تخم کتان یا بذر کتان دانه‌ای ریز است و در رنگ‌های قهوه‌ای، قهوه‌ای مایل به زرد و طلایی یافت می‌شود. مشخصات تغذیه‌ایشان خیلی شبیه هم است، و هر سه شان هم به اندازه‌ی هم حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند. (این چربی، جزو چربی‌های خوب بوده و بسیار هم برای قلب مفید است. این اسیدهای ضروری برای بدن، قابل تولید برای بدن نیست و تنها از طریق مواد غذایی برای بدن تامین خواهد شد.)
بذر کتان منبعی سرشار از مواد مغذی همچون فیبر، منگنز، ویتامین B1، اسید چرب آلفا لینولنیک، و امگا ۳ است. این بذر، از درخت کتان گرفته می‌شود، درختی قدیمی که در مصر باستان و چین بار می‌آید. بذر کتان منبعی برای چربی سالم، آنتی اکسیدان، و فیبر است.
یک نکته‌ی جالب دیگر درمورد تخم کتان، داشتن مقادیر بالای لیگنان است. تخم کتان از این حیث رتبه‌ی اول را در میان تمام مواد غذایی داراست. میزان لیگنان موجود در تخم کتان ۷ برابرِ نزدیک‌ترین رقیبش، یعنی دانه‌ی کنجد است.
(لیگنان، یکی از کلاس‌های عمده‌ی فیتواستروژن هاست. ترکیباتی شیمیایی مشابه استروژن و دارای خواص آنتی اکسیدانی است، که می‌تواند با رادیکال‌های آزاد بدنتان مقابله کند. بذر کتان یکی از بهترین منابع لیگنان است (۰.۳ تا گرم در هر ۱۰۰ گرم).)
ارزش غذایی بی‌نظیر تخم کتان
اگر به ارزش غذایی تخم کتان نگاه کنید، موارد زیادی نظرتان را جلب می‌کنند. دو قاشق غذاخوری یا ۲۸ گرم تخم کتان محتوی مواد معدنی زیر است:
- ۶۳۳۸ میلی‌گرم امگا۳؛
- ۸ گرم فیبر؛
- ۶ گرم پروتئین؛
- ۳۱٪ نیاز روزانه‌ی فرد به ویتامین B۱؛
- ۳۵٪ نیاز روزانه‌ی فرد به منگنز؛
- ۳۰٪ نیاز روزانه‌ی فرد به منیزیم؛
- ۱۹٪ نیاز روزانه‌ی فرد به فسفر؛
- ۱۰٪ نیاز روزانه‌ی فرد به سلنیم.
همچنین تخم کتان سرشار از ویتامین B۶، آهن، پتاسیم، مس و روی (زینک) است. این موارد به‌خوبی نشان می‌دهند که چرا تخم کتان یکی از مفیدترین مواد غذایی در سراسر کره‌ی زمین است.
خواص تخم کتان
۱. فیبر بالا و کربوهیدرات پایین
تخم کتان یکی از منابع غنی از فیبر است و کربوهیدرات پایینی دارد. یکی از مهم‌ترین خواص تخم کتان دارا بودن مقدار بالای لیزاب (موسیلاژ) است. لیزاب نوعی فیبر با حالت ژله‌ای و محلول در آب است و برای دستگاه گوارش بسیار مفید است. لیزاب مانع تخلیه‌ی سریع مواد غذایی از معده به روده‌ی باریک می‌شود. به این ترتیب جذب مواد مغذی در معده افزایش می‌یابد.
تخم کتان سرشار از فیبر محلول و نامحلول است و باعث سم زدایی روده بزرگ، کاهش چربی و کاهش میل به خوردن قندها می‌شود. انسان باید روزانه ۳۰ تا ۴۰ گرم مواد غذایی سرشار از فیبر مصرف کند.
۲. مو و پوستی سالم
اگر به‌دنبال داشتن ناخن‌هایی زیباتر و پوست و مویی سالم‌تر هستید، روزانه دو قاشق غذاخوری تخم کتان یا یک قاشق غذاخوری روغن کتان را در برنامه‌ی غذایی خود قرار بدهید.
آلفا لینولنیک اسید (ALA) موجود در تخم کتان با فراهم کردن چربی‌های ضروری در کنار ویتامین های گروه B موجب کاهش خشکی پوست و مو و پوسته‌پوسته شدن آنها می‌شود.
همچنین مصرف تخم کتان می‌تواند در کاهش علائم آکنه و بهبود اگزما و روزاسه مفید باشد. کمک به سلامت و مراقبت از چشم و جلوگیری از خشکی چشم از دیگر خواص تخم کتان است.
مصرف روغن تخم کتان نیز به‌واسطه‌ی غلظت بالای چربی‌های ضروری گزینه‌ی مناسبی برای‌تان است.
خوردن روزانه یک تا دو قاشق غذاخوری روغن تخم کتان می‌تواند به حفظ سلامتی پوست و مو کمک کند. همچنین می‌توانید با ترکیب کردن این روغن با روغن‌های ضروری دیگر، مرطوب‌کننده‌های طبیعی و مفیدی برای خودتان بسازید.
۳. کاهش وزن
براساس مطالعه‌ای که در «Journal of Nutrition» به چاپ رسید، یکی از خواص تخم کتان و نیز یکی از فواید گردو، احتمالا جلوگیری از چاقی و کمک به کاهش وزن است.
چون کتان سرشار از چربی های سالم و فیبر است، پس می‌تواند فرد را برای مدت طولانی‌تری سیر نگه دارد و این امر موجب کاهش کالری دریافتی فرد می‌شود. با توجه به این خواص می‌توانید برای کاهش وزن روزانه دو قاشق غذاخوری پودر تخم کتان را به سوپ، سالاد یا هر غذایی که مصرف می‌کنید، اضافه کنید.
۴. کاهش کلسترول
براساس یافته‌های چاپ‌شده در مجله‌ی «Nutrition and Metabolism»، افزودن تخم کتان به رژیم غذایی می‌تواند در کاهش سطح کلسترول خون مؤثر باشد.
فیبر محلول تخم کتان می‌تواند چربی و کلسترول را در دستگاه گوارش به دام بیندازد و مانع از جذب آنها شود.
صفرا در کیسه‌ی صفرا و از کلسترول ساخته می‌شود. فیبر محلول صفرا را به دام می‌اندازد و با دفع صفرا توسط دستگاه گوارش، بدن مجبور به تولید صفرای بیشتری می‌شود. برای این کار بدن باید مقدار بیشتری کلسترول مصرف کند و نتیجه‌ی این امر پایین آمدن کلسترول خون است.
۵. تخم کتان فاقد گلوتن است
تخم کتان می‌تواند جایگزین طبیعی برای غلاتی باشد که حاوی گلوتن هستند. بنابراین تخم کتان برای کسانی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند یا به گلوتن حساسیت دارند، گزینه‌ی بسیار مناسبی است. همچنین تخم کتان با دارا بودن مقدار بالایی امگا۳ جایگزین مناسبی برای کسانی است که به غذاهای دریایی حساسیت دارند. تخم کتان به واسطه‌ی نداشتن گلوتن می‌تواند در تهیه‌ی مواد غذایی بدون گلوتن نیز به‌کار گرفته شود.
۶. تخم کتان سرشار از آنتی اکسیدان (لیگنان) است
از جمله دیگر خواص تخم کتان خاصیت آنتی‌اکسیدانی بالای آن است. لیگنان نوعی فیبر پلی‌فنلی است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد. تنظیم هورمون‌ها، سلامت سلولی و خاصیت ضدپیری از ویژگی‌های لیگنان به‌شمار می‌روند. پلی‌فنل‌ها به رشد پروبیوتیک ها (میکروارگانیسم‌های زنده‌ای که برای سلامتی مفیدند) کمک می‌کنند و در زدودن مخمرها و قارچ کاندیدا (معروف‌ترین قارچ پوستی) از بدن مؤثرند.
لیگنان‌ها خاصیت ضدمیکروبی و ضدویروسی دارند. بنابراین مصرف منظم آنها می‌تواند دفعات ابتلای فرد به سرماخوردگی و آنفولانزا را کاهش بدهد.
۷. سلامت دستگاه گوارش
شاید بیشتر فواید تخم کتان ناشی از تأثیری باشد که بر روی دستگاه گوارش دارد. آلفا لینولنیک اسید به حفظ سلامتی دیواره‌ی روده کمک می‌کند.
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف تخم کتان برای کسانی که از بیماری کرون یا سایر بیماری‌های گوارشی رنج می‌برند، سودمند است. همچنین تخم کتان می‌تواند التهاب روده را کاهش بدهد.
ترکیب کردن ۱ تا ۳ قاشق غذاخوری روغن تخم کتان با ۲۲۵ میلی‌لیتر آب هویج در درمان یبوست مؤثر است.
تخم کتان غنی از فیبرهای محلول و نامحلول است و به سلامت دستگاه گوارشی کمک می‌کند. همچنین تخم کتان یکی از غنی‌ترین منابع غذایی حاوی منیزیم است.
دو قاشق غذاخوری تخم کتان محتوی حدود ۵ گرم فیبر است. این مقدار معادل ۲۵٪ نیاز روزمره‌ی انسان به فیبر است. فیبر موجود در تخم کتان برای باکتری‌های مفیدی که در روده‌ی بزرگ زندگی می‌کنند، مفید است و ضایعات را از دستگاه گوارش می‌زداید.
۸. تخم کتان و سرطان
تأثیر تخم کتان در مبارزه با سرطان سینه، سرطان پروستات، سرطان روده بزرگ و تخمدان، بارها به اثبات رسیده است.
براساس مطالعه‌ای که در «Journal of Clinical Cancer Research» به چاپ رسید، مصرف تخم کتان می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه را کاهش بدهد. سه لیگنانی که در تخم کتان وجود دارند، می‌توانند توسط باکتری‌هایی که در روده زندگی می‌کنند، به انترولاکتون و انترودیول تبدیل شوند. این ترکیبات در تنظیم هورمون‌ها نقش دارند. احتمالا به این دلیل تخم کتان امکان ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهد.
براساس مطالعه‌ی دیگری که در «Journal of Nutrition» به چاپ رسید لیگنان‌های موجود در تخم کتان می‌توانند خطر ابتلا به سرطان مخاط رحم و سرطان تخمدان را کاهش بدهند.
۹. سرشار از اسیدهای چرب امگا۳
حتما تاکنون از فواید روغن ماهی و چربی‌های امگا۳ برای سلامتی بسیار شنیده‌اید. روغن ماهی محتوی EPA و DHA است. این دو نوع چربی امگا۳ برای سلامتی بسیار مفیدند. اگرچه بذر کتان این دو نوع چربی امگا۳ را ندارد، ولی محتوی آلفا لینولنیک اسید (ALA) است که نوع دیگری از چربی‌های امگا۳ است.
براساس مطالعه‌ای که در «Nutrition Reviews» به چاپ رسیده است، در حدود ۲۰٪ از آلفا لینولنیک اسید به EPA و ۵٪ آن به DHA تبدیل می‌شود. نکته‌ی جالب این است که این نرخ تبدیل با توجه به جنسیت افراد متفاوت است. به‌عنوان مثال نرخ تبدیل در بانوان جوان تا ۲٫۵ برابر مردان است.
صرف‌نظر از میزان تبدیل آلفا لینولنیک اسید به اسیدهای چرب EPA و DHA، این اسید چرب برای سلامتی مفید است و باید در رژیم غذایی افراد جای داشته باشد.
۱۰. کاهش مشکلات یائسگی
لیگنان‌های موجود در تخم کتان می‌تواند برای بانوان یائسه مفید باشد. با توجه به خواص استروژنی لیگنان می‌توان از آن به‌عنوان گزینه‌ای در درمان جایگزینی هورمونی استفاده کرد.
لیگنان می‌تواند در کاهش احتمال ابتلا به پوکی استخوان مؤثر باشد و همچنین به منظم شدن چرخه‌‌ی عادت ماهانه‌ی زنان کمک کند.
برای بهره‌مندی از این خواص تخم کتان و کاهش مشکلات یائسگی، می‌توانید روزانه از یک تا دو قاشق غذاخوری پودر کتان به همراه یک قاشق غذاخوری روغن تخم کتان استفاده کنید.
طریقه مصرف تخم کتان
روش‌های مناسبی برای افزودن تخم کتان به رژیم غذایی روزمره وجود دارد.
اگر تخم کتان به‌طور آسیاب‌نشده مصرف شود، بدن ما نمی‌تواند از تمامی خواص آن استفاده کند و بخش عمده‌ی آن هضم‌نشده باقی می‌ماند. بهتر است تخم کتان به‌صورت پودر مصرف شود. دانه‌های تخم کتان را خریداری کرده و خود آن را در منزل آسیاب نمایید.
از آنجایی که تخم کتان یک دانه روغنی است، خرید تخم کتانی که قبلاً آسیاب شده، ممکن است گذشت زمان سبب اکسیده شدن آن گردد، در حالی که شما می‌توانید دانه‌های تخم کتان را خریداری کرده و به هنگام مصرف و به میزان نیاز خود، آن را با آسیاب برقی در منزل آسیاب نمایید و به شکل پودر درآورید و مصرف کنید.
دانه‌های تخم کتان می‌توانند بیش از یک سال قابل مصرف باشند.
می‌توانید پودر تخم کتان را با ماست مخلوط و میل کنید. همچنین مخلوط کردن تخم کتان با آب می‌تواند آن را به جایگزینی برای تخم‌مرغ تبدیل کند. می‌توانید تخم کتان را به کیک یا شیرینی‌های خانگی هم اضافه کنید. سؤالی که در این میان برای بسیاری پیش می‌آید این است که آیا امگا۳ در برابر حرارت مقاوم است؟
براساس مطالعات زیادی که صورت گرفته است، خواص امگا۳ در دمای ۱۵۰ درجه‌ی سانتی‌گراد به‌مدت ۳ ساعت محفوظ باقی می‌ماند.
می توان تخم كتان را روی زبان ریخت و با مقداری آب آن را بدون جویدن بلعید و یا می‌توان تخم كتان را در آب خیس كرده و صبح ناشتا خورد.
دم كرده تخم كتان نیز معجزه‌گر است. دم كرده آن علاج بیماری‌های مجاری ادرار، زخم معده و ورم روده، یبوست، ورم مثانه، سنگ كلیه، سرفه، دردهای پریود و حتی مرض قند می‌باشد.
می‌توان تخم كتان را با مقادیر آب جوشانید و سپس جوشانده آن را در داخل وان حمام ریخت و در آن دراز كشید. خارش پوست را فوراً از بین می‌برد.
مصرف جوانه‌ی کتان نیز راه فوق‌العاده‌ای برای بهره‌مندی حداکثری از خواص آن است. خیساندن تخم کتان و جوانه زدن آن موجب نابودی اسید فیتیک موجود در تخم کتان می‌شود و جذب مواد معدنی موجود در آن را افزایش می‌دهد.
عوارض جانبی و احتیاط ها در مصرف تخم کتان
با وجود اینکه تحقیقات در مورد مصرف بذر کتان در دوران بارداری، کمیاب است، خانم‌های باردار همیشه باید جانب احتیاط را رعایت کنند، و از آنجایی که بذر کتان خواص شبه استروژنی دارد، از مصرف آن دوری کنند.
علاوه بر این به اعتقاد مرکز پزشکی دانشگاه مریلند افرادی که به انسداد روده مبتلا هستند هم باید از بذر کتان دوری کنند، چرا که سرشار از فیبر است.
عوارض جانبی مصرف تخم کتان:
با اینکه بیشتر مکمل های حاوی دانه کتان امن و بی ضرر هستند اما مصرف کتان به شیوه نادرست می تواند سطح سیانید خون را بالاتر ببرد.
قبل از اینکه بخواهید هر نوع مکمل جدیدی را امتحان کنید بهتر است با پزشک خود مشورت نمایید. هرگز دانه را به طور مستقیم از گیاه کتان نگیرید و سایر بخش های گیاه را نخورید. با اینکه برخی از تولید کنندگان ممکن است دوز مختلفی از این مکمل را پیشنهاد کنند اما FDA پیشنهاد می کند بیشتر از ۱۶ گرم دانه کتان به صورت روزانه مصرف نشود.
دیدگاه