کبد چرب چیست؟
یکی از بیماریهای شایع در جهان بیماری کبد چرب است. كبد چرب در اثر رسوب و تجمع بیش از حد چربی در بافت كبد ایجاد میشود. این تجمع چربی در کبد اختلالاتی در فعالیت طبیعی كبد به وجود میآورد كه باعث نارسایی كبدی میشود.
به بیان دیگر بیماری کبد چرب زمانی رخ میدهد که چربی اضافی در سلولهای کبد انباشته شود. تجمع بیش از حد چربی در سلولهای کبد و پر شدن فضاهای میان بافتی، این اندام را بزرگتر و سنگینتر از حالت طبیعی میسازد.
کبد مثل یک صافی عمل می کند و باعث تصفیه ی خون ورودی به خود از موادی مثل چربی ها،سلول های مرده و ناسالم،سلول های سرطانی، مواد شیمیایی و باکتری ها می شود. حال اگر این صافی طبیعی بدن با چربی های غیر طبیعی و زائد مسدود شود خون ورودی به آن تصفیه نشده و خون ناسالم در بدن به گردش در می آید.
انواع کبد چرب
دو نوع کبد چرب عبارتست از الکلی و غیر الکلی. اگر چه فرایند بروز هر دو نوع یکسان است.
کبد چرب غیرالکلی
عامل اصلی التهاب کبد در بیماری کبد چرب غیرالکلی، افزایش میزان چربی است. در این بیماری میزان چربی موجود در کبد بیش از حد طبیعی است و عموما این بیماری به دلیل ناتوانی کبد در شکستن و تجزیه چربیها ایجاد میشود. عامل اصلی افزایش چربی در کبد، بیماریهای زمینهای یا سبک زندگی ناسالم است.
کبد چرب الکلی
کبد چرب الکی به دلیل مصرف بیش از حد الکل ایجاد میشود. کبد وظیفه تصفیه الکل در بدن را دارد. با مصرف الکل و در فرآیند تجزیه آن توسط کبد، مواد مضری وارد این اندام شده و سلولهای کبدی را تخریب میکند. با تخریب سلولها و تجمع چربی، کبد دچار التهاب میشود. اگر درمان کبد چرب الکلی به موقع شروع نشود، احتمال بروز سیروز کبدی وجود دارد.
کبد چرب به ۴ گرید از نظر میزان پیشرفت دستهبندی میشود.
گرید ۱ کبد چرب سادهترین نوع آن است که دلیل آن خوردن مواد غذایی ناسالم است. البته این گرید با افزایش فعالیتهای روزانه و تغذیه سالم کاملا برطرف می گردد.
گرید ۲ کبد چرب در این حالت وضعیت بیمار کمی سختتر و پیچیدهتر میشود این حالت از کبد چرب، رژیم غذایی خاص خود را نیز دارد.
گرید ۳ کبد چرب تنها با بهبود سبک زندگی قابل درمان خواهد بود ورزش،تغذیه مناسب(کاهش مصرف انواع گوشت،فست فودها،چربی ها و غذاهای چرب و...)کاهش استرس و دیگر موارد. البته این هشداری است برای افراد دارای کبد چرب گرید ۲و۱ هستندکه در درمان بیماری خود سهل انگاری میکنند.
در نهایت گرید ۴ کبد چرب که به سیروز کبدی معروف است،در صورت اقدام نکردن برای بهبود بیماری پیوند کبد برای فرد احتیاج میشود.
دلایل كبد چرب
كبد چرب به دلیل كمتحركی، افزایش وزن و استفاده از غذاهای پركالری، كم فیبر و غذاهای آماده با سس فراوان ایجاد میشود. همچنین داشتن حداقل فعالیت فیزیكی و اضافهوزن متاسفانه سبب افزایش این بیماری شده است.
در حال حاضر ۳۰ تا ۴۰ درصد بیمارانی كه به متخصصان مراجعه میكنند به نحوی كبد چرب در آنها دیده میشود.
درگیری كبدی از جمله مضرات مصرف مواد غذایی نامناسب و عدم فعالیت فیزیكی با گسترش زندگی ماشینی امروز است و با وزن بیمار ارتباط مستقیم دارد. از مهمترین دلایل کبد چرب مصرف مشروبات الکلی است. از دیگر موارد مهمی که میتوان به آن اشاره کرد، اضافه وزن است.
عوامل خطر ابتلا به کبد چرب غیرالکلی عبارتند از:
- افراد مبتلا به بیماری دیابت
- افراد چاق
- افراد با چربی و فشارخون بالا افراد
- دارای چربی شکم اضافی
تشخیص کبد چرب
کبد چرب بدون علامت است، ولی در بررسیهای آزمایش خون و آنزیمهای کبدی مشخص میشود. اگر مورد غیر معمولی مشاهده شود با استفاده از سونوگرافی و ام آر آی چک میکنند تا اگر آسیبی وجود داشته بررسی شود. علاوه بر آن با سونوگرافی، دستگاههای فیبر و اسکن نیز قابل تشخیص است. اما نمونه برداری از كبد بهترین راه برای تشخیص دقیق این بیماری توسط تیم متخصصین خواهد بود.
علائم كبد چرب
علائم کبد چرب برای همه افراد یکسان نیست، اما بعضی از نشانه های آن بین افراد مشترک است.
بیماریهای كبدی مانند هپاتیت و كبد چرب در مراحل اولیه هیچ نشانهای برای تشخیص ندارند. بنابراین، بیماران از شرایط خود بیاطلاع هستند تا وقتی كه پس از گذشت زمان و وخیم شدن وضعیت كبد تاثیرات منفی بر عملكرد آن مشخص شود.
در صورت پیشرفت بیماری، معمولاً پس از سپری شدن چند سال یا حتی چند دهه، مشکلات نظیر موارد زیر تجربه میشوند:
- خستگی مزمن
- کاهش وزن یا کماشتهایی
- ضعف
- حالت تهوع
- گیجی، ضعف قوه تشخیص یا مشکل در تمرکز کردن
بیمار علاوه بر موارد فوق گاهی با علایم زیر نیز مواجه میشود:
- درد مرکز یا قسمت راست بالای شکم
- کبد بزرگ شده
- تیره شدن رنگ پوست یا لک صورت، جوش صورت که معممولاً روی گردن یا زیربغل رخ میدهد.
- سفید شدن زبان
- بوی بد دهان
- کهیر و حساسیتهای پوستی
- خارش پوست
- تعرق بیش از اندازه
- بوی نامطبوع و زننده بدن
حلقههای تیره زیر چشم
- زرد شدن چشم
- قرمزی، تورم و خارش چشم (حساسیت چشم)
- آکنه دوران بزرگسالی (آکنه روزاسه) ـ (جوشهای قرمز اطراف بینی، گونهها و چانه)
- ظاهر شدن خالها و نقطههای مایل به قهوهای روی پوست مانند لک صورت (خالهای کبدی)
- قرمز شدن کف پا و دست که گاهی با خارش و التهاب نیز همراه است.
- سرخ شدن صورت یا افزایش تعداد رگهای خونی صورت (مویرگها/ رگها)
- سردرد، سرگیجه و در مواردی تنگی نفس
درمان کبد چرب
بیمار و پزشک به کمک یکدیگر برنامهای را برای تغییر سبک زندگی تدوین میکنند. تغذیه و رژیم غذایی مناسب کبد چرب، افزایش فعالیت جسمی و ورزش کردن و مصرف داروی کبد چرب در صورت لزوم برای کنترل میزان کلسترول و قند خون عاملهای خطری را به حداقل میرساند که تصفیه چربی سلولهای کبد را به دنبال دارد.
کاهش وزن
کاهش وزن باید به شیوهای مناسب و سالم انجام شود، حذف وعدههای غذایی و گرسنه ماندن برای مدتی طولانی صرفاً مشکل کبد را تشدید میکند. اما با پیگیری برنامه ورزشی منظم و سالم میتوان به تدریج به وزن مطلوب رسید.
انتخاب مواد غذایی مناسب
بیماران مبتلا به کبد چرب باید رژیم غذایی خود را محدود کنند. غذاهای پرچرب شامل فراوردههای لبنی پرچرب و گوشت قرمز باید کاملاً از برنامه غذایی حذف شود. از مصرف هر گونه محصولات غذایی فرآوری شده و غلات خودداری شود. توصیه میشود رژیم غذایی با مواد قندی و نمک پایین رعایت شود و میوهها و سبزیجات خام بیشتری در وعدههای غذایی روزانه گنجانده شود تا آب بدن کم نشود.
قطع مصرف داروهای مشکلساز
مصرف داروهایی که تأثیر نامطلوب و منفی بر کبد چرب دارند باید متوقف شود و داروهایی کمخطرتر جایگزین آنها گردد.
ورزش کردن
کاهش چربی شکم به کمک ورزش کردن برای بیماران مبتلا به کبد چرب مفید است. دنبال کردن برنامه ورزشی روزانه وزن بدن را در حد مطلوب نگه میدارد و مانع بروز بسیاری از عارضهها میشود.
با این وجود، بعضی از اختلالهای مرتبط با کبد چرب مانند کلسترول بالا، افزایش قند خون و چاقی را تنها میتوان با مداخلههای دارویی به صورتی کارآمد درمان کرد. اگر این اختلالها تحت کنترل درنیایند، هر گونه تلاش در جهت درمان بیماری کبد چرب تلاشی بیهوده و محکوم به شکست است. بنابراین داروهایی مانند متفورمین برای درمان دیابت مقاوم به انسولین، داروهای استاتین برای مدیریت کلسترول بالا و داروهای رفع معضل چاقی تجویز میشوند.
پیشگیری از کبد چرب
با در پیش گرفتن سبک زندگی سالم میتوان وزن بدن را در حد مطلوب نگاه داشت و از یکی از عاملهای اصلی بروز بیماری کبد چرب، یعنی چاقی، جلوگیری کرد. از یاد نبرید که ورزش و رژیم غذایی سالم دو مؤلفهی مهم تمام برنامههای کاهش وزن محسوب میشوند. در پایان پیشنهادهایی جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب ارائه میشود:
- انتخاب سبک زندگی سالم
- پیگیری یک برنامه تدریجی و مستمر کاهش وزن در صورت لزوم
- رعایت رژیم غذایی متعادل سرشار از فیبر و دارای چربیهای اشباع شده کمتر
- به حداقل رساندن مصرف شکر، کاهش مصرف غذاهای سرخ کردنی
- گنجاندن ورزشهایی مانند پیادهروی، شنا، باغبانی و نرمشهای کششی در برنامه روزانه، حداقل چهار روز در هفته.
- مصرف نکردن مشروبات الکلی
بیماری کبد چرب در چند دهه اخیر شیوع زیادی پیدا کرده است، یکی از دلایل عمده آن عدم مصرف مواد غذایی مناسب و اضافه وزن می باشد. علایم بیماری کبد چرب جز در موارد شدید بروز نمی یابد، و بیماری در مراحل اولیه هیچ علائمی ندارد. این بیماری در هر سنی حتی در کودکان نیز ممکن بروز پیدا کند. درمان این بیماری عمدتا با برطرف کردن علت و رژیم غذایی مناسب می باشد.
دیدگاه