آپنه خواب | علت و علائم آپنه خواب چیست؟

آپنه خواب یا وقفه تنفسی انسدادی در خواب، به شرایطی اطلاق می گردد که طی آن، فرد زمانی که در خواب به سر می برد با قطع تنفس ناگهانی مواجه شده و نفس کشیدن او بی اختیار متوقف می شود.

آپنه خواب

آپنه‌ خواب، نوعی اختلال جدی است که در آن تنفس به‌طور مکرر قطع می‌شود و دوباره ادامه پیدا می‌کند. اگر با صدای بلند خروپف می‌کنید و حتی پس از یک خواب شبانه‌ی کامل بازهم خسته هستید، ممکن است آپنه‌ خواب داشته باشید.

انواع اصلی آپنه‌ خواب عبارتند از:

• آپنه‌ خواب انسدادی: فرم شایع‌تر آپنه است و هنگامی اتفاق می‌افتد که عضلات گلو شل می‌شوند.

• آپنه‌ خواب مرکزی: وقتی اتفاق می‌افتد که مغز شما سیگنال‌های صحیحی به عضلات کنترل‌کننده‌ی تنفس نمی‌فرستد.

• سندروم آپنه‌ خواب مختلط: این نوع آپنه که به آپنه‌ خواب مرکزیِ نیازمند به درمان نیز معروف است، زمانی رخ می‌دهد که فرد به‌طور همزمان مبتلا به آپنه‌ خواب انسدادی و مرکزی باشد.

اگر فکر می‌کنید که ممکن است به یکی از انواع آپنه‌ خواب مبتلا باشید، به پزشک مراجعه کنید. درمان مناسب می‌تواند علائم شما را کاهش دهد و به پیشگیری از مشکلات قلبی و سایر عوارض نیز کمک نماید.

علائم و نشانه های آپنه خواب

آپنه خـواب یا همان وقفه تنفسی در خواب، باعث می شود اکسیژن کافی به مغز و قسمت های دیگر بدن نرسد و کیفیت خواب ضعیف شود؛ که خود این سبب بی حالی و خستگی در طول روز می شود.

کسانی که دچار آپنه خواب هستند ، ممکن است موارد زیر را هم تجربه کنند:

• سردردهای شدید

• تحریک پذیری

• احساس بداخلاقی

• احساس افسردگی و ناراحتی

• خستگی و بی حوصلگی

• بیش فعالی در کودکان

• تشدید افسردگی

• کاهش میل جنسی

• تورم پا (به آن edema یا اِدِم پا می گویند و زمانی رخ می دهد که آپنه خـواب شدید شده باشد)

دلایل ایجاد آپنه خواب

علل آپنه انسدادی

آپنه انسدادی زمانى رخ می دهد که عضلات پشت گلو ى شما شل شوند. این ماهیچه ها از کام نرم، مثلث آویزان شده از کام نرم، لوزه ها، دیواره های جانبی گلو و زبان پشتیبانی می کنند.

هنگامی که ماهیچه ها شل می شوند، راه های هوایی در حین نفس کشیدن تنگ یا بسته می شوند و شما نمی توانید نفس کافی دریافت کنید. این امر ممکن است سطح اکسیژن را در خون شما کاهش دهد.

مغز این ناتوانی در تنفس را متوجه شده و شما را از خواب می کند تا راه هاى هوایی باز شوند. این بیداری معمولا خیلی کوتاه است که شما آن را به یاد نمی آورید.

ممکن است در این حین خروپف کنید یا صداى دیگرى ایجاد کنید. تمام شب این الگو می تواند در هر ساعت پنج تا سى بار تکرار شود. این اختلالات باعث کاهش توانایی شما در رسیدن به فازهای عمیق و آرام بخش خواب می شود و احتمالا در طول ساعات خواب بیدار خواهید شد.

افراد مبتلا به آپنه انسدادی ممکن است متوجه بیدارى شب نشوند و  در واقع، برخى فکر می کنند که تمام شب را به خوبی مى خوابند.

علل آپنه مرکزی

آپنه مرکزى کمتر رایج است و زمانی رخ می دهد که مغز شما قادر به انتقال سیگنال به عضلات تنفسی شما نیست. به این معنی است که شما برای مدت کوتاهی نفس نمی کشید. ممکن است با تنگی نفس بیدار شوید یا زمان زیادی خوابتان نبرد.

عوامل خطر آپنه خواب

آپنه خواب می تواند بر روى هر کسی، حتی کودکان تاثیر بگذارد. اما عوامل خاصی باعث افزایش خطر آپنه خواب می شوند:

آپنه انسدادی

• اضافه وزن: افرادی که چاق هستند، چهار برابر افراد طبیعى در معرض خطر ابتلا به آپنه هستند. رسوبات چربی در اطراف راه هاى هوایی فوقانی ممکن است تنفس شما را مختل کند. اما همه کسانی که آپنه خواب دارند، دارای اضافه وزن نیستند.

• دور گردن: افرادى که گردن ضخیم ترى دارند ممکن است راه های هوایی باریکى داشته باشند. در مردان اگر دور گردن 17 اینچ (43 سانتیمتر) و بزرگتر باشد، خطر بیشتر مى شود. در زنان، اگر گردن حدود 15 اینچ (38 سانتیمتر) یا بیشتر باشد، خطر افزایش می یابد.

• راه هوایی باریک: ممکن است یک گلوى شما به طور طبیعی باریک باشد. یا ممکن است لوزه ها یا آدنوئید ها بزرگ شوند و راه هوایی را مسدود کنند، مخصوصا در کودکان مبتلا به آپنه خواب.

• مرد بودن: مردان دو برابر بیشتر از زنان احتمال ابتلا بع آپنه خواب را دارند. با این حال، در زنان در صورت داشتن اضافه وزن، خطر ابتلا به این بیماری افزایش می یابد. هم چنین خطر آن ها پس از یائسگی تیز افزایش می یابد.

• سن بالا: آپنه خواب عمدتا در افراد مسن رخ می دهد.

• سابقه ى خانوادگی: اگر اعضاى خانواده ى شما آپنه خواب دارند، ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار بگیرید.

• مصرف الکل یا آرام بخش ها: این مواد باعث شل شدن عضلات گلو مى شوند .

• سیگار کشیدن: سیگاری ها سه برابر بیشتر از افرادى که هرگز سیگار نکشیدند در معرض ابتلا به آپنه انسدادی هستند. سیگار کشیدن ممکن است میزان التهاب و احتباس مایعات در راه هوایی فوقانى را افزایش دهد. این خطر احتمالا بعد از ترک سیگار کم می شود.

• گرفتگی بینی: اگر دچار مشکل تنفسى در بینی خود هستید ( چه از نظر آناتومى و چه آلرژی ) احتمال بیشتری برای ابتلا به آپنه انسدادی دارید.

آپنه مرکزی

• سن بالا: مردان مسن و سالخوردگان بیشتر در معرض آپنه مرکزی قرار دارند.

• اختلالات قلبى: افراد مبتلا به نارسایی احتقانی قلب در معرض خطر آپنه مرکزی هستند.

• استفاده از داروهای ضد درد: داروهای مخدر، به ویژه داروهای طولانی مدت مانند متادون، خطر آپنه مرکزی را افزایش می دهند.

• سکته ى مغزی: افرادی که دچار سکته ى مغزی شده اند در معرض خطر آپنه مرکزی یا آپنه  پیچیده قرار دارند.

عوارض آپنه خواب

آپنه‌ خواب نوعی وضعیت پزشکی جدی درنظر گرفته می‌شود و ممکن است عوارض زیر را به‌دنبال داشته باشد:

خستگی در طول روز

بیداری‌های مکرر ناشی از آپنه‌ خواب، خواب عمیق و نرمال را غیرممکن می‌سازد. افراد مبتلا به آپنه‌ خواب اغلب به خواب‌آلودگی شدید در طول روز، خستگی و تحریک‌پذیری دچار می‌شوند.

ممکن است كه شما در تمرکز کردن نيز دچار مشکل شوید یا متوجه شوید که در محل کار، در حین تماشای تلویزیون یا حتی درهنگام رانندگی خواب‌تان می‌برد. احتمال تصادف وسایل نقلیه یا بروز حادثه در محل کار در افراد مبتلا به آپنه‌ خواب بیشتر است.

همچنین ممکن است که احساس کنید تندمزاج، دمدمی‌مزاج یا افسرده شده‌اید. کودکان و نوجوانان مبتلا به آپنه‌ خواب ممکن است عملکرد ضعیفی در مدرسه داشته باشند یا مشکلات رفتاری پیدا کنند.

فشار خون بالا یا مشکلات قلبی

اُفت‌ ناگهانی سطوح اکسیژن خون که در طول آپنه‌ خواب اتفاق می‌افتد، فشار خون را افزایش می‌دهد و سیستم قلبی‌-عروقی را تحت فشار قرار می‌دهد. اگر آپنه‌ خواب انسدادی دارید، خطر ابتلای شما به فشار خون بالا (بیماری فشار خون) بیشتر است.

آپنه‌ خواب انسدادی می‌تواند خطر حملات قلبی مکرر و ضربان قلب غیرطبیعی مانند فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد. آپنه‌ خواب انسدادی، احتمال سکته‌ی مغزی را نیز افزایش می‌دهد. اگر بیماری قلبیِ زمینه‌ای وجود داشته باشد، اپیزودهای متعدد کاهش اکسیژن خون (هیپوکسی یا هیپوکسمی) می‌تواند به مرگ ناگهانی ناشی از نامنظمی ضربان قلب منجر شود.

دیابت نوع ۲

افراد مبتلا به آپنه‌ خواب در مقایسه با افرادی که این اختلال خواب را ندارند، بیشتر در معرض ابتلا به مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ قرار دارند.

سندروم متابولیک

این اختلال، مجموعه‌ای از سایر عوامل خطری است که با ریسک بالای بیماری قلبی در ارتباط هستند. بیماری‌هایی که سندروم متابلویک را تشکیل می‌دهند، عبارتند از فشار خون بالا، کلسترول غیرطبیعی، قند خون بالا و افزایش اندازه‌ی دور کمر.

عوارض ناشی از مصرف داروها و عمل جراحی

مصرف برخی از داروها و همچنین بیهوشی عمومی در افراد مبتلا به آپنه‌ خواب انسدادی، ممکن است که عوارضی را درپی داشته باشد. احتمال دچار شدن این افراد به عوارض پس از جراحی در جراحی‌های مهم، بیش از دیگران است، چرا که آنها مستعد ابتلا به مشکلات تنفسی هستند، به‌خصوص هنگامی که بی‌حال یا بیهوش به پشت دراز می‌کشند. قبل از عمل جراحی به پزشک‌تان اطلاع دهید که به آپنه‌ خواب دچارید و تحت چه درمانی هستید.

مشکلات کبد

احتمال دریافت نتایج غیرطبیعی از تست‌های عملکرد کبد در افراد مبتلا به آپنه‌ خواب بیشتر است و کبدشان معمولا علائمی از زخم را نشان می‌دهد. این عارضه‌ای است که به بیماری کبد چرب غیرالکلی معروف است.

کم‌خوابی یا بی‌خوابی همسر

خروپف با صدای بلند می‌تواند مانع شود که اطرافیان شما، ازجمله همسرتان استراحت و خواب کافی داشته باشند و ممکن است که در روابط شما مشکل ایجاد کند. در بسیاری از اوقات، ممکن است که همسرتان مجبور شود به اتاق یا حتی طبقه‌ی دیگری از خانه برود تا بتواند بخوابد؛ و حتی اگر خروپف شما را تحمل کند و محل خوابش را تغییر ندهد، مطمئنا دچار محرومیت از خواب خواهد شد.

تشخیص آپنه خواب

ممکن است که پزشک شما، براساس علائم و نشانه‌هایی که دارید، مشکل‌تان را بررسی کند یا احتمال دارد که شما را به یک مرکز اختلال خواب ارجاع دهد. در این مرکز، متخصص خواب می‌تواند تشخیص دهد که آیا شما به ارزیابی‌های بیشتر نیاز دارید یا خیر.

چنین ارزیابی‌هایی معمولا شامل نظارت شبانه بر تنفس و سایر عملکردهای بدن در طول خواب می‌شوند. حتی ممکن است که خواب فرد در خانه مورد آزمایش قرار بگیرد. تست‌هایی که برای تشخیص آپنه‌ خواب به‌ کار می‌روند، عبارتند از:

• پلی‌سومنوگرافی شبانه: در طول این تست، شما به دستگاهی وصل می‌شوید که فعالیت قلب، ریه، مغز، الگوهای تنفس، حرکات دست و پا و سطوح اکسیژن خون شما را در حین خواب تحت نظر می‌گیرد.

• تست‌های خواب خانگی: در برخی از موارد، پزشک‌تان تست‌های ساده‌ای را برای تشخیص آپنه‌ خواب در اختیار شما قرار می‌دهد که می‌توانید در خانه از آنها استفاده کنید. این تست‌ها معمولا شامل اندازه‌گیری ضربان قلب، سطح اکسیژن خون، جریان هوا و الگوهای تنفسی شما هستند. اگر آپنه‌ خواب داشته باشید،

نتیجه‌ی آزمایش‌ها، اُفت سطوح اکسیژن در طول آپنه‌ها و افزایش متعاقب آنها با بیدار شدن را نشان می‌دهد.

اگر نتایج غیرطبیعی باشند، ممکن است که پزشک‌تان بتواند بدون انجام تست‌های بیشتر، درمان شما را آغاز کند. دستگاه‌های قابل‌حملی که برای نظارت بر خواب به‌ کار می‌روند، تمام موارد آپنه‌ خواب را شناسایی نمی‌کنند، بنابراین ممکن است که علی‌رغم طبیعی بودن نتایج اولیه‌ی تست‌های شما، پزشک‌تان همچنان پلی‌سومنوگرافی را توصیه کند.

اگر آپنه‌ خواب انسدادی داشته باشید، ممکن است که پزشک‌تان شما را به متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع دهد تا احتمال وجود هرگونه انسداد (گرفتگی) در بینی یا حلق بررسی شود. ممکن است که برای تشخیص علل آپنه‌ خواب مرکزی به متخصص قلب (کاردیولوژیست) یا متخصص سیستم عصبی (نورولوژیست) نیز ارجاع داده شوید.

درمان آپنه خواب

در راستای درمان آپنه خـواب یا وقفه تنفسی در حین خواب ، باید راه عبور هوا را اصلاح نمود تا این اطمینان حاصل گردد که مجرای عبور هوا در حین خواب مسدود نمی شود.

روش های درمان این اختلال، عبارتند از:

کاهش وزن

کاهش وزن، از مواردی است که به شما کمک می کند تا از شر علائم وقفه تنفسی در خواب خلاص شوید ؛ چون همانطور که اشاره شده اضافه وزن و چاقی از علل ابتلا به آپنه خـواب محسوب می گردد.

رفع گرفتگی بینی

پزشک متخصص در برخی موارد، با تجویز دارو اقدام به رفع گرفتگی بینی و راه تنفسی شما می نماید؛ لازم به ذکر است که دارودرمانی غالبا در مورد وقفه انسدادی ملایم کابرد داشته و می تواند به خروپف های شبانه خاتمه دهد.

ایجاد فشارهای ممتد به راه تنفسی

یکی دیگر از راه های درمان وقفه تنفسی انسدادی در خواب، ایجاد فشارهای مداوم به مجاری عبور هواست. (روش ایجاد فشار هوا برای درمان آپنه خـواب، روش کارآمدی است.)

این روش، توسط یک ماسک صورت انجام می شود که فرد باید آن را در طول خواب به صورت خود بزند؛ این ماسک، به آرامی جریان هوا را به داخل شش ها می رساند تا در طول شب راه های تنفسی باز بماند.

دستگاه ایجاد فشارهوای مثبت به راه تنفسی

در صورتی که درمان به روش ایجاد فشار مداوم به مجرای تنفسی (با ماسک) جهت درمان آپنه خـواب، موثر واقع نگردد؛ برای درمان وقفه تنفسی در خواب باید از ماشین های ایجاد فشار هوا استفاده کرد.

این ماشین ها تنظیماتی دارند که می توان آن ها را با توجه به این که کدام یک مناسب تنظیم تنفس شما می باشد، روی حالت پرفشار یا کم فشار گذاشت. (با این ماشین ها، فشار تنفس در دم و بازدم تغییر می کند.)

درمان از طریق اصلاح وضعیت یا پوزیشن خواب

از آن جایی که خوابیدن به حالت طاقباز (به پشت)، آپنه خـواب را در بعضی افراد حادتر می کند؛ توصیه می شود که افراد مبتلا به وقفه تنفسی برای درمان این عارضه، در حالت های دیگری بخوابند. (برای این کار باید با یک متخصص خواب صحبت کنید.)

درمان آپنه خواب با جراحی

در این عمل که Uvulopalatopharyngoplasty نام دارد، بافت ها و گوشت های اضافی پشت گلو را برمی دارند. این نوع جراحی، رایج ترین نوع جراحی برای درمان وقفه تنفسی در خواب است و به درمان خروپف هم کمک قابل توجهی می کند.

با این حال، هنوز درمان قطعی آپنه خواب توسط این عمل جراحی به اثبات نرسیده است و ممکن است با پیچیدگی هایی همراه باشد.

باز کردن راه نای

چنانچه هیچ یک از روش های درمانی مذکور، موثر واقع نشده و جوابگو نباشند؛ باز کردن راه نای، آخرین چاره برای درمان آپنه خـواب خواهد بود. لازم به ذکر است که با انجام این روش؛ گرفتگی گلو و انسداد راه عبوری هوا اصلاح می شود.