تست هوش ماتریس های ریون، یک آزمون معتبر برای سنجش سطح پیشرفت فکری و تفکر منطقی است.
تست هوش ریون
تستهای هوش برای سنجش IQ یا ضریب هوشی ابداع شدهاند. IQ (مخفف Intelligence Quotient) یا ضریب هوشی معیاری برای تعیین هوش افراد است که از طریق تست IQ استاندارد مشخص میشود. ضریب هوشی عددی است که هوش هر فرد را نسبت به سایر افراد یک جامعه میسنجد.
آزمون ریون یا ماتریسهای پیشرونده ریون که از آن با عنوان تست هوش تصویری نیز نام برده میشود، قبل از جنگ جهانی دوم تهیه شد و از آن پس پژوهشهای زیادی درباره آن انجام و چندین بار مورد تجدید نظر قرار گرفت.
فرمهای جدید آن برای اندازهگیری هوش افراد در سطوح مختلف توانایی و سنی (از 5 ساله تا بزرگسالان) به کار میرود. سوالات مطرح شده در این آزمون همه از یک نوع هستند. الگوهایی از تصاویر یا نمودار که بر اساس منطق خاصی تنظیم شدهاند. آزمودنی باید ابتدا منطقی را که این تصاویر یا نمودارها براساس آن تنظم شده است را کشف کند و سپس از بین تصاویر پیشنهادی که در زیر هر الگو قرار دارد تصویری که الگوی سوال را کامل میکند انتخاب نماید.
محتوای سوالات تست ریون مستلزم فرآیند استدلال ذهنی برای کشف اصول و منطق حاکم بر روابط اجزای الگوهای ماتریسهاست، بنابراین عمدتا هوش سیال را اندازه گیری میکند. (هوش سیال ظرفیت یادگیری درونی و ذاتی هر فرد است که به سطح تحصیلات، آموختهها و تجربیات فرد وابسته نیست).
سوالات آزمون از آسان به مشکل تنظیم شدهاند. به این معنی که سوالات آسان در اول و سوالهای دشوارتر در انتهای آزمون قرار دارند. سوالات انتهایی به قدری دشوار هستند که کمتر کسی میتواند در محدوده زمانی تعیین شده به همه آنها پاسخ صحیح بدهد. آزمون ریون دارای دو فرم است. آزمون ریون کودکان که برای سنجش هوش کودکان 5 تا 9 ساله به کار میرود و دارای تصاویر رنگی است و آزمون کودکان بالاتر از 9 سال و افراد بزرگسال که با تصاویر سیاه و سفید تدوین شده است.
ماتریس های پیشرونده ریون یک ارزیابی غیر کلامی است که معمولاً در مدارس و سایر فضاهای آموزشی مورد استفاده قرار می گیرد. این تست شامل 60 ماده یا سوال است که برای اندازه گیری استدلال انتزاعی به کار می رود.
آزمون ریون را می توان تخمین خوبی برای برآورد جنبه های غیر کلامی از هوش سیال دانست.
این تست ابتدا توسط جان سی ریون در سال 1936 طراحی شد. در هر سوال از فرد خواسته می شود تا بخش مشخص شده را تکمیل کند. الگوهای بسیاری به شکل ماتریس های 6 × 6 ، 4 × 4 ، 3 × 3 یا 2 × 2 برای این پرسشنامه تنظیم شده است. آزمودنی در مدت 40 دقیقه باید به 60 سوال پاسخ دهد. ماتریس های این آزمون به تدریج دشوارتر می شوند و فرد باید از بین 6 تا 8 گزینه تصویری که منطق الگو را تکمیل می کند را انتخاب کند.
ماتریس های پیش رونده در سه شکل مختلف برای شرکت کنندگان با توانایی های مختلف وجود دارد:
ماتریس های پیشرفته استاندارد
ماتریس های پیشرونده استاندارد (Standard Progressive Matrices) شکل اصلی ماتریس ها هستند که نخستین بار در سال 1938 منتشر شد. ماتریس های استاندارد شامل 5 مجموعه (A تا E) و 12 مورد (به عنوان مثال، A1 تا A12) است، در این آزمون هرچه از سوالی به سوال دیگر می رویم دشوارتر می شود. در ماتریس های استانداردجهت تجزیه و تحلیل سوالات انتهایی نیاز به توانایی شناختی بیشتری وجود دارد. در این مدل ریون سوالات با رنگ سیاه و سفید ارائه شده اند.
ماتریس پیشرونده رنگی
مدل دیگری از تست ریون ماتریس های پیشرونده رنگی (Colored Progressive Matrices) است. باین نوع از تست ریون برای کودکان 5 تا 11 ساله، سالمندان و افراد دارای اختلال ذهنی و جسمی طراحی شده است. این آزمایش شامل مجموعه های A و B از ماتریس های استاندارد است. اکثر موارد بر روی یک پس زمینه رنگی ارائه شده اند تا به لحاظ بصری برای شرکت کنندگان جذاب تر باشد. با این حال، موارد کمی که در مجموعه B وجود دارد، به صورت سیاه و سفید ارائه می شوند. به این ترتیب، اگر موضوعی بیش از انتظارات آزمایشگر باشد، به مجموعه های C ، D و E از ماتریس های استاندارد رجوع می کند.
ماتریس های پیشرفته
فرم پیشرفته ماتریس ها (Advanced Progressive Matrices) شامل 48 سوال است که به صورت یک مجموعه 12 تایی (مجموعه اول) و 36 تایی (مجموعه دوم) ارائه می شود. در این مدل نیز همانند ماتریس های پیشرفته استاندارد سوالات به صورت سیاه و سفید بر روی زمینه سفید ارائه می شوند، و با پیشرفت در هر مجموعه پاسخدهی سخت تر می گردد. این آزمون برای بزرگسالان و نوجوانان دارای هوش متوسط به بالا مناسب است.
فاکتورهای قابل بررسی در تست هوش ریون
تست آی کیو ریون ابعاد مختلف هوش را ارزیابی میکند، ازجمله:
• دقت به جزییات
• استدلال مفهومی
• حل مسئله
• رمزگشایی
• تجزیهوتحلیل
• دستهبندی
• ترتیب گذاری
• توانایی پردازش اطلاعات
• هوش جاری
• تواناییهای شناختی
کاربردهای تست هوش ریون
تست هوش ریون جهت سنجش هوش بصری یا فضایی مورد استفاده قرار می گیرد. از این تست می توان برای موارد زیر استفاده نمود:
• بررسی هوش منطقی
• بررسی هوش تجسمی
• گزینش افراد در مشاغل مرتبط با هوش غیرکلامی
• انتخاب رشته های مرتبط با هوش غیرکلامی
• پژوهش ها و مطالعات علمی
مزایا و معایب آزمون تست هوش ریون
مزایا
• همانطور که گفته شد ریون یک تست هوش غیرکلامی است؛ یعنی سؤالات تست هوش ریون طوری طراحی شدهاند که در همه فرهنگها و زبانها قابلاستفاده باشند.
• افرادی که سواد خواندن و نوشتن ندارند و یا دچار مشکلات ذهنی هستند بهراحتی می توانند از این تست استفاده کنند.
• با اینکه تست ریون برای گروههای سنی مختلف و افرادی که دچار اختلال هستند قابلاستفاده است اما امتیازها با دستورالعمل یکسانی محاسبه میشوند.
• اجرای این تست هزینه کمی دارد.
• انجام تست هوش ریون برای اکثر افراد جذاب است.
معایب
خیلی از متخصصان روانشناسی به تست ریون انتقاد دارند. دلیل اصلی انتقاد آنها این است که شاید اصلاً چیزی به نام هوش عمومی وجود نداشته باشد.
مثلاً «جیمز واتسون» کاشف دی ان ای ضریب هوشی برابر با ۱۱۵ داشت که به اندازه متوسط ضریب هوشی یک دانش آموز دبیرستانی است. او دلیل موفقیت خودش را کنجکاوی مداوم میدانست، چیزی که در هیچ تست آی کیوی معتبری اندازهگیری نمیشود.
بنابراین شاید عیب بزرگ تست ریون این باشد که معیار خوبی برای سنجش چنین خصیصههایی نیست. بهطورکلی تستهای هوش رایج تواناییهایی را اندازهگیری میکنند که اکتسابی هستند و اغلب در مدرسه آموزش داده میشوند.
رابطه آزمون ریون با فرهنگ
ماتریسهای ریون به شکلی است که برای همه آزمودنیها به یک اندازه تازگی دارد. بنابراین برخورداری از شرایط بهتر اجتماعی و آموزشی در پاسخ دادن به سوالهای آن تاثیر چندانی ندارد. بنابراین به نظر سازنده آن تست ریون مستقل از فرهنگ است. با این حال عامل کلامی نیز در یافتن پاسخهای درست سوالاهای آزمون موثر است زیرا نام بردن اشکال و الگوها و استدلال کلامی در هنگام بررسی روابط بین اجزای الگوها موجب میشود که آزمودنی روابط بین آنها را آسانتر کشف کند. به همین دلیل هنوز نمیتوان به قطعیت گفت که این آزمون کاملا مستقل از فرهنگ باشد. با این حال تحقیقات نشان داده است که در پاسخ دادن به سوالات تست ریون هوش سیال نقش اساسیتری دارد. بنابراین اجرای این آزمون در فرهنگهای مختلف مناسبتر از آزمونهایی است که عامل کلامی و فرهنگی در محتوای آن نقش اساسی دارد.
اجرای تست هوش ریون
این ماتریسها یا سری تصاویر انتزاعی که یک توالی منطقی را به وجود میآورند و با درجه دشواری فزاینده چیده شدهاند، ضریب هوشی افراد را به خوبی به چالش میکشند. برای اجرای تست ریون ابتدا نمونههایی از سوالهای آن که جنبه راهنمایی دارد به آزمودنی ارائه میشود و او را در یافتن پاسخ راهنمایی میکنند تا با روش یافتن پاسخ آشنا شود. سپس از او خواسته میشود که در محدوده زمانی تعیین شده پاسخهای درست سوال را پیدا کند.
سوالات تست هوش ریون بدین شکل میباشند که میبایست از میان 6 تا 8 تصویر جداگانه، تصویری را انتخاب کنید که تصویر ماتریس هر سوال را تکمیل کند. تست ریون بزرسالان و کودکان بالای 9 سال 60 سوال دارد و زمان اجرای آن 45 دقیقه است. با کمک نمرات به دست آمده از این آزمون iq یا بهره هوشی افراد به دست میآید. معمولا در دورههای مختلف سنی این آزمون از افراد گرفته میشود و این بدین معنی است که سن فردی که تستها را تکمیل می کند در ارزیابی بهره هوشی اهمیت بالایی دارد. لازم به ذکر است که افراد با دادن تست هوش تصویری ریون بر اساس امتیاز یا بهره هوشی یا همان iq ای که بدست می آورند در 7 طبقه تقسیم میشوند:
• نابغه (با بهره هوشی بیشتر از 127)
• تیزهوش (با بهره هوشی بیشتر از 120)
• باهوش (با بهره هوشی بیشتر از 110)
• متوسط (با بهره هوشی بیش از 90)
• متوسط ضعیف (با بهره هوشی بیش از 80)
• مرزی (با بهره هوشی بیش از 73)
• عقب مانده و مرزی ضعیف (بهره هوشی پایین تر از 73)
۱ دیدگاه