لوچی یا انحراف چشم
استرابيسم نوعی مشكل چشمی است كه در آن چشم ها وضعيت ناهمگونی نسبت به يكديگر داشته و نگاه آنها به جهات مختلف است. اين ناهمگونی ممكن است واضح بوده و يا آنكه صرفاً بعضي اوقات وجود داشته باشد. در حاليكه يك چشم مستقيماً به سمت جلو نگاه می كند چشم ديگر به سمت داخل، خارج، بالا و يا پايين چرخيده است. چشم چرخيده بعضی اوقات به وضعيت اصلی و مستقيم برگشته و بر عكس چشم مستقيم از موقعيت خود خارج می شود. استرابيسم در ميان گروه سنی اطفال مشكل شايعی بوده و در حدود 4% كودكان ديده می شود ولی ممكن است زمان بروز آن در سنين بالاتر نيز باشد. شيوع آن در پسر و دختر به يك نسبت بوده و گاهی ابتلا فاميلی دارد. با اين حال، بعضی از مبتلايان سابقه چنين مشكلی را در فاميل خود ذكر نمی كنند.
علایم و نشانه های استرابيسم
• ناهماهنگی حرکات چشمها (در بعضی موارد تنها در موقع نگاه کردن به جهت‌های خاصی، قابل مشاهده است)
• دوبینی
• دید با تنها یک چشم همراه با فقدان درک عمقی
• خستگی چشم
دلایل به وجود آمدن لوچی یا استرابیسم
قبل از اینکه بدانید چه عاملی باعث ایجاد استرابیسم میشود، باید بدانید که ۶ ماهیچه اطراف چشم با دستورات عصبی مغز وظیفه کنترل حرکات چشم را به عهده دارند. حالا اگر این ماهیچه‌ها به درستی وظایف خود را انجام ندهند، لوچی را ایجاد می‌کنند. البته علل شکل‌گیری استرابیسم به شرح زیر است:
• عدم توازن ماهیچه‌های دور چشم
• آسیب مغزی یا آسیب به سر
• تنبلی چشم: مغز نمی‌تواند تصاویر دارای تمرکز متفاوت را بپذیرد. به همین خاطر، پیام‌های دریافتی از یک چشم را در نظر نمی‌گیرد. سرانجام چشم ضعیف‌تر و بلااستفاده میشود و یک چشم «تنبل» میشود و آمبیلوپ (تنبلی چشم) شکل می‌گیرد.
• نداشتن توانایی تمرکز یکسان در هر دو چشم
بیماری‌های زیر هم میتواند عامل ایجاد لوچی شوند:
• بیماری تیروئید (پرکاری)
• تومور چشم یا مغز
• آسیب مغزی جنین مانند فلج مغزی
• فشار خون
• دیابت
• MS
• سکته مغزی
• عوارض جراحی چشم همچون آب مروارید
انواع انحراف چشم
انحراف کاذب
مقایسه قسمت‌های سفید و قرنیه (قسمت رنگی) چشم و پلک‌ها را همه میتوانند انجام بدهند. این مقایسه چیزی است که به مرور زمان یاد گرفته‌ایم. هرگاه هماهنگی ظاهری قسمت‌های فوق بهم بخورد نمای انحراف چشم بوجود می‌آید. مثلاً در نوزادان وکودکان کوچک قاعده بینی هنوز پهن است و فاصله دو گوشه داخلی چشم وضعیت طبیعی خود را پیدا نکرده است. در این موارد بنظر میرسد که چشم کودک به داخل انحراف پیدا کرده است. مراجعه به چشم پزشک و انجام معاینات لازم در مورد وجود و یا عدم وجود انحراف چشم پاسخگوی سؤال شما می باشد.
نکته بسیار مهم اینکه اگر کودکی مراجعه نمود و تشخیص انحراف کاذب داده شد به این معنی نیست که کودک در معرض انحراف چشم قرار ندارد زیرا کودکان تا سن ۵ سالگی در معرض ایجاد انحراف چشم هستند. البته بیشترین احتمال در سن ۳-۲ سالگی است. پس معاینات مکرر ضرورت دارد.
انحراف چشم به طرف داخل
این نوع انحراف شایع ترین نوع انحراف شیرخواران و کودکان میباشد. و در صورت تشخیص باید هر چه زودتر درمان شود. درمان ممکن است فقط با عینک باشد و یا اینکه علاوه بر تجویز عینک لازم باشد که عمل جراحی صورت پذیرد. بنابراین این بیماران به چند دسته تقسیم می شوند:
• چشم کودک ضعیف است یعنی کودک نیاز به تجویز عینک دارد. اگر عینک تجویز شود ممکن است چشم ها کاملاً صاف شوند و نیاز به عمل نداشته باشند و تا زمانیکه از عینک استفاده میکند انحراف دیده نمیشود ولی به محض اینکه عینک را بردارد، انحراف ظاهر میشود. در این صورت انحراف این کودکان به علت ضعیفی چشم بوجود آمده است و کودک باید همیشه از عینک استفاده کند.
• در معاینه مشخص میشود که کودک نیاز به عینک دارد ولی تجویز عینک تمام انحراف را از بین نمی برد بلکه مقدار انحراف چشم را کاهش میدهد در اینصورت باید اولاً کودک از عینک تجویز شده استفاده کند، ثانیاً برای جلوگیری از تنبلی چشم و یا درمان تنبلی چشم، چشم سالم را با نظر متخصص چشم روزانه چند ساعت ببندد و ثالثاً عمل جراحی انجام شود. عمل جراحی به گونه ای انجام میشود که کودک در هنگام استفاده از عینک انحراف نداشته باشد ولی اگر عینک خودش را بردارد همانند نوع ِ«الف»انحراف ظاهر می شود.
• تجویز عینک تاثیری در مقدار انحراف ندارد در اینصورت باید هم از عینک استفاده کند و هم چشم سالم را چند ساعت در روز ببندد و هم عمل جراحی انجام شود.
نکته مهم این است که این نوع انحراف (انحراف بطرف داخل) هر وقت تشخیص داده شد در صورتی که نیاز به عمل جراحی داشته باشد باید زودتر درمان جراحی صورت گیرد.
در کودکان زیر یکسال استفاده از تزریق بوتاکس میتواند جایگزین عمل جراحی شود.
انحراف چشم به خارج
معمولاً این نوع انحراف اگر در دوره شیرخوارگی اتفاق بیفتد باید حتماً کودک علاوه بر چشم پزشک توسط پزشک متخصص اطفال و همچنین متخصص مغز و اعصاب اطفال معاینه شود.
اگر انحراف چشم تثبیت شده و دائمی باشد باید زودتر عمل شود ولی اگر انحراف گاهی باشد و گاهی نباشد با استفاده از درمان طبی(تجویز عینک یا بستن متناوب چشمها) و معاینات ادواری، باید زمان عمل جراحی را تا سن ۸-۷ سالگی به تاخیر انداخت ولی اگر چشم پزشک احساس کند که درمان طبی موثر نیست و انحراف چشم به سمت تثبیت شدن می رود، ضرورت دارد بیمار را زودتر عمل نماید.
انحراف چشم به طرف بالا یا پایین (انحراف عمودی)
این نوع انحراف به استثنای مواردی که ثانویه به بعضی بیماری های خاص است فقط با عمل جراحی درمان میشود و نسبت به انواع دیگر انحراف پیچیدگی‌های درمان بیشتری دارد این نوع انحراف ممکن است با افتادگی پلک همراه باشد که در اینصورت باید ابتدا عمل انحراف چشم صورت پذیرد و سپس عمل جراحی برای اصلاح افتادگی پلک انجام گیرد.
انحراف چشم از نوع چرخشی
این نوع انحراف چشم اگر با انحراف عمودی همراه باشد ممکن است انجام عمل جراحی چشم برای اصلاح انحراف عمودی اصلاح انحراف چرخشی را هم بدنبال داشته باشد. ولی در بعضی مواقع در ظاهر چشم انحراف واضحی دیده نمیشود ولی چشم حول محور قدامی خلفی چشم چرخیده است این نوع انحراف عمدتاً بدنبال ضربه بوجود می‌آید و بیمار برای مقابله با آن سر خود را کج نگاه میدارد (بصورت غیر ارادی) و بخصوص در نگاه به طرف پایین یا سمت راست و چپ خود ممکن است احساس دوبینی نماید. درمان این نوع انحراف هم انجام عمل جراحی است که دقیق ترین روش و بهترین روش اصلاح این نوع انحراف بیمار اولین بار در جهان توسط اینجانب در بیمارستان فارابی ابداع گردیده است. این روش جراحی در سال ۲۰۰۵ در کنگره سراسری اروپا معرفی گردید و در سال ۲۰۰۹ در معتبرترین مجله چشم پزشکی امریکا بنام Journol of Pediatric Ophthalmology & Strabismus به چاپ رسیده است.
راه های درمان استرابیسم
خوشبختانه استرابیسم نیز همانند آمبلیوپی (تنبلی چشم) درمان میشود و فرد در انتهای دوره درمان میتواند از دید دو چشمی لذت ببرد. هدف از درمان لوچی علاوه بر زیبایی ظاهری و ایجاد بهترین جهت برای چشمها، دید طبیعی هر دو چشم است.
یکی از روش‌های درمان استرابیسم تجویز عینک تک دید و در بعضی موارد دو دید است. در این حالت، با بستن چشم قوی‌تر عدم توزان تمرکز را اصلاح می‌کنند و باعث می‌شوند چشم ضعیف‌تر به کار بیفتد.
از دیگر روش‌های درمانی لوچی می‌توان به تجویز منشور، بینایی درمانی، تمرینات مربوط به عضلات چشم، سم بوتولینیوم (تنها در بزرگسالان) یا جراحی برای تصحیح وضعیت عضلات چشم اشاره کرد. گفتنی است که در بزرگسالان، درمان جراحی فقط برای زیبایی ظاهری کاربرد دارد، مگر اینکه بینایی درمانی هم به طور مرتب انجام شود. در غیر این صورت بینایی فرد بزرگسال به حالت عادی باز نخواهد گشت.
البته تزریق بوتاکس در برخی موارد برای درمان لوچی بزرگسالان موثر واقع میشود. گاهی هم پزشک برای درمان از بیمار می‌خواهد تا چشم سالم را بسته نگاه دارد تا چشم تنبل به کار بیفتد.
در مورد جراحی استرابیسم باید بدانید که میزان نیروی عضلات در یک یا دو چشم تنظیم میشود. به طور مثال، در جراحی ایزوتروپی، عضله داخلی محکم‌تر را از چشم جدا می‌کنند و کمی عقب‌تر دوباره آن را به چشم پیوند می‌دهند. این کار باعث کاهش نیروی کششی عضله میشود و در نتیجه چشم امکان چرخش به سمت خارج را پیدا میکند. البته در برخی موارد ممکن است عضله خارجی چشم را کوتاه کنند تا نیروی کِشنده آن افزایش یابد.
در نوزادان مبتلا به لوچی بهتر است جراحی اصلاحی استرابیسم هر چه سریع‌تر صورت گیرد. برای عمل جراحی استرابیسم در اطفال، بیهوشی ضروری است ولی جراحی بزرگسالان با بی‌حسی موضعی نیز امکان‌پذیر است.
روند بهبودی بیمار پس از جراحی خیلی سریع است. بیمار اغلب پس از چند روز میتواند به انجام فعالیت‌های طبیعی خود برگردد. در برخی مواقع لازم است بیمار بعد از جراحی از عینک یا منشور استفاده کند.
در آخر هم بد نیست اشاره کنیم، برخی از متخصصان بیماری های چشمی اعتقاد دارند بر اساس نوع علت، درمان انحراف چشم متفاوت است. اما به صورت کلی، بیش از ۹۵ درصد انحرافات چشمی قابل درمان هستند. البته، پس از درمان، احتمال بازگشت انحراف در چشم‌هایی که دید کمتری دارند، وجود خواهد داشت.
در واقع، انحراف چشم به دید و قدرت بینایی بیمار بستگی دارد. یعنی اگر دید چشم‌های بیمار خوب باشد، احتمال برگشت انحراف بسیار کم است.
اگر انحراف چشمی از طریق عینک یا جراحی درمان شود، شانس بازگشت انحراف کم خواهد شد. در مقابل، اگر دید چشمی کم باشد و حتی انحراف چشمی وجود نداشته باشد، ضعیف بودن قدرت بینایی میتواند انحراف ایجاد کند یا موجب بازگشت استرابیسم شود.
دیدگاه