قتل‌های ناموسی در خوزستان: تحلیل عوامل و دلایل پشت قتل‌های ناموسی یا نَهوَه کردن

قتل های ناموسی چیست؟

قتل‌های ناموسی یک پدیده فرهنگی و اجتماعی است که در برخی مناطق و جوامع رخ می دهد. در حالت کلی، قتل‌های ناموسی به معنای قتل یا به قتل رسیدن فردی به دلیل تخلف از ارزش‌ها، قوانین یا تعارض با آرمان‌های فرهنگی و اجتماعی است.

بر اساس برآورد صندوق جمعیت سازمان ملل، سالانه بیش از پنج ‌هزار نفر در دنیا به دلیل مسائل ناموسی به قتل می رسند و متاسفانه بر اساس برخی بررسی‌ها، ایران نیز از جمله کشورهایی است که در آن قتل‌های ناموسی شایع می باشد.

در ایران مقالات دانشگاهی و پایان‌نامه‌هایی که به بررسی این موضوع پرداختند، معمولاً از آمار بین ۳۷۵ تا ۴۵۰ مورد قتل ناموسی سالانه خبر می‌دهند که این قتل ها عمدتاً در استان‌هایی با بافت فرهنگی قبیله و عشیره‌ای همانند خوزستان، کردستان، ایلام و سیستان‌ و ‌بلوچستان رخ می دهد اگرچه در دیگر نقاط کشور نیز این قتل ها صورت می گیرد.

یکی از استان هایی که قتل های ناموسی در آن صورت می گیرد استان خوزستان است.

قتل های ناموسی در خوزستان

با توجه به محدودیت دسترسی به اطلاعات محلی و جدید، نمی‌توان درباره آمار قتل‌های ناموسی در استان خوزستان به طور دقیق صحبت کرد.

قتل‌های به اصطلاح ناموسی در خوزستان و سایر بافت‌های فرهنگی طایفه‌ای و عشیره‌ای در کشورمان اگر چه به صورت متوالی اتفاق نمی‌افتند اما به وقوع پیوستن هر یک از این دست قتل‌ها در جامعه به جز ایجاد هراس و حس ناامنی برای زنان؛ محل سوال و مسئله‌ای برای کنکاش دیگران در خصوص این قتل‌هاست.

همچنین در کشورمان آمار دقیقی از تعداد قتل‌های ناموسی وجود ندارد چرا که بسیاری از این قتل‌ها خودکشی و مفقودی اعلام می‌شوند و یا به طور کل از طریق خانواده به نهادهای مربوطه گزارش داده نمی‌شوند و مرجعی برای انتشار آمار قتل‌ها به تفکیک علل و انگیزه قتل وجود ندارد.

تحقیقات نشان می‌­دهد که تعصب که از به عنوان شرف یاد می شود یکی از عوامل بسیار تأثیرگذار بلکه مهم­‌ترین عامل در پدیده قتل‌های ناموسی در کشور و از جمله در خوزستان است.

در قتل های ناموسی زن و دختر اگر متهم به ارتباط با جنس مخالف شوند (سوای از صحت‌سنجی این مسئله) گاهی اوقات از سوی هم طایفه‌ای‌ها و افراد عشیره، فشاری بر مردان خانواده تحمیل می‌شود که پدر، برادر، همسر یا عموزادگان دختر؛ تنها راه رهایی از آن جو را حذف دختر می‌دانند چرا که دختر یا زن را به دلیل هرگونه ارتباط با جنس مخالف، لکه ننگ تلقی می‌کنند. گاهی اوقات این قتل برخلاف میل خانواده رخ داده و صرفا برای فرار از طعنه اطرافیان اتفاق می‌افتد و همچنین در بسیاری موارد دیگر نیز دختر بیگناه کشته می‌شود و علت قتل، صرفا یک شایعه بی‌اساس است. موضوع تلخی که در بررسی قتل‌های ناموسی گذشته در گفته‌های خانواده‌های طرفین شاهد بوده‌ایم.

در استانی مانند خوزستان که هنوز فرهنگ عشیره‌ای در بخش‌هایی از این استان برقرار است؛ برخی دلیل وقوع این قتل‌ها را وجود همین «فرهنگ عشیره‌ای» و «شیخوخیت» می‌دانند.

برخی کارشناسان معتقدند که قتل‌های ناموسی ناشی از تعصبات است نه قبیله و افراد متعصب این دست از قتل‌ها را رواج می‌دهند.

قطعا تمام طوایف عرب خوزستان این مسئله را تایید نمی‌کنند و قتل ناموسی را امری ناپسند، حرام و غیرانسانی می‌دانند. تنها افراد متعصب، نادان و جاهل باور دارند که عامل به وقوع پیوستن قتل‌های ناموسی، غیرت است و با ایجاد آن قتل، غیرتشان را نشان می‌دهد. این دست از مردان مدعی هستند که غیرتشان اجازه نمی‌دهد که ننگی در خانواده‌شان وجود داشته باشد.

دلیل اصلی قتل‌های ناموسی؛ چسباندن عار و ننگ بودن وجود دختر است. خانواده‌ای که دخترشان امری خارج از عرف انجام دهد، معتقدند در میان طایفه و محله سرافکنده خواهند شد و این ننگ از روی خانواده و طایفه پاک نمی‌شود و نمی‌توانند میان مردم سر بالا بگیرند مگر اینکه کاری انجام دهندتا این لکه ننگ پاک شود. پاک کردن لکه ننگ را هم تنها با کشتن دختر یا زن می‌دانند.

راه های جلوگیری از قتل های ناموسی در خوزستان

جلوگیری از قتل‌های ناموسی و بهبود امنیت و عدالت در جامعه، نیازمند تلاش گسترده و همکاری بین نهادهای مختلف و جامعه است. در زیر برخی اقداماتی که می‌توان برای جلوگیری از قتل‌های ناموسی در کشور از جمله در خوزستان انجام داد، بیان می شود:

قوانین بازدارنده و حمایت های قضایی

تقویت قوانین مرتبط با قتل‌های ناموسی و اجرای صحیح آنها از طریق نظام قضایی بسیار مهم است. ارتقای آگاهی قضات و افزایش تحمل نسبت به قربانیان و حمایت از حقوق آنها نقش مهمی در جلوگیری از این جنایات دارد.

لزوم جرم‌انگاری و تشدید مجازات قتل‌های ناموسی

افرادی که دست به چنین قتل‌هایی می‌زنند، ادعا می‌کنند که قصد برگرداندن آبروی رفته‌شان را دارند تا دیگر کسی آن‌ها را ملامت نکند. کما اینکه دیدیم برخی افرادی که دست به چنین قتل‌هایی می‌زنند، از اعلام آن قتل ابایی ندارند. زیرا عده‌ای او را بی‌غیرت نامیده بودند و قاتل نیز برای نشان دادن اهمیت موضوع دست به چنین کاری زده است.

باید میزان و شدت مجازات های قتل های ناموسی وجه بازدارندگی بالایی داشته باشند. در حال حاضر یک پدر به هر دلیلی که برای خودش مهم بوده دختر خود را به قتل برساند، دیگر نیازی به جلب رضایت ندارد و تنها از طریق جنبه عمومی جرم حبس  می‌شود. در حالی که این مسائل باید حتما جرم انگاری شود و تشدید مجازات از احتمال رخ دادن این قتل‌ها جلوگیری خواهد کرد.

آموزش و آگاهی

ارتقای آگاهی جامعه درباره حقوق بشر، تساوی جنسیتی، عدالت و قوانین مرتبط با قتل‌های ناموسی از طریق برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی می‌تواند بهبودی موثری را به همراه داشته باشد.

حمایت از قربانیان

ایجاد شبکه‌های حمایتی برای قربانیان قتل‌های ناموسی، ارائه خدمات حقوقی و روانشناختی به آنها و تسهیل دسترسی به این خدمات می‌تواند نقش مهمی در پشتیبانی و حفاظت از قربانیان داشته باشد.

تقویت نقش زنان

تسهیل دسترسی زنان به آموزش، اشتغال و منابع اقتصادی، ترویج تساوی جنسیتی و تقویت نقش زنان در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی می‌تواند به جلوگیری از قتل‌های ناموسی کمک کند.

همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد

تعاون با سازمان‌های مدنی، گروه‌های زنان و حقوق بشر، و ایجاد شبکه‌های همکاری و هماهنگی می‌تواند در ترویج آگاهی، ایجاد فضای امن و شناسایی موارد قتل‌های ناموسی مؤثر باشد.

این اقدامات فقط یک بخش از راهکارهای ممکن برای جلوگیری از قتل‌های ناموسی هستند. همکاری بین نهادهای دولتی و غیردولتی، ارتقای آگاهی جامعه و تغییر فرهنگی در جهت احترام به حقوق انسانی و تساوی جنسیتی، برای جلوگیری از قتل‌های ناموسی بسیار حائز اهمیت است.