دیسلکسیا یا نارساخوانی چیست؟
دیسلکسیا که به آن خوانش پریشی یا نارساخوانی هم گفته می‌شود، یک مشکل رایج در یادگیری است که می‌تواند باعث مشکل در خواندن، نوشتن و هجی کردن کلمات شود.
این یک مشکل خاص در یادگیری است؛ به این معنی که در برخی توانایی‌های لازم برای یادگیری، مثل خواندن و نوشتن، مشکل ایجاد می‌کند. برخلاف ناتوانی در یادگیری، در دیسلکسیا هوش تحت‌تاثیر قرار نمی‌گیرد. محققان تخمین زده‌اند که از هر ۱۰ نفر در انگلیس ۱ نفر به درجه‌ای از اختلال در خواندن یا نارساخوانی مبتلا است.
نارساخوانی یک مشکل مادام‌العمر است که می‌تواند روزانه چالش‌های زیادی برای فرد به همراه داشته باشد. اما برای بهبود مهارت‌های خواندن، نوشتن و کمک به افرادی که به این مشکل مبتلا هستند، می‌توان امکاناتی را در مدرسه یا محل کار برای آن‌ها در نظر گرفت.
انواع دیسلکسیا
انواع بیماری های دیسلکسیا هنوز به طور دقیق مشخص نشده است؛ اما محققان همچنان در حال بررسی علائم خاصی هستند که ممکن است در بیماران بروز کند.
شناخت مشکلات بیماران باعث می شود تا کمک کردن و راهنمایی آن ها، بهتر و راحت تر انجام شود. برخی تجربیات بیماران از انواع دیسلکسی در اینجا آورده شده است:
اختلال در واج شناسی کلمات
به این نوع از دیسلکسیا، اختلال شنوایی هم می گویند. در این نوع اختلال بیمار در واج شناسی و شکستن کلمات به حروف کوچک تر به مشکل بر می خورد. در واقع نمی تواند صدای حروف و کلمات را با فرم نوشتاری آن تطبیق دهد.
دیسلکسی سطحی
نوعی اختلال بینایی است که بیمار در یادگیری بصری و به یاد آوردن کلمات دچار مشکل می شود و نمی تواند کلمات را به خوبی ببیند یا به خاطر بسپارد.
عدم توانایی در نام بردن سریع کلمات
در این حالت بیمار با دیدن شماره ها یا کلمات نوشته شده در متن، نمی تواند آن ها را به سرعت و پشت سر هم بازگو کند.
دیسلکسی شدید
در این نوع اختلال بیمار نمی تواند به راحتی صدای کلمات و شماره ها را از فرم نوشتاری آن ها جدا کند.
یکی از علائم مشترک بین انواع دیسلکسیا، دیسلکسی جهت دار است. به این معنی که بیمار در خواندن از سمت چپ به راست مشکل دارد.
علائم دیسلکسیا
تشخیص علائم دیسلکسیا قبل از ورود کودک به مدرسه دشوار است، اما برخی از نشانه‌های اولیه ممکن است مشکلی را نشان دهند. هنگامی که کودک شما به سن مدرسه رسید، ممکن است اولین معلم او متوجه مشکلی در نوع خواندن یا نوشتن او شود. شدت این مشکل در افراد مختلف متفاوت است، اما این وضعیت غالبا هنگامی آشکار می‌شود که کودک خواندن را شروع می‌کند. در واقع وقتی کودک وارد مدرسه می‌شود و بیشتر تمرکز خود را روی یادگیری خواندن و نوشتن می‌گذارد، دیسلکسیا شروع به نشان دادن خود می‌کند.
یک فرد مبتلا به نارساخوانی ممکن است در حالت کلی علائم زیر را داشته باشد:
- خیلی کند بخواند و بنویسد.
- ترتیب حروف را در کلمات اشتباه بگیرد.
- حروف را به صورت غلط قرار دهد. مثلا b را d بنویسد.
- هجی کردن برایش سخت باشد و کلمات را غلط هجی کند.
- اطلاعات را هنگامی که به صورت شفاهی به آن‌ها گفته می شود درک کند، اما با اطلاعاتی که نوشته شده مشکل داشته باشد.
- در مقابل برنامه‌ریزی و سازماندهی مقاومت داشته باشد.
اما در بیشتر مواقع، علائم دیسلکسیا قبل از شروع مدرسه و پس از آن در افراد تفاوت‌هایی دارد.
علائم دیسلکسیا قبل از مدرسه
علائمی که نشان می‌دهد کودک خردسال در معرض خطر نارساخوانی است، عبارت‌اند از:
- دیر صحبت کردن
- یادگیری کند در مواجه با کلمات جدید
- مشکلاتی در شکل‌گیری صحیح کلمات
- مشکلات یادآوری یا نام‌گذاری حروف، اعداد و رنگ‌ها
- مشکل در یادگیری شعرها و سرودهای مهد کودک یا انجام بازی‌هایی که در آن‌ها شعر خوانده می‌شود
علائم دیسلکسیا در سن مدرسه
هنگامی که کودک شما به مدرسه می‌رود، ممکن است علائم و نشانه‌های نارساخوانی در او آشکارتر شود، این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- توانایی خواندن او از هم سن و سالانش ضعیف‌تر است.
- در پردازش و درک آنچه می‌شنود مشکل دارد.
- مشکل در یافتن کلمه درست یا فرم پاسخ دادن به سوالات.
- مشکلات به خاطر سپردن توالی چیزها.
- مشکل دیدن (و بعضا شنیدن) شباهت‌ها و تفاوت‌ها در حروف و کلمات.
- ناتوانی در تلفظ یک کلمه ناآشنا.
- مشکل در هجی کردن.
- صرف کردن یک زمان طولانی غیرمعمول برای انجام کارهایی که به خواندن یا نوشتن نیاز دارد.
- اجتناب از فعالیت‌هایی که شامل خواندن است.
علائم دیسلکسیا نوجوانان و بزرگسالان
علائم دیسلکسیا در نوجوانان و بزرگسالان مشابه علائم کودکان است. برخی از علائم و نشانه‌های نارساخوانی رایج در نوجوانان و بزرگسالان شامل موارد زیرند:
- مشکل در خواندن، از جمله خواندن با صدای بلند.
- کند خواندن و کند نوشتن.
- مشکلات املایی.
- پرهیز از فعالیت‌هایی که نیاز به خواندن دارد.
- تلفظ اشتباه نام‌ها یا کلمات یا مشکلات بازیابی کلمات.
- مشکل در درک جوک‌ها یا عباراتی که معنای آن‌ها به راحتی از کلمات خاص (اصطلاحات) قابل درک نیست.
- صرف یک زمان طولانی غیرمعمول برای انجام کارهایی که شامل خواندن یا نوشتن است.
- مشکل در خلاصه کردن یک داستان.
- مشکل در یادگیری زبان خارجی.
- مشکل در حفظ کردن و به خاطر سپردن.
- مشکل در انجام مسائل ریاضی.
افراد مبتلا به دیسلکسیا، اغلب مهارت‌های خوبی در زمینه‌های دیگر مانند تفکر خلاق و حل مسئله دارند. اگر فرزند شما به نارساخوانی مبتلاست، بسیار اهمیت دارد که در حین درمان خوانش پریشی او، روی این استعدادهای دیگرش هم متمرکز شوید و آن‌ها را پرورش دهید.
علل ابتلا به دیسلکسیا
دیسلکسیا به صورت ژنتیکی منتقل می‌شود و در افرادی که سابقه خانوادگی داشته‌اند می‌تواند دیده شود. در واقع ژن‌های خاصی وجود دارند که بر فعالیت مغز در زمینه خواندن و نوشتن اثر می‌گذارند. البته عوامل محیطی‌ای نیز می‌توانند شانس ابتلا را بالا ببرند.
ریسک فاکتورهای دیسلکسیا
- سابقه خانوادگی دیسلکسیا یا مشکلات یادگیری
- تولد زودهنگام یا وزن کم در هنگام تولد
- قرارگیری جنین در معرض نیکوتین، مواد مخدر، الکل یا عفونت‌هایی که می‌توانند در رشد مغز جنین اثر بگذارند.
- تفاوت‌های فردی در بخش های مختلف مغز که ممکن است موجب ناتوانی در خواندن بشود.
عوارض دیسلکسیا
- مشکلات یادگیری: از آنجایی که خواندن مهارت پایه‌ای برای بسیاری از دیگر درس‌ها در مدرسه است؛ کودک ممکن است در یادگیری دیگر درس‌ها نیز دچار مشکل شود.
- مشکلات اجتماعی: درصورتی که دیسلکسیا درمان نشود، ممکن است موجب کاهش اعتمادبنفس، مشکلات رفتاری، اضطراب، بدخلقی و دوری از دوستان، خانواده و معلم‌ها بشود.
- مشکلاتی در بزرگسالی: ناتوانی در خواندن ممکن است باعث شود شکوفا نشدن استعدادهای کودک شود.
کودکانی که دیسلکسیا دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی یا برعکس آن هستند (ADHD. (ADHD می‌تواند موجب مشکل در حفظ توجه و هم‌چنین بیش‌فعالی و رفتارهای عصبی بشود؛ که می‌تواند موجب سخت‌تر شدن درمان دیسلکسیا بشود.
تشخیص دیسلکسیا
هیچ تستی به تنهایی نمی‌تواند دیسلکسیا را تشخیص دهد و باید فاکتورهای متعددی در نظر گرفته شود؛ مانند:
- پیشرفت، مشکلات تحصیلی و سابقه پزشکی کودک شما: پزشک ممکن است از شما درباره این موارد سوال بپرسد؛ هم‌چنین باید بداند که آیا مشکلات مشابهی در دیگر اعضای خانواده وجود داشته‌است یا خیر.
- شرایط خانه: پزشک ممکن است درباره شرایط خانواده و محیط خانواده سوال‌هایی بپرسد؛ مانند اینکه چه کسانی در خانه زندگی می‌کنند و آیا مشکلاتی بین اعضای خانواده وجود دارد یا خیر.
- پرسشنامه: پزشک ممکن است به شما، کودک شما، اعضای خانواده یا معلم کودک شما پرسشنامه‌ای بدهد. هم‌چنین ممکن است از کودک شما تست‌های در جهت سنجش توانایی خواندن و زبان او گرفته شود.
- تست‌های بینایی، شنوایی و نورولوژیکی مغز: با این تست‌ها پزشک می‌فهمد که آیا مشکلات دیگری وجود دارد که موجب ناتوانی در خواندن شده‌است یا خیر.
- تست‌های روان‌شناسی: پزشک با این تست‌ها از سلامت روان کودک مطمئن می‌شود؛ تا مطمئن شود که مشکلات اجتماعی، اضطراب یا افسردگی موجب ناتوانی در خواندن کودک نشده‌باشد.
- تست خواندن و دیگر مهارت‌های آکادمیک کودک: تست‌هایی از کودک گرفته می‌شود تا کیفیت خواندن او را بسنجند.
درمان دیسلکسیا
هیچ روشی تاکنون برای اصلاح ناهنجاری پایه‌ای مغز که باعث دیسلکسیا می‌شود شناخته نشده‌است. با این وجود، تشخیص زودرس و ارزیابی برای تعیین نیازهای خاص کودک و درمان مناسب می تواند شرایط کودک را بهبود بخشد.
تکنیک‌های تحصیلی
دیسکلسیا را می‌توان با استفاده از روش‌های خاص آموزشی درمان کرد. بنابراین هرچه زودتر مداخله شروع شود، بهتر است. تست‌های روان‌شناختی به معلم فرزند شما کمک می‌کند تا یک برنامه آموزشی مناسب تدوین کنند.
معلمان ممکن است از تکنیک‌های شنوایی، بینایی و لامسه برای بهبود مهارت خواندن استفاده کنند. برای کمک به کودک از حواس مختلف استفاده می کند تا خواندن را یاد بگیرد. برای مثال، گوش دادن به یک درس ضبط شده و دنبال کردن شکل حروف کلمات گفته شده با انگشت می تواند در پردازش اطلاعات در مغز کمک کند.
درمان‌هایی که به حمایت از کودک متمرکز هستند:
- یادگیری تشخیص و استفاده کوچک‌ترین آواهایی که کلمات را تشکیل می‌دهند.
- فهم حرف‌ها و رشته‌حرف‌هایی که نمایانگر این صداها و کلمات هستند (آواشناسی)
- درک کودک از آنچه که می خواند
- خواندن با صدای بلند برای یادگیری دقت، سرعت و بیان در خواندن (تسلط)
- درست کردن یک لیست از کلمات شناخته‌شده و فهمیده‌شده
درصورتی که یک متخصص خواندن در دسترس دارید، بسیار می‌تواند برای کودکان دارای دیسلکسیا مفید باشد. درصورتی که کودک شما در خواندن مشکل جدیی داشته‌باشد، این تمرین‌ها نیاز به تکرار در دفعات بیشتری دارد و سرعت پیشرفت ممکن است کم باشد.
درمان زودهنگام
کودکانی با دیسلکسیا که در دوران مهدکودک شروع به درمان و بهبود توانایی خواندن کرده‌اند، در دوران مدرسه و دبیرستان بهتر می‌توانند پیشرفت کنند.
کودکانی که در دیرتر شروع به دریافت درمان کنند، در یادگیری مهارت‌هایی که نیاز به خواندن دارد، بیشتر دچار مشکل هستند. آن‌ها احتمالا از هم‌سن‌های خود از لحاظ درسی عقب بیفتند و گاها هرگز نتوانند خود را برسانند. كودك مبتلا به دیسلکسیای شدید ممكن است هرگز نتواند به راحتی بخواند؛ اما می‌تواند مهارت‌هایی را کسب کند كه به بهبود خواندن او کمک کنند. هم‌چنین راهكارهایی برای بهبود عملکرد در مدرسه و كیفیت زندگی او تدوین کنند.
کارهایی که والدین باید انجام دهند
شما در بهبود کودکتان نقش کلیدی دارید. این اقدامات را می‌توانید انجام دهید:
- زودهنگام مشکل کودک خود را تشخیص دهید: به محض اینکه در کودک خود علائم دیسلکسیا مشاهده کردید با پزشک او صحبت کنید. هرچه زودتر بیماری تشخیص داده‌شود، بهبود آن بهتر خواهد بود.
- برای کودکتان با صدای بلند کتاب بخوانید: بهترین حالت این است که این کار را زمانی که کودک شما ۶ماهه یا حتی کوچک‌تر است شروع کنید. با کودکتان به کتاب‌های صوتی گوش دهید. زمانی که کودکتان به اندازه کافی بزرگ شد، ابتدا - - - -
- داستان‌ها را گوش دهید و سپس با یکدیگر آن‌ها را بخوانید.
- در مدرسه نیز با کودکتان کار کنید: با معلم کودکتان صحبت کنید تا به او کمک کند بر توانایی خواندن خود کار کند.
- کودکتان را به کتابخوانی تشویق کنید: کودک شما باید تمرین کند تا مهارت خواندن خود را بهبود بخشد.
- خودتان را الگوی کتابخوانی کودکتان قرار دهید: روزانه ساعتی را تعیین کنید و در آن خود به کتاب خواندن مشغول شوید و کودک خود را نیز تشویق کنید.
بزرگسالان دچار دیسلکسیا چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند؟
بزرگسالانی که دچار دیسلکسیا هستند، ممکن است در پیشرفت و موفقیت در کارشان به مشکل بربخورند. برای رسیدن به اهداف خود می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:
- صرف نظر از اینکه چند سال دارید، به بهبود نوشتن و خواندن خود بپردازید.
- در مورد آموزش‌های اضافی و اسکان مناسب از کارفرما یا موسسات آکادمیک درمورد قوانین افراد دارای معلولیت سوال کنید.
مشکلات آکادمیک فرد دارای دیسلکسیا به این معنی نیست که او نمی‌تواند موفق باشد. دانش‌آموزان بااستعدادی که دچار دیسلکسیا هستند، می‌توانند بسیار موفق باشند، اگر به موقع آموزش های لازم به آن‌ها داده شود. بسیاری از افراد مبتلا - - به دیسلکسیا باهوش و خلاق هستند و ممکن است در زمینه ریاضی، علوم مختلف و هنر بسیار موفق باشند. بعضی از آن‌ها حتی در مشاغل نویسندگی نیز موفق هستند.
مقابله و حمایت
حمایت عاطفی از دست‌آوردهای کودک در فعالیت‌هایی که نیاز به خواندن ندارند، بسیار اهمیت دارد. درصورتی که فرزند شما دیسلکسیا دارد:
- حامی او باشید: مشکل در یادگیری ممکن است اعتمادبنفس کودک شما را خدشه‌دار کند. محبت و حمایت خود را به او نشان دهید. به کودکتان استعدادها و نقاط قوتش را نشان دهید و از او در آن‌ها حمایت کنید.
با کودکتان حرف بزنید: دیسلکسیا را برای کودکتان توضیح دهید و به او بفهمانید که موجب شکست او در زندگی نمی‌شود. هرچه کودک شما بهتر این مسئله را بفهمد، بهتر می‌تواند مشکلات خواندن خود را حل کند و استعدادهای خود را شکوفا کند.
در خانه خواندن را با کودک خود کار کنید: محیطی تمیز، ساکت و منظم برای مطالعه کودکتان آماده کنید. یک زمان مشخص برای مطالعه تنظیم کنید. به علاوه دقت کنید که کودک شما به اندازه کافی استراحت می‌کند و غذای کافی و سالم می‌خورد.
برای کار کردن با دستگاه‌های الکترونیکی محدودیت بگذارید: برای هرروز زمان مشخصی برای کار با دستگاه‌های الکترونیکی گذاشته و از زمان اضافی آن در جهت تمرین خواندن استفاده کنید.
با معلم کودک خود در تماس باشید: به‌طور مداوم با معلم کودک خود در تماس باشید تا از پیشرفت مداوم کودک خود مطمئن شوید. درصورتی که نیاز بود، از معلم او بخواهید تا صدای درس‌ها را در طول روز ضبط کنید تا بعدا دوباره آن‌ها را برای کودک خود پخش کنید.
دیدگاه