اختلال بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا | نشانه های آنورکسیا چیست ؟

آنورکسیا یا بی اشتهایی عصبی یک اختلال عصبی و تغذیه ای است که در آن فرد بیمار بسیار بیشتر از میزانی که برای سن و قد وی مناسب باشد، وزن کم می کند.

آنورکسیا

بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا یک اختلال روانی جدی و خطرناک است و درصورتی که درمان نشود می‌تواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ شود؛ هرچه زودتر فرایند درمان این اختلال آغاز شود، امکان بهبودی آن بیش‌تر خواهد بود.

با وجود این که گزارش‌ها حاکی از آن است که این اختلال بیش‌ترین میزان مرگ‌ و میر را در میان بیماری‌های‌ روانی داشته‌ است، اما جای نگرانی وجود ندارد، چراکه با استفاده از درمان مناسب، رفع این بیماری امکان‌پذیر است.

این اختلال در میان زنان شایع‌تر است، اما مردان نیز به آن مبتلا می‌شوند. آنورکسیا معمولاً در سال‌های نوجوانی و در سنین 15 تا 19 سالگی آغاز می‌شود و سومین بیماری مزمن شایع در بین نوجوانان است. با این حال این اختلال در کودکان، بزرگسالان و سالمندان نیز دیده می‌شود.

وزن افراد دارای این اختلال معادل یا کمتر از ۸۵ درصدِ  وزن یک انسان سالم است. این اشخاص حتی اگر BMI (شاخص توده بدنی) بسیار پایینی هم داشته باشند، به دلیل ترس از چاق بودن یا چاق شدن، عمدا غذای خود را محدود می کنند.

دلایل بروز بیماری بی اشتهایی عصبی

هیچ علت واحدی برای بی‌ اشتهایی عصبی مشخص نشده‌ است. این اختلال احتمالاً در نتیجه‌ی عوامل مختلف بیولوژیکی، محیطی و روانی اتفاق می‌افتد. عوامل زیر می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:

• وجود زمینه‌ی بیماری‌های افسردگی و اضطراب

• عدم توانایی در مدیریت استرس

• نگرانی، ترس و یا تردید بیش از حد در مورد آینده

• کمال‌گرا بودن و پایبندی افراطی به قوانین

• داشتن یک تصویر منفی از خود

• داشتن اختلالات غذاخوردن در دوران کودکی یا نوزادی

• داشتن اختلال اضطراب در دوران کودکی

• داشتن افکار خاص در مورد زیبایی و سلامتی که ممکن است تحت تأثیر فرهنگ یا جامعه باشد

• داشتن سطح بالایی از محدودیت عاطفی و یا کنترل بر رفتار و بیان خود

عوامل محیطی

عوامل محیطی ممکن است شامل تغییرات هورمونی در دوران بلوغ، اضطراب، استرس و اعتماد به نفس پایین باشند. صنعت مد و تبلیغات رسانه‌ای با پیام لاغری نیز می‌توانند بر این جوانب تأثیرگذار باشند. سایر عوامل محیطی شامل موارد زیر هستند:

• سوء استفاده‌ی جنسی، بدنی، عاطفی و دیگر موارد

• مشکلات در روابط خانوادگی یا سایر روابط

• مورد آزار و اذیت قرار گرفتن

• فشار بیش از حد برای دستیابی به موفقیت

• شوک‌های عاطفی مانند از دست دادن عزیزان یا بیکاری

وقتی فرد از کنترل یک یا چند جنبه از زندگی خود احساس ناراحتی می‌کند نخوردن غذا ممکن است روشی باشد که حداقل بتواند با آن بدن خود را کنترل کند.

عوامل بیولوژیکی و ژنتیکی

مطالعات نشان داده‌ است كه برخی از افراد مبتلا به اختلال غذاخوردن ممكن است دچار عدم تعادل در مواد شیمیایی بخشی از مغز شوند كه هضم، اشتها و گرسنگی را كنترل می‌كنند. البته برای تأیید این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز است.

از طرف دیگر، عوامل ژنتیکی نیز ممکن است بر حساسیت فرد به اختلال در خوردن غذا تأثیر بگذارد. پژوهشگران تخمین می‌زنند که بین 50 تا 80 درصد خطر بروز بی ‌اشتهایی عصبی، ژنتیکی است.

علائم و نشانه های بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا

علائم فیزیکی بی اشتهایی عصبی اغلب مربوط به گرسنگی است. همچنین بی اشتهایی عصبی شامل مشکلات رفتاری و احساسی می شود که به علت درک غیرواقعی از وزن بدن و ترس بی اندازه از چاقی و اضافه وزن به وجود می آیند.

پی بردن به علائم و نشانه های این اختلال ممکن است دشوار باشد، زیرا معنای وزن پایین در هر شخصی متفاوت است و حتی برخی از بیماران بسیار هم لاغر نیستند. همچنین این بیماران اغلب سعی می کنند تا لاغری خود را با مشکلات فیزیکی و عادات غذایی پنهان کنند.

علائم فیزیکی آنورکسیا

علائم فیزیکی بی اشتهایی عصبی شامل:

• کاهش وزن شدید یا عدم افزایش وزن (آنطور که انتظار می رود)

• ظاهری لاغر

• تعداد غیرطبیعی پلاکت های خون

• خستگی مفرط

• بی خوابی (که رابطه مستقیم با کاهش یا افزایش وزن دارد)

• سرگیجه یا غش کردن

• آبی و کبود شدن انگشتان

• شکنندگی، کم پشتی و ریزش موها

• موهای نرم و پرز مانند که روی بدن را می پوشانند.

• عقب افتادن قاعدگی

• یبوست و درد در ناحیه شکم

• خشکی یا زردی پوست

• عدم تحمل سرما

• ضربان قلب نامنظم

• فشار خون پایین

• کمبود آب بدن

• تورم بازوها یا پاها

• فرسایش دندان ها یا پینه بستن بند انگشتان که از اثرات استفراغ عمدی است

علائم رفتاری و احساسی آنورکسیا

علائم رفتاری بی اشتهایی عصبی شامل تلاش برای کاهش وزن از طرق زیر است:

• محدودیت شدید غذایی از طریق رژیم های سریع یا روزه

• انجام ورزش های شدید

• پرخوری و مجبور کردن خود به استفراغ کردن برای دفع کالری های دریافتی که می تواند شامل استفاده از ملین ها، انما (تنقیه)، مواد غذایی رژیمی و محصولات گیاهی شود.

علائم رفتاری و احساسی بی اشتهایی عصبی عبارت است از:

• سروکار داشتن با غذا، که در برخی مواقع شامل آشپزی برای دیگران و لب نزدن به آن می باشد.

• صرف نظر از خوردن غذا یا حذف وعده های غذایی به صورت مکرر

• انکار گرسنگی یا بهانه آوردن برای نخوردن غذا

• خوردن غذاهای سالم که معمولا کم چرب و کم کالری هستند.

• استفاده از غذاهای سخت و جامد و عدم رعایت آداب غذاخوردن مانند تُف کردن غذا بعد از جویدن آن به دلیل عدم تمایل به قورت دادن

• عدم تمایل به غذاخوردن در مکان های عمومی

• دروغ گفتن درباره میزان غذای دریافتی

• ترس مفرط از چاقی که می تواند شامل وزن کردن مکرر یا اندازه گیری قسمت های مختلف بدن شود.

• نگاه کردن مداوم در آینه برای چک کردن معایب خود

• ناراضی بودن از چاقی کل یا بخش هایی از بدن

• پوشاندن بدن با پوشیدن چندین لباس روی هم

• خشک و بی احساس بودن

• کناره گیری از حضور در اجتماع یا روابط اجتماعی

• زود رنجی

• بی خوابی

• کاهش میل جنسی

تشخیص آنورکسیا

ارائه دهنده مراقبت‌های اولیه شما معاینه جسمی را جهت بررسی فشار خون و ضربان قلب انجام می‌دهد. همچنین آن‌ها یک معاینه روانشناختی را انجام می‌دهند یا شما را به یک متخصص بهداشت روان یا روانشناس ارجاع می‌دهند. روانشناس در مورد عادت‌ها و احساسات غذایی شما سوال خواهد کرد.

آن‌ها به دنبال هر معیاری هستند که نشان دهد:

• شما مصرف غذای خود را محدود می‌کنید.

• شما از افزایش وزن می‌ترسید.

• شما با تصویر بدن خود مشکل دارید.

ارائه دهنده مراقبت‌های اولیه شما ممکن است آزمایشات آزمایشگاهی خاصی را نیز تجویز نماید. به طور معمول آزمایش خون جهت بررسی سطح الکترولیت و عملکرد کبد و کلیه شما انجام می‌شود. علاوه بر این موارد، ارائه دهنده مراقبت‌های اولیه تراکم استخوان شما را بررسی کرده و به دنبال بی نظمی‌های قلبی می‌گردد.

همچنین ارائه دهنده مراقبت‌های اولیه شما آزمایشات آزمایشگاهی دیگری را جهت رد سایر علل احتمالی کاهش وزن مانند بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده انجام می‌دهد.

تشخیص به موقع و درمان سریع، احتمال نتیجه خوب را افزایش می‌دهد. سابقه کامل پزشکی می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند.

پزشک از بیمار در مورد کاهش وزن، احساس آن‌ها در مورد وزن خود و در مورد قاعدگی (در زنان) سوال خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که صحبت کردن در مورد خود و شرایط ایجاد شده برای بیمار سخت باشد. تأیید تشخیص بیماری ممکن است سال‌ها طول بکشد، به خصوص اگر فرد قبلا چاق بوده باشد.

اگر پزشک علائم بی اشتهایی عصبی را تشخیص دهد، ممکن است آزمایشاتی را برای رد سایر بیماری‌های زمینه‌ای پزشکی با علائم و نشانه‌های مشابه تجویز کند.

این بیماری‌ها شامل موارد زیر است:

• دیابت

• بیماری آدیسون “Addison”

• عفونت‌های مزمن

• سوءجذب

• نقص ایمنی

• بیماری التهابی روده (IBS)

• سرطان

• پرکاری تیروئید

این موارد ممکن است شامل آزمایش خون، اسکن تصویربرداری و نوار قلب (ECG) باشد.

معیارهای تشخیصی بیماری بی اشتهایی

مطابق با راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) (DSM-5)، معیارهای تشخیصی بی اشتهایی عصبی به شرح زیر است:

• محدودیت در مصرف انرژی نسبت به نیازهای اساسی؛ این روش منجر به کاهش قابل توجهی در وزن بدن از نظر سن، جنس، مسیر رشد و سلامت جسمی می‌شود.

• ترس شدید از افزایش وزن یا چاق شدن حتی اگر کمبود وزن داشته باشید.

• آشفتگی و عدم علاقه به وزن یا شکل بدن فرد، تأثیر نامناسب وزن یا شکل بدن در ارزیابی خود یا انکار جدی بودن وزن کم فعلی بدن.

انجمن ملی اختلالات خوردن (NEDA) خاطرنشان می‌کند که حتی بدون در نظر گرفتن همه معیارها، یک فرد ممکن است یک اختلال جدی در غذا خوردن داشته باشد.

عوارض آنورکسیا بر روی سلامت بدن

عوارض ممکن است روی هر سیستم بدنی تأثیر بگذارد و شدید باشد.

عوارض جسمی شامل موارد زیر است:

• مشکلات قلبی عروقی: این موارد شامل ضربان قلب پایین، فشار خون پایین و آسیب به عضله قلب است.

• مشکلات خونی: خطر ابتلا به لکوپنی “leukopenia” یا تعداد کم گلبول‌های سفید خون (آنمیا) و تعداد کم گلبول‌های قرمز خون وجود دارد.

• مشکلات دستگاه گوارش: در صورتی که فرد دچار کمبود وزن شدید و کم خوری غذا است، حرکت در روده‌ها به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد اما با بهبود رژیم غذایی این مشکل برطرف می‌شود.

• مشکلات کلیوی: کمبود آب بدن می‌تواند منجر به ادرار با غلظت بالا و تولید بیشتر ادرار شود. معمولاً کلیه‌ ها با بهبود سطح استاندارد وزن بدن بهبود می‌یابند.

• مشکلات هورمونی: سطح پایین‌تر هورمون‌های رشد ممکن است منجر به تأخیر رشد در دوره بلوغ شود. رشد طبیعی با یک رژیم غذایی سالم از سر گرفته می‌شود.

• شکستگی استخوان: در بیمارانی که هنوز استخوان‌های آن‌ها کاملا رشد نکرده است، خطر ابتلا به پوکی استخوان، کاهش بافت استخوان یا از بین رفتن توده استخوان به طور قابل توجهی بیشتر است.

تقریباً از هر 10 مورد 1 مورد کشنده است. جدا از اثرات جسمی تغذیه نامناسب، ممکن است خطر خودکشی در این افراد بیشتر باشد. از هر 5 مرگ مربوط به بی اشتهایی یک مورد ناشی از خودکشی است.

تشخیص و درمان به موقع خطر عوارض را کاهش می‌دهد.

درمان بیماری بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا

شما و خانواده نزدیک شما باید سخت تلاش کنید تا بر بی اشتهایی عصبی غلبه کنید. درمان‌های فردی، خانوادگی و گروهی اغلب بخش جدایی ناپذیری از درمان است. درمان این بیماری به همکاری بیمار و درک موقعیت او بستگی دارد.

درمان فردی

اغلب نوعی از درمان به نام درمان شناختی رفتاری جهت درمان بی اشتهایی عصبی استفاده می‌شود. CBT به تغییر افکار و رفتارهای ناسالم کمک می‌کند. هدف آن کمک به شما در یادگیری کنار آمدن با احساسات نادرست و ایجاد اعتماد به نفس سالم است.

خانواده درمانی

خانواده درمانی، اعضای خانواده را درگیر نگه داشتن شما در مسیر تغذیه و سبک زندگی سالم می‌کند. همچنین خانواده درمانی به حل تعارضات درون خانواده کمک می‌کند. این روش می‌تواند به ایجاد پشتیبانی برای عضو بیمار خانواده کمک کند. او یاد می‌گیرد با بی اشتهایی عصبی کنار بیاید.

گروه درمانی

گروه درمانی به افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی اجازه می‌دهد تا با دیگران که همان اختلال را دارند، ارتباط برقرار کنند. اما گاهی اوقات این موضوع می‌تواند به یک رقابت ناهنجار منجر شود. برای جلوگیری از آن، مهم است که شما در گروه درمانی شرکت کنید که توسط یک متخصص پزشکی واجد شرایط هدایت می‌شود.

روان درمانی

روان‌ درمانی شامل درمان رفتاری-شناختی (CBT) است که بر تغییر شیوه‌ی فکر و رفتار فرد متمرکز است. این روش می‌تواند به بیمار کمک کند تا طرز تفکر خود را در مورد غذا و وزن بدن تغییر دهد و روش‌های مؤثر برای پاسخ به شرایط استرس‌زا یا دشوار را به کار گیرد. روان‌شناس به بیمار در ایجاد تغییرات دائمی در رفتار کمک می‌کند، چرا که عود بیماری به خصوص در مواقع استرس‌زا صورت می‌گیرد. حمایت خانواده و دوستان از بیمار برای رسیدن به نتایج موفق و ماندگار بسیار مهم است.

دارو درمانی

تاکنون هیچ داروی تأیید‌شده‌ای برای درمان بی ‌اشتهایی عصبی تولید نشده‌است که از کارایی آن‌ اطمینان حاصل شده باشد، اما ممکن است مکمل‌های غذایی مورد نیاز برای این منظور موجود باشند. با این حال، داروهای ضد افسردگی، اضطراب، اختلال وسواس-اجباری (OCD) و یا دیگر داروهای روان‌پزشکی می‌توانند به درمان سایر اختلالات روانی احتمالی -مانند افسردگی یا اضطراب- کمک کنند.

دریافت مشاوره‌ی تغذیه

مشاوره‌ی تغذیه با هدف کمک به بیمار برای بازیابی عادات غذایی سالم انجام می‌شود. این مشاوره‌ها به فرد در مورد نقش یک رژیم متعادل در حفظ سلامتی آموزش می‌دهند.

مراقبت‌های پزشکی

به‌دلیل وجود عوارض ناشی از بی ‌اشتهایی عصبی، ممکن است شما نیاز به نظارت مکرر علائم حیاتی، سطح هیدراتاسیون و الکترولیت‌ها و همچنین شرایط جسمی مرتبط داشته باشید. در موارد شدید، ممکن است افراد مبتلا به بی ‌اشتهایی عصبی، در شروع فرایند نیاز به تغذیه از راه یک لوله (لوله‌ی بینی معده‌ای)‌ -که در بینی آن‌ها قرار داده می‌شود و تا معده‌ی امتداد می‌یابد- داشته باشند. مراقبت‌ها معمولاً توسط یک پزشک مراقبت‌های اولیه یا یک روان‌پزشک هماهنگ انجام می‌شود.