حقوق نیوز - علی رغم تمام ویژگی های برتری که اینترنت به عنوان سریع ترین وسیله برای دسترسی به اطلاع متنوع علمی، اخبار، سریع ترین راه برقراری ارتباط، تجارت و آموزش و الکترونیک در بر دارد با این حال نگرانی های جدیدی در خصوص نحوه استفاده از اینترنت و تأثیراتی که این تکنولوژی بر جسم و روان انسانها می گذارد باعث شده که جامعه شناسان، روانشناسان و والدین بسیاری در بسیاری از کشورهای جهان به شدت نگران رشد اعتیاد جدیدی به نام «اعتیاد اینترنتی» شوند. از آنجایی که هر روزه نقش اینترنت در زندگی انسانها پررنگ تر می شود و افراد زیادی مجذوب جذابیت ها، دسترسی آسان و راحتی کارکرد این سیستم می شوند لازم است که به منظور جلوگیری از وابستگی کاذب و نامعقول به اینترنت به بررسی چگونگی وابستگی و عوارض رشد چنین اعتیادی بپردازیم.

قبل از اعتیاد اینترنتی نوعی دیگر از اعتیاد به نام «اعتیاد به رایانه» در سال ۱۹۸۹ توسط محققی به نام شوتان برای اولین بار مطرح شده بود. این محقق ضمن بررسی هایی که در زمینه انواع اعتیاد (اعتیاد به مواد مخدر، مشروبات الکلی، اعتیاد به قمار و ...) انجام داده بود به این نتیجه رسیده بود که گروهی از افراد از رایانه بیش از حد استفاده می کنند و یک رفتار بیمارگونه نسبت به این فناوری نوپا از خود نشان می دهند. در آن زمان این اعتیاد بیشتر در بین برنامه نویسان، طراحان نرم افزارها و سخت افزارها شایع بود و مفهوم اعتیاد به رایانه برای سایر افراد چندان قابل تأمل نبود ولی مفهوم «اعتیاد اینترنتی» برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ میلادی توسط روانپزشکی به نام «گلد برگ» مطرح شد. این روانپزشک متوجه شده بود که علاوه بر اشخاصی که به دلیل وابستگی شغلی شان به کامپیوتر به آن اعتیاد پیدا کرده اند افراد دیگری هم وجود دارند که ساعت های زیادی از وقت خود را به استفاده از اینترنت اختصاص می دهند و در بسیاری از مواقع ترجیح می دهند که وقت خود را با جست وجو در سایت های مختلف کامپیوتری سپری کنند و بعد از مدتی مطالعه بر روی رفتار این اشخاص این اعتیاد جدید را کشف کرد و به تدریج سایر محققین جنبه های دیگر این اعتیاد را شناسایی نمودند. 

«اعتیاد به اینترنت»، »اختلال ناشی از استفاده بیش از حد از اینترنت» یا «استفاده نامعقول و بیمارگونه از اینترنت» همگی عبارت‌هایی هستند که برای توصیف یکی از بیماری‌های نوین ناشی از اینترنت به کار می‌روند و شامل  اعتیاد به اتاق‌های گپ، هرزه نگاری به قمار آنلاین و خریدهای اینترنتی می‌شود.  

به‌طور خلاصه، مرور بر ادبیات نظری و تجربی پیرامون اعتیاد اینترنتی,‌ ‌نشانگر آن است که اعتیاد اینترنتی پدیده‌ای است که از سه ویژگی برخوردار‌ ‌است:‌ ‌

۱‌ ) ‌اعتیاد اینترنتی، نوعی اختلال و بی نظمی وسواسی است که برخی ویژگیهای‌ ‌آن مشابه شرایط‌ آسیب‌شناسانه است. در واقع، زمانی می‌توان گفت که فرد‌ ‌دچار اعتیاد به اینترنت شده است که دارای علائم خستگی زودرس، تنهایی،‌ ‌افسردگی و غیره باشند. افرادی همچون اورزاک و یونگ به چنین تعریفی از‌ ‌اعتیاد اینترنتی اعتقاد دارند. روشهای درمان این نوع اعتیاد نیز، رفتار‌ ‌درمانی شناختی و تقویت درمانی انگیزش است.‌‌ ‌

۲‌) ‌اعتیاد اینترنتی، نوعی اختلال و بی نظمی روانی است. از این دیدگاه‌ ‌زمینه تحقیقی جدیدی تحت عنوان روان درمانی اینترنتی ظهور کرده است. این‌ ‌دیدگاه, معتادان اینترنت را به‌عنوان بیمار می‌بیند. روش درمان این نوع‌ ‌اعتیاد نیز، تشکیل گروههای خبری و گروههای بحث است. در این شکل از درمان،‌ ‌اعضای اختلالات روانی مرتبط به هم، نقش یک گروه حمایتی را بازی کرده و با‌ ‌ارائه پیشنهادات آن‌لاین و روشهای برخورد با آن، از شدت اعتیاد اینترنتی‌ ‌می‌کاهند. افرادی چون استن، هانگ و آلسی به چنین دیدگاهی اعتقاد دارند.‌ ‌

۳) ‌اعتیاد اینترنتی نوعی مشکل رفتاری است. دلیل این مسئله نیز، وجود یک‌ ‌رابطه قوی بین اعتیاد اینترنتی و وابستگی شیمیایی است. مطالعات نشان‌ ‌داده‌اند که افرادی که مشکلات وابستگی شیمیایی دارند، در هفته وقت بیشتری‌ ‌را صرف اینترنت می‌کنند، تا کاربران وابسته غیرشیمیایی. انجمن روانپزشکی آمریکا برای شناخت اعتیاد اینترنتی و افرادی که به‌ ‌استفاده مفرط از اینترنت معتادند، معیارهایی را مشخص کرده است که طبق آن،‌ ‌چنانچه بخواهیم فردی را معتاد به اینترنت بنامیم، باید حداقل سه مورد از‌ ‌معیارهای هفتگانه زیر، در طول یک دوره ۱۲ماهه (یک ساله) در وی دیده شود.‌ معیارهای پیشنهادی این انجمن شامل ۷ مورد به شرح زیراست:‌ ‌

1. تحمل: این معیار به معنای صرف زمان بیشتری برای اینترنت به منظور رسیدن‌ ‌به رضایت است. در این شرایط, با وجود صرف همان میزان وقت, میزان رضایتمندی‌ ‌کاربر کمتر است و نیاز به زمان بیشتری دارد تا به همان درجه از رضایت قبلی‌ ‌برسد.‌ ‌
2. وجود دو یا چند علامت کناره‌گیری در طی دو روز در ماه که بعد از کاهش و‌ ‌یا ترک مداوم استفاده از اینترنت حاصل می‌شود. این مسئله باید موجب بروز‌ ‌دردها و رنجها و یا اختلالاتی در عملکرد اجتماعی، فردی و یا آموزش شود.‌ ‌
3. از اینترنت به منظور تخفیف و یا اجتناب از علائم کناره‌گیری استفاده می‌شود.‌ ‌
4. از اینترنت، اغلب در دوره‌های زمانی پیش از آنچه که در ابتدا مدنظر بود، استفاده می‌شود.‌ ‌
5. حجم قابل توجهی از وقت صرف فعالیتهای مربوط به کاربری اینترنتی (برای‌ ‌مثال، کتابهای اینترنتی، جست‌وجوی بروزرهای جدید وب، جست‌وجوی فروشندگان‌ ‌اینترنتی و جز اینها) می‌شود.‌ ‌
6. به‌خاطر استفاده از اینترنت، از فعالیتهای مهم اجتماعی، شغلی و یا تفریحی دست کشیده و یا کاسته می‌شود.‌
7. فرد به‌دلیل استفاده مفرط از اینترنت، خطر فقدان روابط مهم، شغل، و فرصتهای آموزشی و شغلی را می‌پذیرد.‌ 

تحقیقاتی هم که اخیرا راجع به اعتیاد اینترنتی صورت گرفته‌اند، چندین‌ ‌معیار را برای اعتیاد به اینترنت و بازشناسی آن برشمرده‌اند. سه مورد از‌ ‌این معیارهای مهم عبارتند از:‌ ‌

1. موقعی که شخص سعی می‌کند تا از اینترنت خارج شود، احساس بی‌قراری و بدخلقی می‌کند.‌
2. از اینترنت، برای فرار از مشکلات و یا کاستن از احساس یاس و ناامیدی، گناه، اضطراب و یا افسردگی استفاده می‌شود.‌ ‌
3.  کاربر اینترنت در مورد میزان و وسعت استفاده خود از اینترنت، به اعضای‌ ‌خانواده و یا دوستانش دروغ گفته و آن را کتمان می‌کند. و نهایتا، شخص با‌ ‌وجود هزینه بالای استفاده از اینترنت، مکررا از آن استفاده می‌کند.

علائم اعتیاد اینترنتی‌ ‌

علائم اختلال اعتیاد اینترنتی عبارتند از: مشکلات میان فردی و یا مشکلات‌ ‌در هنگام کار یا مطالعه، نادیده گرفتن مسئولیتهای مربوط به دوستان،‌ ‌خانواده، کار و یا مسئولیتهای فردی، کناره‌گیری پس از دست کشیدن از‌ ‌اینترنت، کج خلقی هنگام تلاش برای دست کشیدن از اینترنت، آن‌لاین ماندن‌ ‌بیش از زمان برنامه‌ریزی شده، دروغ گفتن یا مخفی نگه داشتن زمان واقعی کار‌ ‌با اینترنت از نظر دوستان یا خانواده، تغییر در سبک زندگی به منظور گذران‌ ‌وقت بیشتر با اینترنت، کاهش فعالیت فیزیکی، بی‌توجهی به سلامت شخصی و‌ ‌بی‌خوابی یا کم خوابی و یا تغییر در الگوی خواب به منظور گذران وقت در‌ ‌اینترنت.‌ ‌
از طرفی، افراد در صورت استفاده از اینترنت، نه تنها رفتارهایی متفاوت با‌ ‌الگوهای رایج در جامعه از خود نشان می‌دهند، بلکه نوع تفکرشان نیز با‌ ‌اکثریت افراد جامعه, متفاوت می شود. این افراد اندیشه‌های وسواسی راجع به‌ ‌اینترنت دارند، کنترل چندانی بر وسواس و انگیزه‌های اینترنتی‌شان نداشته و‌ ‌حتی فکر می‌کنند اینترنت تنها دوست آنهاست. همچنین، این‌گونه افراد فکر‌ ‌می‌کنند که اینترنت تنها جایی است که آنها در آن، احساس خوبی نسبت به خود‌ ‌و جهان اطراف دارند.‌‌ ‌

روانشناس انگلیسی به نام مارک گریفیث با مقایسه نمونه‌های بالینی و به کمک‌ ‌تعاریف تثبیت شده و مشخص اعتیاد، به بررسی شاخصه‌های پدیده اعتیاد‌ ‌اینترنتی می‌پردازد. گریفیث برای تعیین علائم اعتیاد اینترنتی، از یک‌ ‌تعریف نسبتا سنتی اعتیاد استفاده می‌کند که برحسب آن اعتیاد از مشخصه‌های‌ ‌زیر برخوردار است:‌ ‌

۱) برجستگی: استمرار در یک فعالیت خاص یا استفاده از ماده مخدر مورد نظر، مهمترین فعالیت در زندگی شخصی است.‌ ‌
۲) تغییر روحیه و خلق‌وخو: احساس نئشگی، کرختی و آرامی.‌ ‌
۳) تحمل: افزایش حجم فعالیت یا ماده مخدر در طی زمان به منظور تولید همان میزان رضایت.‌ ‌
۴) علائم کناره‌گیری: احساس بدخلقی و کج خلقی، زمانی که فعالیت یا استفاده از ماده مخدر ترک می‌شود.‌
۵) تضاد و کشمکش: تضادهای میان فردی به‌دلیل انجام فعالیت مورد نظر و یا استفاده از ماده مخدر، و تضادهای درونی فرد.‌ ‌
۶) عود یا بازگشت: گرایش به بازگشت دوباره به الگوی استفاده آسیب شناسانه‌ ‌قبلی. در مورد شدیدترین الگوهای مصرف، این بازگشت ممکن است حتی بعد از‌ ‌سالها کنترل و پرهیز، به سرعت اتفاق بیفتد. ‌‌

سامسون و کین بر این باورند که فرد معتاد به اینترنت دارای علائم زیر است:‌ ‌

• در حین آن‌لاین بودن، زمان را از دست می‌دهد.‌ ‌
• ‌ساعات ضروری خواب را صرف آن‌لاین بودن می‌کند.‌ ‌
• ‌موقعی که زمان آن‌لاین بودن تمام یا قطع شود، عصبانی می‌شود.‌ ‌
• ‌چنانچه به وی اجازه دسترسی به اینترنت داده نشود، کج خلقی می‌کند.‌ ‌
• ‌زمانی را که باید تکلیف درسی یا کاری انجام دهد، صرف آن‌لاین بودن می‌کند.‌ ‌
• ‌ترجیح می‌دهد آن‌لاین شود تا اینکه با دوستان یا خانواده باشد.‌ ‌
• ‌از محدودیت زمانی که برای وی جهت استفاده از اینترنت تعیین شده است، سرپیچی می‌کند.‌ ‌
• ‌به دیگران راجع به اینکه چه مدت آن‌لاین بوده است، دروغ می‌گوید.‌ ‌
• ‌روابط جدیدی با کسانی که هنگام آن‌لاین بودن ملاقات کرده است، تشکیل می‌دهد.‌ ‌
• ‌خسته‌تر و کج خلق‌تر از زمانی می‌شود که اینترنت جزیی از زندگی وی نبود.‌ ‌
• ‌موقعی که از کامپیوتر دور است، ظاهرا ذهن خود را مشغول نوع فعالیتهای مورد نظر در آن‌لاین شدن بعدی می‌کند.‌ ‌
• ‌استفاده وی از اینترنت باعث شده است که از سایر فعالیتهایی که قبلا برای او لذت‌بخش بودند، دست بکشد.
• ‌ ‌موقعی که آن‌لاین نباشد، احساس خستگی، بدخلقی و افسردگی می‌کند. حالت‌ ‌بدخلقی وی موقعی بهبود می‌یابد که دوباره آن‌لاین شود.

تست اعتیاد به اینترنت (IAT):

(IAT) یكی از معتبرترین تست‌های مربوط به سنجش اعتیاد اینترنتی است كه توسط دكتر كیمبرلی یانگ (Kimberly Young) ابداع شده است.

در تست IAT هر چه نمره شما بیشتر باشد؛ اعتیاد شما به اینترنت شدیدتر است. نمرات هم به ترتیب از یك تا پنج هستند. در پایان؛ باید مجموع نمراتی را كه به 20 پرسش زیر می‌دهید جمع بزنید.

امتیاز هر گزینه:
گزینه ی الف ==> یك امتیاز
گزینه ی ب ==> دو امتیاز
گزینه ی پ ==> سه امتیاز
گزینه ی ج ==> چهار امتیاز
گزینه ی د ==> پنج امتیاز
گزینه ی ه ==> صفر امتیاز ( امتیازی ندارد)

1- چقدر بیشتر از آنچه قصد دارید؛ در اینترنت می‌مانید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

2- چقدر به خاطر آنلاین ماندن؛ اعضای خانواده را نادیده گرفته‌اید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ- شامل حال من نمی‌شود.

3- چقدر اینترنت را به بودن با همسرتان ترجیح می‌دهید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

4- چقدر از طریق اینترنت با كاربران دیگر رابطه ایجاد می‌‌كنید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

5- چقدر دیگران از شما به خاطر میزان آنلاین بودن‌تان شاكی هستند؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

6- چقدر به خاطر اینترنت؛ نمرات و كارهایتان در مدرسه افت كرده است؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

7- چقدر ایمیل‌‌هایتان را پیش از كارهای ضروری دیگرتان چك می‌كنید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

8- چقدر عملكرد كاری و بهره‌وری شما به خاطر اینترنت آسیب دیده است؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

9- وقتی از شما می‌پرسند كه چه كارهایی آنلاین انجام می‌دهید؛ چقدر در موضع تدافعی یا پنهانكاری قرار می‌گیرید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

10- چقدر افكار آزاردهنده در زندگی را با افكار آرام‌بخش در اینترنت خنثی می‌كنید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

11-چقدر وقتی در اینترنت هستید؛ احساس می‌كنید توان پیش‌بینی امور را دارید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

12- چقدر فكر می‌كنید كه زندگی بدون اینترنت، چیزی كسالت‌بار؛ تهی و بی‌لذت است؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

13- چقدر وقتی كسی هنگام آنلاین بودن مزاحم شما می‌شود؛ غر می‌زنید؛ فریاد می‌زنید یا عصبانی می‌شوید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

14. چقدر بخاطر قطع نکردن اینترنت، دچار بی خوابی هستید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

15. چقدر فكر می‌كنید كه در حالت آفلاین حواس پرتی دارید؛ ولی در حالت آنلاین بهتر هستید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

16. چقدر وقتی آنلاین هستید این جمله را به كار می‌برید: فقط چند دقیقه مونده؛ الان میام
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

17. چقدر سعی كرده‌اید از میزان آنلاین بودن خود بكاهید و موفق نشده‌اید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

18. چقدر سعی دارید میزان آنلاین بودنتان را از دیگران مخفی كنید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

19. چقدر میزان آنلاین بودن را به بیرون رفتن با دیگران؛ ترجیح می‌دهید؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

20. چقدر وقتی آفلاین هستید؛ احساس افسردگی و عصبیت دارید كه با آنلاین شدن از بین می‌رود؟
الف- به ندرت
ب-گهگاهی
پ- غالبا
ج-به‌ كرات
د-همیشه
هـ-شامل حال من نمی‌شود.

جمع نمرات:

جمع نمرات بین 20 تا 49 = كاربر معمولی هستید
جمع نمرات بین 50 تا 79 = دارید دچار مشكل اعتیاد اینترنتی می‌شوید؛ مراقب باشید
جمع نمرات بین 80 تا 100 = شما به اكثر پرسش‌ها نمرات 4 یا 5 داده‌اید. شما دچار اعتیاد اینترنتی هستید و باید مشكل‌تان را در اسرع وقت حل كنید. واقعا فكر كنید كه اگر در پرسش دوم؛ جواب شما 4 بوده است، چه به سر خودتان آورده اید؟

گرد آورنده: شیوا ترابی

پایگاه خبری حقوق نیوز