تعریف سارکوئیدوز
واژه سارکوئیدوز به معنای «ناهنجاری گوشتمانند» است.
تجمع سلولهای سیستم ایمنی بدن در اندامها منجر به شکلگیری خوشههای کوچکی به نام گرانولوم (نوعی التهاب بافتهای درگیر) میشود که عامل بروز سارکوئیدوز است؛ این خوشهها نابود نمیشوند و با ماندن در بافت میزبان زمینه ایجاد التهاب و درنتیجه زخمی شدن بافت را فراهم میکنند.
سارکوئیدوز یک بیماری التهابی است که در آن گرانولوم ها یا مجموعه ای از سلولهای التهابی در اندام های مختلف شکل می گیرند. این مسئله باعث التهاب اندام می شود. سارکوئیدوز ریه، پوست، مفاصل و چشم و ارگان های دیگر را درگیر میکند.
سارکوئیدوز ممکن است به وسیله واکنش سیستم ایمنی بدن شما به مواد خارجی مانند ویروس ها، باکتری ها یا مواد شیمیایی ایجاد شود.
ساركوئیدوز اغلب به عنوان چیز دیگری تشخیص داده می شود و اختلاف نظر در مورد تعداد زیادی از افراد با این شرایط وجود دارد. با این حال ما می دانیم که سارکوئیدوز نادر است.
سارکوئیدوز بیشتر در افراد جوان 10 تا 40 ساله دیده میشود و شیوع آن در زنان بیش از مردان است.
این بیماری به طور شایع ریه و دستگاه تنفس را درگیر میکند اما در عین حال به سایر ارگانهای مختلف بدن مثل قلب، مغز، چشم، کلیه، مفاصل و پوست هم آسیب میرساند.
ریه ها و غدد لنفاوی در قفسه سینه اغلب درگیر می شوند که 9 مورد از 10 بیمار مبتلا به سارکوئیدوز را تحت تاثیر قرار می دهند.
سایر قسمتهای بدن که معمولا درگیر آن هستند، پوست، چشم ها و غدد لنفاوی در جاهای دیگر بدن است.
مفاصل، عضلات و استخوان در 1 از 5 بیمار دخیل هستند. اعصاب و سیستم عصبی در حدود 1 از 20 بیمار درگیر هستند. قلب در حدود 1 در 50 بیمار دخیل است.
علائم سارکوئیدوز
علائم سارکوئیدوز ممکن است با سایر بیماریها اشتباه گرفته شود، اما رایجترین آنها شامل تورم مفاصل، احساس درد در نقاط مختلف بدن، تاری دید، کمبود انرژی، تنگینفس، خشکی چشم، سرفههای خشک و وجود مقادیر بالای کلسیم در خون است اما به دلیل آنکه این بیماری روی ارگانهای مختلف بدن تأثیر میگذارد، در صورت ابتلای فرد به سارکوئیدوز این بیماری، پوست، چشم، کلیه، قلب، سیستم اعصاب و استخوانها و مفاصل را نیز درگیر میکند و باعث آسیب به هریک از آنها میشود.
علائم عمومی
در اکثر افراد سارکوئیدوز با علائم زیر شروع میشود:
- خستگی
- تب
- تورم غدد لنفی
- کاهش وزن
علائم مربوط به ریه
ریه: شایع ترین درگیری در ریه، سرفه، تنگی نفس و درد قفسه سینه است. این درد قفسه سینه معمولاً شدیدتر از یک فشار مبهم در قفسه سینه نیست ولی ممکن است شدیدتر و به شکل حملات قلبی بروز کند. بیماران مبتلا ممکن است علائم عموم مانند خستگی، ضعف، تب و کاهش وزن را تجربه کنند و تقریباً در نیمی از بیماران این علائم قبل از بروز سایر علائم ایجاد می شودو موجب اشتباه با بیماریهای عفونی مزمن نظیر سل و سرطان ها بخصوص لنفوم می شود..
سایر ارگانها در بدن نیز می توانند مبتلا شوند که علائم و نشانه های بیماری وابسته به ارگان درگیر و شدت این درگیری است (مثلاً در درگیری ریه سرفه یا تنگی نفس ایجاد می شود). سایر ارگانهایی که به طور شایع درگیر می شوند عبارتند از :
علائم مربوط به پوست
ضایعات پوستی در شکلهای مختلف می تواند در صورت ، گردن، بازوها ، ران ها یا تنه ایجاد شود. این ضایعات می توانند بی علامت یا با راشهای بدون درد تا اسکار عمقی متنوع باشند.افراد با درگیری شدیدتر ارگان های داخلی اغلب ضایعات پوستی بیشتری دارند.
علائم مربوط به چشم ها
درگیری چشمها می تواند باعث التهاب در ساختارهای مختلف چشم، شامل عنبیه، شبکیه یا قرنیه شود. گلوکرم (آب سیاه) ، کاتاراکت (آب مروارید) و کوری از عوارض دیررس بیماری در افراد درمان نشده است. به علت بی علامت بودن برخی از مشکلات چشمی ناشی از سارکوئیدوز بسیار مهم است که همه مبتلایان به سارکوئیدوز سالانه تحت معاینه چشم پزشکی کامل قرار گیرند.
علائم مربوط به کلیه
سارکوئیدوز می تواند منجر به اختلال در متابولیسم کلسیم شود که اگر درمان نشود به ندرت ممکن است باعث نارسایی کلیه شود. همچنین ابعاد ندولهای کوچک (گرانولوم) در کلیه ممکن است منجر به اختلال عملکرد آن شود . در بیماران با سارکوئیدوز بررسی عملکرد کلیه (معمولاً با تست های خون و ادرار) باید به عنوان بخشی از ارزیابی اولیه و پیگیری درازمدت انجام شود.
علائم مربوط به قلب
ندولها ممکن است در قلب ایجاد شوند که این امر می تواند منجر به اختلال در سیستم هدایت الکتریکی و در نتیجه بروز ریتم غیر طبیعی در قلب و حتی مرگ شود. یک الکتروکاردیوگرام (ای سی جی) معمولاً می تواند اختلال در هدایت الکتریکی قلب را تشخیص دهد. آسیب و اسکار در ریه و عروق خون ریه با ایجاد افزایش فشار خون شریان ریوی به ندرت ممکن است منجر به اختلال در پمپاژ خون توسط قلب از طریق ریه شود. این شرایط می تواند منجر به نارسایی در عملکرد بطن راست شود.
علائم مربوط به سیستم عصبی
درگیری عصبی تقریباً در 5 درصد بیماران مبتلابه سارکوئیدوز دیده می شود که این مسأله ممکن است اولین نشانه بیماری باشد. در مراحل آخر بیماری، التهاب پرده های پوشاننده قاعده مغز یا مننژیت می تواند باعث اختلال عملکرد برخی ساختارهای مغز مثل غده هیپوفیز یا ضعف عصب صورتی شود. سارکوئیدوز همچنین ممکن است با درگیر کردن اعصاب بازو یا ساق باعث ضعف عضلانی ، بی حسی ، گزگز و درد در اندام ها شود. درد ، قرمزی و تورم مچ پا ها همراه تب از موارد بروز حاد بیماری است .
علائم مربوط به سیستم عضلانی اسکلتی
10 تا 15 درصد افراد مبتلا دچار درگیری عضلانی اسکلتی می شوند که منجر به درد و تورم مفاصل، تغییر در ساختمان استخوان یا درد و ناراحتی عضلانی می شود.
سیستم تناسلی - سارکوئیدوز می تواند سیستم تناسلی مرد به ویژه بیضه ها را درگیر کند که ممکن است باعث ناباروری شود.
این بیماری به ندرت سیستم تناسلی زنان را درگیر می کند. سارکوئیدوز خطرات عوارض طی حاملگی را زیاد نمی کند اما به هر حال ممکن است شدت بیماری بعد از زایمان بدتر شود. بنابراین توصیه می شود زنان مبتلا در 6 ماه اول بعد از زایمان یک عکس اشعه ایکس از قفسه سینه انجام دهند.
سایر ارگان ها
بزرگی غدد لنفاوی به ویژه در قفسه سینه به طور شایع ایجاد می شود. کبد و طحال می توانند درگیر شود که در درگیری طحال ممکن است کم خونی و یا سایر اختلالات خونی ایجاد شود.
علل سارکوئیدوز
پزشکان علت اصلی این بیماری را نمیدانند. بعضی پیشینه ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری نشان میدهند که با قرارگیری در معرض باکتری، ویروس، گرد و غبار و موادشیمیایی تحریک میشود. محققان همچنان مشغول کشف ژنها و مواد حساسیتزا مربوط به این بیماری هستند.
سیستم ایمنی بدن شما به طور طبیعی از بدنتان دربرابر مواد خارجی و میکروارگانیسمهای مهاجم مثل باکتریها و ویروسها محافظت میکند. اما در بیماری سارکوئیدوز، بعضی سلولهای ایمنی بدن به صورت التهابی که گرانولوم نامیده میشود جمع میشوند. وقتی گرانولومها در عضوی از بدن ایجاد میشوند، عملکرد آن اندام تحت تاثیر قرار میگیرد.
با اینکه همه افراد ممکن است به سارکوئیدوز مبتلا شوند اما عواملی خطر ابتلا به این بیماری را تشدید میکند:
- سن و جنسیت: بیماری سارکوئیدوز معمولاً بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی اتفاق میافتد. زنان به نسبت بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
- نژاد: نژاد افریقایی-امریکایی احتمال بالاتری برای ابتلا به سارکوئیدوز دارد تا سایر نژادها.
- سابقه خانوادگی: اگر کسی در خانواده شما قبلاً به سارکوئیدوز مبتلا شده باشد، احتمال بروز این بیماری در شما بیشتر خواهد بود.
به طور کلی علل احتمالی سارکوئیدوز عبارتند از:
- واکنش شدید سیستم ایمنی به عفونت
- حساسیت زیاد به عوامل زیست محیطی
- عوامل ژنتیکی
تشخیص سارکوئیدوز
تشخیص سارکوئیدوز بسیار دشوار است زیرا این بیماری در مراحل اولیه خود، علائم و نشانههای بسیار محدودی دارد. زمانی که علائم خود را نشان دهند، برحسب عضوی از بدن که درگیر شده است، متفاوت خواهند بود و میتوانند بسیار شبیه به علائم مشکلات و اختلالات دیگر باشند.
پزشکتان احتمالاً با یک معاینه جسمی شامل معاینه دقیق زخمهای پوستی و امثال آن کار خود را شروع میکند. او به دقت به صدای قلب و ریهتان گوش داده و غدد لنفی شما را معاینه میکند تا هر التهاب احتمالی آن را بررسی کند. همچنین از شما میخواهد عکسهای رادیولوژی قبلی خود را به او نشان دهید تا در آن علائم آغازین سارکوئیدوز که نادیده گرفته شده است را بررسی کند.
آزمایشات تشخیصی کمک میکند تا احتمال اختلالات دیگر از میان رفته و مشخص شود که کدام اعضای بدن با سارکوئیدوز درگیر شده است. موارد زیر برای پزشکان توصیه میشود:
- عکس رادیولوژی، برای چک کردن تخریب ریه یا بزرگ شدن غدد لنفی در سینه. در برخی افراد بعد از گرفتن عکس سینه به دلایل دیگر این بیماری تشخیص داده میشود.
- CT اسکن، در صورت مشکوک بودن به مشکلات خاص.
- PET یا MRI، اگر به نظر برسد که سارکوئیدوز به قلب یا سیستم عصبی مرکزی آسیب رسانده است.
- آزمایش خون، برای ارزیابی سلامت عمومی بدن و عملکرد کلیهها و کبد.
- آزمایش عملکرد ریه، برای سنجش حجم ریه و میزان اکسیژن دریافتی برای رساندن به خون.
- معاینه چشم، برای چک کردن مشکلات بینایی که ممکن است با سارکوئیدوز ایجاد شده باشد.
- بیوپسی، ممکن است پزشکتان دستور دهد از قسمتی از بدنتان که گفته میشود با سارکوئیدوز درگیر شده است، نمونهبرداری شود تا وجود گرانولومهایی که در این بیماری معمولاً دیده میشوند بررسی شود. بیوپسی ممکن است از پوست یا غشای بیرونی چشم گرفته شود. بافت نمونهبرداری شده برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده میشود.
بیوپسی ریه یا غدد لنفی از طریق برونکوسکوپی که در آن یک لوله باریک و قابلانعطاف که حاوی یک دوربین است به گلو شما فرستاده میشود.
درمان سارکوئیدوز
هیچ درمانی برای بیماری سارکوئیدوز وجود ندارد اما در بسیاری از موارد این بیماری به خودی خود از بین خواهد رفت. حتی اگر علامتی نداشته یا فقط دچار علائم خفیف این بیماری شده باشید، ممکن است نیازی به درمان نباشد. شدت بیماری و میزان درگیری اعضای داخلی بدن تعیین کننده بهترین شیوه درمان سارکوئیدوز خواهد بود.
داروها برای درمان سارکوئیدوز
در صورتی که علائم این بیماری شدید بوده یا اعضای داخلی بدن شما را تهدید کند، احتمالاً نیاز به تجویز و مصرف دارو توسط پزشک خواهید داشت.
کورتیکو استروئیدها. این داروهای ضد التهابی قدرتمند معمولاً اولین درمان تجویز شده برای سارکوئیدوز ها خواهند بود. در بعضی موارد، کورتیکواستروئیدها می توانند به طور مستقیم – مثل استفاده از قطره ها یا پمادها – برای درمان ناحیه درگیر شده، استفاده شوند.
داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن. استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن به کاهش التهابات ناشی از بیماری سارکوئیدوز کمک خواهد کرد.
هیدروکسی کلروکین. هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) ممکن است برای درمان ضایعات پوستی و بالا رفتن سطح کلسیم خون مفید باشد.
مهار کننده های فاکتور آلفا و نکروز تومور (TNF-α). این داروها معمولاً برای درمان التهاب همراه با آرتریت روماتوئید استفاده می شوند. البته می توان از این داروها برای درمان سارکوئیدوز مقاوم نسبت به شیوه های درمانی دیگر، استفاده کرد.
درمان های دیگر
بسته به علائم یا عوارض فرد، پزشک ممکن است روش های درمانی متفاوتی را توصیه کند. به عنوان مثال، ممکن است برای کاهش خستگی و بهبود قدرت عضلانی، درمان فیزیوتراپی و برای کاهش علائم تنفسی، توانبخشی ریه تجویز شود. در بعضی موارد برای بهبود آریتمی قلبی نیز ممکن است استفاده از دفیبریلاتور یا ضربان ساز قلبی تجویز شود.
عمل جراحی
اگر بیماری سارکوئیدوز به ریه، قلب یا کبد فرد مبتلا آسیب جدی رسانده باشد. ممکن است فرد مبتلا نیاز به پیوند عضو داشته باشد.
درمان های خانگی سارکوئیدوز
- سیگار نکشید
- در معرض گرد و غبار و مواد شیمیایی که ممکن است به ریه ها آسیب برسانند، قرار نگیرید.
- رژیم متعادل داشته باشید
- به مقدار زیاد میوه جات و سبزیجات و غلات را مصرف کنید
- روزانه 8 تا 10 لیوان آب مصرف کنید
- 6 تا 8 ساعت در شب بخوابید
- مرتب ورزش کنید
- وزن خود را متعادل کنید
- مصرف زنجبیل و روزماری مفید است
- برای کاهش استرس می توانید از ویتامین های گروه B استفاده کنید
- ماساژ گرمایی نیز برای این بیماران خوب است
- ماساژ با روغن های تسکین دهنده مثل روغن روزماری، کاج و یا اکالیپتوس
دیدگاه