مسمومیت مواد شوینده | عوارض مواد شوینده | کمک های اولیه در موارد مسمومیت با مواد شوینده

مسمومیت مواد شوینده

مسمومیت با شوینده ها متاسفانه به دلیل عدم آگاهی مردم از نحوه کاربرد و استفاده از این محصولات اتفاق می افتد و همه ساله تعدادی از مردم دچار این نوع مسمومیت می شود. به همین دلیل توجه به موضوع مراقبت و پیشگیری از مسمومیت با شوينده ها امری ضروری است.

مواد پاک‌کننده، شوینده و سفید‌کننده‌ها خاصیت سوزانندگی دارند و تماس با آنها ممکن است عوارض و مشکلاتی ایجاد کنند. البته زمان تماس با آنها عامل بسیار مهمی است و هرچه تماس با این مواد طولانی‌تر باشد، عوارض بیشتری ایجاد می‌شود.

نباید آسیب را تنها در مواد شوینده بسیار قوی جستجو کرد. همین مواد شوینده که به‌طور روزمره از آنها استفاده می‌کنیم، اگر بدون دستکش و به‌طور نادرست استفاده شوند، می‌توانند آسیب‌هایی مانند حساسیت ایجاد کنند. شاید شما هم تجربه کرده باشید که اگر مدتی طولانی با این مواد در ارتباط باشید، علایمی مانند خارش، قرمزی یا حتی سوختگی را روی دست‌های خود ببینید.

پس این نکته را فراموش نکنید که موادی که برای نظافت خانه از آنها استفاده می‌کنید، با توجه به ترکیبات شیمیایی درونشان، خاصیت سوزانندگی با شدت‌های متفاوتی دارند. مواد شوینده و پاک‌کننده سوزانندگی کمتر و مواد سفید‌کننده سوزانندگی بیشتری دارند. به‌طور دقیق‌تر شوینده‌های روزانه مانند انواع پودرها، چندمنظوره‌ها و مایع‌های ظرفشویی سوزانندگی بسیارکم اما ترکیبات سفیدکننده مانند وایتکس‌ها آسیب‌رسانی بیشتری دارند و درنهایت جوهرنمک‌ها جزو گروه‌های خطرناک‌تری قرار می‌گیرند.

در بزرگسالان که بیشتر خانم های خانه دار هستند، مسمومیت ها اغلب به صورت استنشاقی و به دلیل استفاده از مواد شوینده در محیط های بسته اتفاق می افتد.

این گروه به دلیل مجاورت با بخارات مربوط به مواد شوینده دچار سوختگی های دستگاه تنفس فوقانی می شوند که بسته به نوع ماده و مدت زمان مجاورت می تواند از یک سرفه ساده شروع شود و تا علایم تنگی راه های هوایی ادامه داشته باشد که در این صورت فرد با علایمی شبیه به یک حمله حاد آسم مراجعه می کند و علایم مربوط به نوع حاد آن شامل تنگی نفس شدید، خسخس سینه و حتی سیانوزه شدن و عدم اکسیژن رسانی به بدن است.

به طور عمده این اتفاق در زمان مخلوط کردن دو ماده تمیزکننده رخ می دهد. برخی افراد برای اثربخشی بیشتر مواد شوینده، دو ماده مثال وایتکس و جوهرنمک را با هم مخلوط می کنند که از ترکیب آنها گاز کلر متصاعد می شود. وقتی این گاز با رطوبت داخل راه های هوایی تماس پیدا می کند، ایجاد اسید کلریدریک می کند که یک اسید قوی و سوزاننده است و می تواند موجب سوختگی های شدید شود.

استنشاق گازها ممکن است خطر مرگ را به‌دنبال داشته باشد. دانستن اینکه مواد شوینده نباید به هیچ‌عنوان با یکدیگر ترکیب شوند بسیار ‌ضروری است. گاهی افرادی را می‌بینیم که با ابراز این نکته که لک‌ها برطرف نشده‌اند، دو ماده پاک‌کننده و سفید‌کننده را با هم ترکیب می‌کنند که اصلا کار درستی نیست. ترکیب‌هایی که از نظر شما ساده به نظر می‌رسند، فعل و انفعالات اسیدی ایجاد می‌کنند که به شدت سوزاننده است و می‌تواند آسیب‌هایی جدی ایجاد کند که حتی باعث مرگ افراد شود.

پس یک خط قرمز را همیشه به یاد داشته باشید که هر چقدر لکه‌ای دیر از بین برود، نباید برای برطرف کردن آن از ترکیب دو ماده استفاده کنید.

یکی از عوارض استفاده غیراصولی از مواد شوینده مسمومیت است و به همین دلیل در ایام پایانی سال و حوالی نوروز که استفاده از این مواد بیشتر است، این نوع مسمومیت ها شیوع بالاتری دارد.

موادشوینده و پاک کننده با ترکیبات قلیایی یا اسیدی ضعیف جزو مواد سوزاننده هستند و به طور کلی موارد این نوع مسمومیت در دو گروه اطفال و بزرگسالان و بیشتر در خانم های خانه دار دیده می شود.

در مورد اطفال معمولا این مسمومیت به دلیل سهل انگاری والدین در نگهداری این مواد در جای مناسب اتفاق می افتد و بیشتر به شکل خوراکی است، یعنی کودک به دلیل ناآگاهی مواد شوینده را به صورت خوراکی مصرف می کند.

در این موارد معمولا کودک دچار سوختگی های دستگاه گوارش خواهد شد که از دهان و حلق شروع می شود و ممکن است تا مری و معده نیز ادامه پیدا کند. میزان و شدت این سوختگی ها به میزان مصرف، نوع ماده شوینده و غلظت آن بستگی دارد، البته با کمی دقت می توان از این اتفاق پیشگیری کرد.

استفاده کنندگان از این مواد باید این نکته را بدانند که تماس مواد شوینده با پوست و چشم نیز می تواند خطرناک باشد، بنابراین باید هنگام کار از وسایل ایمنی مثل ماسک، عینک کار و دستکش مخصوص استفاده کنند.

عوارض مواد شوینده

این مواد در اثر تماس مخاطی یعنی ارتباط با دست یا پوست و پاشیده شدن آنها به چشم عوارض مختلفی با توجه به محل ارتباط و میزان آن دارند. اگر این مواد اشتباهی بلعیده شوند، به دستگاه گوارش آسیب می‌زنند، حتی استنشاق بخارات متصاعدشده از آنها در فضای بسته که تهویه مناسبی ندارند هم می‌تواند در مجرای تنفسی باعث سوختگی و التهاب گاه جبران‌ناپذیری شود. البته شدت ضایعات با توجه به مدت تماس و نوع ماده مصرفی بین درجات خفیف تا شدید متغیر است.

نمی‌توان زمان مشخصی را به‌عنوان مرز خطر این مواد تعیین کرد؛ آسیب در افراد با توجه به سن و آمادگی بدن آنها متفاوت است. به‌عنوان مثال ممکن است افراد مسن و کودکان آسیب‌پذیرتر از دیگر گروه‌ها باشند. زمان آسیب برای خانم‌های باردار و افرادی که سابقه بیماری‌های ریوی، حساسیتی، آسم و آلرژی دارند، کوتاه‌‌تر و خطرات برای آنها بیشتر است.

کمک های اولیه در موارد مسمومیت با مواد شوینده

سوختگی با مواد شوینده

همه افراد لازم است نکات ساده‌ای در‌باره برخورد با این شرایط بدانند.

اول اینکه اگر تماس با مواد پاک‌کننده یا شوینده با پوست علایمی مانند سوختگی، خارش و قرمزی ایجاد کرده است یا اگر قطرات این مواد به چشم راه پیدا کرده‌‌اند، بهترین کار شستشو با آب معمولی است. محل آسیب‌دیده را 30 دقیقه زیر آب نگه‌دارید. دمای آب هم بهتر است ولرم؛ نه خیلی خنک و نه خیلی داغ باشد. در مرحله بعد باید به مراکز درمانی مراجعه کنید. نفوذ قطرات به چشم ممکن است عارضه جدی ایجاد کند و حتما باید بعد از شستشو توسط پزشک متخصص معاینه شود. در سوختگی با مواد شوینده از پمادهای سوختگی استفاده نکنید و فقط محل را خوب شستشو دهید.

استنشاق مواد شوینده

اگر بخارات این مواد وارد ریه شما شدند، بهترین کار خروج از محیط آلوده است. بهتر است هرچه سریع‌تر در معرض هوای آزاد قرار بگیرید. اگر هم در منزل کپسول‌های اکسیژن دارید، در چنین شرایطی حتما از آنها استفاده کنید. در این موارد هم حتما باید عکسبرداری از ریه در مراکز درمانی انجام شود. از آنجایی که سوختگی التهاب ایجاد می‌کند، توصیه ما این است که معاینه ریه حتما انجام شود، تا از لحاظ علایم اولیه التهاب مورد بررسی قرار گیرد. معمولا در مرحله اولیه عکس از ریه گرفته می‌شود تا طی 24ساعت و نهایت 72 ساعت سیر علایم توسط متخصصان رصد شود. این عکس اولیه به درمانگران کمک می‌کند اگر سیر التهابات ادامه پیدا کرد بتوانند وضعیت بیمار را بررسی کنند. افراد باید حتما در مسمومیت‌هایی با علایم تنگی‌نفس، خس‌خس سینه، سنگینی یا احساس سوختگی سینه به مراکز درمانی مراجعه کنند.

بلعیدن مواد شوینده

در مسمومیت‌های خوراکی توسط مواد شوینده و سوزاننده برخلاف مسمومیت‌های دیگر که به فرد مصدوم توصیه به استفراغ می‌شود، فرد نباید به هیچ‌عنوان استفراغ کند. این مواد هنگام پایین رفتن یکبار فرد را می‌سوزانند و با بالا آمدن دوباره این کار تکرار می‌شود و درنهایت ضایعه بیشتر می‌شود.

در این شرایط باید تلاش کنید آب معمولی در حجم‌های کم و دفعات زیاد به مصدوم بدهید تا مایع رقیق شود و اثرش کاهش پیدا کند. سپس او را هرچه سریع تر به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید. در بیمارستان هم فرد توسط متخصصان معاینه می‌شود.

ماهیت این مواد این است که باعث ایجاد استفراغ می‌شوند و در صورتی که علایم شدید گوارشی وجود نداشته باشد، معمولا داروهای ضداستفراغ و در عین حال ترکیبات محافظت‌کننده نوع خوراکی یا تزریقی دستگاه گوارش یا همان آنتی‌اسید‌ها استفاده می‌شود تا نقش محافظتی برای دستگاه گوارش ایجاد شود. در مواردی که علایم شدید‌تر است و نشانه‌هایی مانند درد شکمی یا علایم سوختگی یا خونریزی در قسمت‌های فوقانی دستگاه گوارش وجود داشته باشند حتما باید اقدامات تشخیصی پیشرفته‌تر مانند اندوسکوپی و نظایر آن انجام بگیرند و داروهای متناسب تجویز شود.

نکات طلایی برای پیشگیری از مسمومیت

1- در هنگام استفاده از فرآورده های شیمیایی حتما در نور کافی برچسب روی بسته بندی را مطالعه نموده سپس مصرف نمائید. استفاده از داروها و مواد شیمیایی در تاریکی می توانند خطرناک باشند.

2- در هنگام استفاده از مواد شیمیایی و فرآورده های شوینده و پاک کننده پنجره ها را باز کنید تا هوا به خوبی در محیط جریان داشته باشد.

3- از اختلاط مواد شیمیایی مانند جوهرنمک با فرآورده های سفیدکننده جداً خودداری کنید. بخارات و گازهای ناشی از این اختلال بسیار سمی و خفه کننده می باشد.

4- پس از مصرف مواد شوینده، سفیدکننده، جرم بر و لوله بازکن در محیط های دربسته و کوچک مانند دستشویی و حمام به هیچ عنوان در یک مکان توقف نکنید چرا که گازهای تولید شده در این محیط بدون تهویه مناسب حفظ کننده و سمی می باشد.

5- ضمن استفاده از مواد شیمیایی حتما از وسایل محافظت کننده مانند دستکش بلند، کفش نفوذ ناپذیر - لباس آستین بلند -شلوار بلند و جوراب استفاده نمایید.

نکات قابل توجه در کودکان

1- درب کمدهایی که در آن مواد شیمیایی یا شوینده ها نگهداری می شود، همیشه باید قفل باشد.

2- مواد هیدروکربنی مثل نفت به دلیل شباهتی که با آب دارد، چنانچه در منزل نگهداری شود می تواند  از عوامل زمینه ساز مسمومیت در کودک باشد، پس موادی مثل بنزین، نفت و ضد یخ را نباید در منزل نگهداری کرد.

3- هرگز مواد شوینده ای مثل سفیدکننده ها را از ظرف اصلی خودشان به ظروف دیگر مثل بطری های آب یا نوشابه منتقل نکنید، زیرا ممکن است کودکان به جای نوشیدنی، آن را مصرف کنند.

4- هنگام کار با مواد شیمیایی و شوینده ها نباید از کودکان غافل شد، آنها را باید همواره تحت نظر داشت.

5- گاهی با بررسی وسایل اتاق کودک می توان جلوی بروز مسمومیت کودک را گرفت، زیرا برخی از کودکان داروها و برخی مواد سمی را در اتاقشان مخفی می کنند.