کلیشه های جنسیتی مؤثر بر وقوع تجاوز جنسی در مولفه های فرهنگ ایرانی
جنسیت معرف ویژگیهایی است که در فرآیند جامعهپذیری زنان و مردان به آنها نسبت داده میشود و برخلاف «جنس» منشایی زیستشناختی نداشته و جامعهی بشری آن را برمیسازد و به افراد تحمیل میکند.
نقشهای جنسیتی زنان در طول تاریخ دستخوش تحولات قابل توجهی بوده است و برآیند این تحولات در جوامع سنتی، تثبیت جایگاه زنان به عنوان موجوداتی فرودست میباشد. زنان به عنوان جنس دوم آماج کلیشههایی قرار گرفتهاند که بدون شناختی صحیح، به آنها نسبت داده شده و جایگاه آنان را پیوسته تضعیف نموده است.
این کلیشهها در مؤلفههای فرهنگی جوامع مردسالار جا خوش نمودهاند و زنان را به عنوان جنس ضعیف به تصویر میکشند. واضح است که این تلقی فرهنگی از زنان با خشونت علیه آنان مرتبط است و کلیشهها را به سمت و سوی تعرض به زنان و به ویژه تجاوز جنسی هدایت میکند.
کلیشههای تجاوز جنسی، پیامهایی اجتماعی هستند که زنان را به انجام نقشهای جنسیتی از پیش تعیین شده در مورد رفتارهای جنسی رهنمون و موجب شکلگیری فرهنگ تجاوز جنسی میشود. حذف این کلیشه ها از مولفه های فرهنگی هر جامعه ، میتواند به پاکسازی جوامع از فرهنگ تجاوز جنسی بانجامد.
تجاوز جنسی یا برقراری رابطه ی جنسی با یک فرد بر خلاف میل او، یکی از بحران های رو به گسترش جهان امروز است و این روند رو به رشد موجب آن شده است که نیمی از جمعیت جهان به طور بالقوه خود را در معرض خطر تجاوز جنسی بیابند. مفهوم تجاوز جنسی، مفهومی سیال است و از فرهنگی به فرهنگ دیگر، بسته به نگرش هر جامعه نسبت به زنان متفاوت است.
تعریف کهن تجاوز جنسی یا رابطه جنسی به عنف، که معادل لاتین آن واژه ی raper به معنای دزدی است، تجاوز را به نوعی دستبرد مالی تلقی می نمایند که در آن تجاوز جنسی، نه به عنوان تعرض به یک زن، بلکه دستبرد به مایملک اشخاصی مانند همسر و پدر به شمار می آید که از لحاظ اقتصادی او را تأمین می نموده است. چنین تعبیری از زنان، موجب کاهش ارزش وجودی زن به عنوان یک انسان بود و در نتیجه به افزایش خشونت علیه آنان می انجامید.
از همین روی، اندیشمندان در طی ادوار مختلف به مطالعه ی این نوع از خشونت علیه زنان پرداخته اند و به تدریج با به رسمیت شناختن حق زن بر بدن خویش، به توسعه ی مفهوم سنتی تجاوز جنسی پرداخته اند. در تعاریف امروزی، تجاوز جنسی رفتار جنسی همراه با سلطه و اعمال قدرت بر فرد است، که رضایت شخص قربانی را مخدوش نموده و تنها گاهی با خشونت فیزیکی همراه می شود؛ طبق این تعریف، تجاوز جنسی، رفتاری جنسی در خدمت نیازهای غیر جنسی است، که مردان جهت تثبیت موقعیت خود در جوامع مردسالار به آن نیازمند هستند و از خود بروز می دهند؛
در جوامع سنتی، فرهنگ، کلیه سطوح زندگی فردی و اجتماعی را با فرودستی زنان آمیخته نموده و با ظهور کلیشه های فرهنگی، به بروز رفتارهای سرسختانه ی مردان بر زنان کمک می کند.
سوزان فیسک روانشناس اجتماعی معتقد است: قدرتمندان جامعه برای اشخاص فرودست کلیشه سازی می کنند. این کلیشه ها به مردم می گویند چگونه هستند و حتی چگونه باید باشند؛ برای مثال زنان باید خوش مشرب، و مردان، فعال و پرخاشگر باشند.
کلیشه های جنسیتی بر این مبنا کلیه عرصه های اجتماعی روابط زن و مرد را در بر می گیرد و بدان معنا می بخشد و از این رو از کوچکترین واحد اجتماعی یعنی خانواده تا بزرگترین سازمان های اجتماعی، همگی تحت تأثیر الگوهای مستقر در فرهنگ هر جامعه هستند، هویت فردی و اجتماعی، تقسیم کار، قدرت و رفتارهای جنسی همگی تحت تاثیر جنسیت قرار گرفته و معنای خاصی می یابند و به جانب خاصی هدایت می شوند.
منبع: کلیشه های جنسیتی مؤثر بر وقوع تجاوز جنسی در مولفه های فرهنگ ایرانی | رویا زراعت پیشه و دیگران | پژوهش حقوق کیفری | شماره سی ودوم | پاییز 1399
دریافت PDF مقاله کلیشه های جنسیتی مؤثر بر وقوع تجاوز جنسی در مولفه های فرهنگ ایرانی
دیدگاه