امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 267396
۶۰۷۷
۳
۱
نسخه چاپی
معماری

معنای اعداد در معماری

هندسه فصل مشترک فرم و فضا می باشد. به همین خاطر شناخت معانی هندسه های مختلف هم به درک معانی فرم و هم به درک معانی فضا کمک می کند

اعداد در معماری

اشکال و اعداد هندسی آنگونه که می نمایند جنبه ی کمی حرف ندارند آنها دارای جنبه ی کیفی و نمادین هستند.

اهمیت نمادین اعداد

هر عدد و شکلی، اگر در مفهوم نمادین خود نگریسته شود پژواکی از وحدت و بازتاب کیفی است که در تن اصل درونی آن وحدت نهفته است.

استفاده از حروف و اعداد تمثیلی، یکی از روش های ورود به عالم مثالی است که برای ادراک ساحت های متعالی وجود به کار گرفته می شود. فیثاغورث و پیروانش معتقد بودند که اعداد صرفاً به دلیل جنبه کمی نیست که اهمیت دارند بلکه دارای جنبه کیفی نیز هستند و این جنبه کیفی اعداد است که آن حال و هوا و احساس را در ترکیباتشان ایجاد می کند.

ریشه های نظری این موضوع در آرا بسیاری از فلاسفه قدیمی مانند آکونیاس حضور داشته و بعدها توسط فلاسفه ای اسلامی مانند اخوان الصفا نیز توسعه یافته است. این اندیشمندان معتقد بودند که جهانی که تعین پیدا کرده و در آن زندگی می کنیم بر اساس اعداد شکل گرفته است.

به عقیده آنان پایه جوهری عالم، اولین فیض بر نفس و زبان توحید و تنزیه عدد است، بنابراین عدد است که باید کمیت محض شمرده شود.

از این منظر «علم عدد بر طبیعت حکم فرماست. اعداد خود نخستین افاضه روح بر نفس اند و اصل موجودات و منشأ و همه علوم می باشند... هر عدد باطن یا ذاتی دارد که از دیگری متمایزش می کند. این باطن تجسمی از وحدت است که عدد را مداوماً به سرچشمه آن پیوند می دهد».

بنابراین عدد در این دیدگاه، ماهیتی ملکوتی داشته و موجودی مقدس تعبیر می شود که با انتقال معانی مثالی از ظاهر به باطن، زمینه حرکت باطنی مخاطب را فراهم می سازد. این امر معمولاً به وسیله روشی رمزآلود انجام می شود که مبتنی بر تکرار اعداد خاص و ایجاد تناسبات است.

بر این اساس، تکرار اعداد با کیفیت های متفاوت موجب ایجاد تناسبات است. بر این اساس، تکرار اعداد با کیفیت های متفاوت موجب ایجاد تناسبات می شود. این تناسبات عددی، با ورود به عالم هندسه، به صورت اشکال خود را به نمایش می گذارند و از این طریق کیفیات مستتر در اعداد در قالب اشکال ظهور می یابند چنین برداشتی از اعداد و اشکال به کلی با نگرش کمی نسبت به ریاضیات که از رنسانس رایج شد و امروزه در معماری متجدد رواج دارد، متفاوت است.

معنای اعداد در معماری

صفر: در اسلام، مظهر ذات الهی است. صفر قبل از عدد یک می آید و زمانی که داستان اعداد با یک آغاز می شود، صفر قبل از یک، نمایانگر خلأ، لاوجود و بیان گر هیچ است. صفر آخرین عددی است که در سیستم شمارشی اعداد کشف و وارد شد ولی ابتدای همه آنها قرار می گیرد.

یک: شروع، منحصر به فرد، وحدت و... یک اولین است و بهترین و تمام و کمال. واحد بودن را به یادمان می اندازد و در پی آن خدا را. یک از تمام اعداد مجزاست و منبع تمام آنها نیز هست و از این لحاظ می تواند نماد خدا باشد.

دو: عدد دو مظهر توازن، سکون، انعکاس، قطب های متضاد و ذات دوگانه انسان است. همان گونه که یک مظهر نقطه است. دو نمایان گر طول محسوب می شود. دوتایی عدد نخستی است که از وحدت دوری می جوید، به همین دلیل نماد گناه ناشی از انحراف خیر اولیه به شمار می رود.

سه: سه نخستین عدد دربرگیرنده واژه همه است و ثالوث Tirad یعنی عدد کل، زیرا شامل آغاز و میان و پایان است. سه تداعی کننده: انسان(بدن، جان، روح)، چرخه حیات(تولد، زندگی، مرگ)، سیکل کامل(آغاز، میان، پایان) و گذشته، حال، آینده) است. سه عددی است که وقتی با عدد بعدی یعنی چهار جمع می شود عدد مقدس هفت و وقتی با آن ضرب می شود عدد دوازده را به وجود می آورد.

چهار: چهار یعنی کلیت، تمامیت، زمین، نظم، عقل، اندازه و عدل. چهار نشان دهنده چهار جهت اصلی، چهارفصل سال، اضلاع مربع، بازوان صلیب، رودخانه های بهشت، چهار عنصر و... است. چهار یکی از کامل ترین ارقام است. رقم هوش است.

پنج: پنج ضلعی یعنی بی کرانگی وجود و نمادهای قدرت و کمال دایره را نیز شامل می شود. عدد پنج در اسلام به عنوان نمازهای پنج گانه، پنج ستون دین، پنج تن آل عبا و... دیده می شود و معنای مقدسی دارد.

شش: حضرت داوود بر روی سپر خود ستاره شش پر ترسیم کرده بود. تاکید صهیونیسم بر نماد ستاره شش پر و استفاده از در پرچم اسرائیل، معنای مثبت این عدد را به معنای منفی تبدیل کرده است.

هفت: در اندیشه های اسلامی، نخستین عدد کامل هفت است و هفت بار طواف کعبه و هفت بار سعی صفا و مروه، مظهر هفت نشانه خداست. اژدهای هفت سر، آسمان های هفت گانه، عجایب هفت گانه، هفت فلز کیمیاگری و... نشان دهنده پیوند عدد 7 بین عالم ماده و معنا از نگاه انسان است.

هشت: هشت عددی است که از هفت آسمان عبور کرده است و از این رو عدد بهشت بازیافته است. هشت، مرز تبدیل وحدت به کثرت (مربع به دایره) است و در معماری اسلامی مورد توجه است.

اهمیت هندسه و معانی آن: هندسه فصل مشترک فرم و فضا می باشد. به همین خاطر شناخت معانی هندسه های مختلف هم به درک معانی فرم و هم به درک معانی فضا کمک می کند. می توان گفت تا حدی معانی هندسه و معانی اعداد با یکدیگر در یک رابطه رفت و برگشتی قرار می گیرد. عدد 3 متناظر هندسه مثلث ئ عدد 4 متناظر هندسه مربع و عدد صفر یا بی نهایت معادل هندسی فرم دایره می باشد و بدین ترتیب می توان معانی اعداد و هندسه ها را در تناظر با یکدیگر به راحتی تشخیص داد.

منبع: معنا در معماری - مرتضی ملکی

۱ دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید