانه‌ی حرکت جنین
- جمع‌آوری ادرار 24 ساعته و اندازه‌گیری پروتئینوری حداقل یک روز در میان
- اندازه‌گیری کراتینین، آنزیم‌های کبدی، LDH ،CBC، هماتوكریت، پلاكت، تست‌های انعقادی و قند خون
- سونوگرافی سریالی برای رشد جنین (هر 2 هفته یک بار)
- بررسی سلامت جنین با NST و AFI یا BPS یک یا دو بار در هفته (فاصله‌ی انجام تست بستگی به سن حاملگی، شدت FGR ، شدت بیماری، حجم مایع آمنیوتیک و تغییرات داپلر دارد)
در افراد مبتلا به پره‌اكلامپسی شدید پس از بررسی، علایم زیر مشاهده می‌شود:
- افزایش فشارخون به میزان 110/160 یا بیشتر
- پروتئینوری به میزان 2 گرم یا بیشتر
- کراتینین بیش از 2/1 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- ترومبوسیتوپنی زیر 100000
- افزایش آنزیم‌های کبدی یا بیلی‌روبین
عوامل زمینه ساز و تشدید کننده مسمومیت حاملگی
برخی عوامل می تواند زمینه ساز به وجود آمدن مسمومیت حاملگی در افراد باردار باشد.
برخی فعالیت یا برخی بیماری وجود دارند که باعث تشدید این بیماری و مشکل در زنان باردار می شود که در ادامه به برخی از آن ها می پردازیم.
عوامل زمینه ساز و تشدید کننده مسمومیت حاملگی شامل موارد زیر است:
سن بالا در حاملگی
سن بالا در حاملگی اغلب ممکن است باعث بروز این مشکل شود. در افراد بارداری که سن بالای 40 سال دارند مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی دیده می شود.
تغذیه نامناسب
یکی دیگر از عوامل تشدید کننده پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی داشتن تغذیه نامناسب در دوران بارداری است.
زیرا که فرد باردار به دلیل وجود جنین باید بسیار تغذیه ای مناسب داشته باشد و مواد غذایی مفید مصرف کند.
دیابت شیرین
دیابت شیرین نیز یکی از عواملی است می تواند در بروز مسمومیت در حاملگی بسیار تاثیر گذار باشد. پس اگر دچار دیابت بارداری هستید حتما به پزشک مراجعه کنید تا توسط پزشک این مشکل را کنترل کنید و از به وجود آمدن مسمومیت حاملگی جلوگیری کنید.
اولین بارداری
یکی از موارد مهمی که اغلب در مسمویت بارداری بسیار تاثیر گذار است، بارداری اول است. اما این مشکل بدان معنا نیست که در بارداری های بعدی نیز حتما این اتفاق روی خواهد داد.
مصرف سیگار و الکل در بارداری
مصرف الکل و سیگار در دوران بارداری همانطور که می دانید برای جنین بسیار خطرناک است. همچنین ممکن است فرد را دچار مسمومیت شدید در حاملگی کند و جان مادر و جنین را در معرض خطر قرار دهد، پس از مصرف الکل و سیگار در هنگام بارداری به صورت جدی خودداری کنید.
فشار خون بالا
یکی از موارد شایع در به وجود آمدن مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی، فشار خون است.
داشتن فشار خون بالا و افزایش ناگهانی فشار خون در فرد باردار ممکن است باعث مسمومیت حاملگی شود و جان جنین را به خطر بیاندازد. اگر دچار بیماری فشار خون هستید یا در دوران بارداری شاهد افزایش فشار خون ناگهانی هستید حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
بیماری کلیوی
بیماری های کلیوی نیز می تواند نقش موثری در تشدید مسمویت حاملگی و به وجود آمدن آن داشته باشد.
سابقه خانوادگی
اغلب بیماری ها به دلیل سابقه ارثی و خانوادگی در افراد رخ می دهند. مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی نیز یکی از مواردی است که ممکن است به دلیل سابقه خانوادگی باشد و مادر یا خواهر فرد باردار، در هنگام بارداری دچار این مشکل شده باشند.
اضافه وزن
وزن بسیار بالا در افراد باردار ممکن است مشکلاتی را برای فرد به وجود بیاورد. همچنین اضافه وزن می تواند یکی از عوامل موثر در بروز مسمومیت حاملگی باشد. به طور کلی می توان گفت که افزایش بیش از اندازه وزن در دوران بارداری خطرساز است.
پیشگیری از عارضۀ پره‌اکلامپسی
بسیار مهم است که معاینات دوره‌ای بارداری را جدی بگیرید. اگر نتوانستید به جلسات معاینۀ بارداری خود در زمان تعیین‌شده بروید، حتماً در سریع‌ترین زمان ممکن از پزشک خود وقت معاینۀ دیگری بگیرید.
پره‌اکلامپسی شدید می‌تواند روی سلامت شما و جنین تأثیر منفی بگذارد. در صورت درمان نشدن این عارضه، خطر سکتۀ مغزی، درست عمل نکردن کلیه و کبد، مشکلات انعقادی خون، تجمع مایعات در ریه و تشنج به همراه دارد. همچنین ممکن است نوزاد، زودرس یا کوچک‌تر از حد طبیعی یا حتی مرده به دنیا بیاید.
هرچند دلیل اصلی پره‌اکلامپسی شناخته شده نیست، اما برخی از تحقیقات نشان داده است که اضافه وزن پیش از بارداری، احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهد. بنابراین بهتر است برای کاهش احتمال ابتلا به پره‌اکلامپسی، قبل از تصمیم‌گیری و اقدام برای باردار شدن، وزن خود را به حد طبیعی برسانید.
همچنین شیوع این عارضه در افرادی که پیش از باردار شدن، فشار خون بالایی دارند یا در بارداری قبلی به پره‌اکلامپسی دچار شده‌اند بیشتر است. اگر شما نیز این سابقه را دارید، حتماً معاینات پزشکی بارداری را جدی بگیرید و در مورد این سوابق با پزشکتان صحبت کنید.
دیدگاه