قانونگذار معاونت در قتل را تعریف ننموده است، لکن بطور خلاصه می توان گفت: معاونت در قتل عبارتست از همکاری و دخالت در وقوع جرم به یکی از صور معینه قانونی، بدون مداخله در عملیات اجرایی، قبل یا مقارن با وقوع جرم.
معاونت در جرم
فصل سوم از بخش جرایم در قانون مجازات اسلامی از ماده 126 الی 129 به معاونت در جرم میپردازد که به شرح ذیل میباشد:
ماده 126 قانون مجازات اسلامی بیان میکند: اشخاص زیر معاون جرم محسوب میشوند:
الف- هرکس، دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
این ماده دارای تبصره ذیل میباشد:
تبصره- برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیفتر محکوم میشود.
ماده 127 قانون مجازات اسلامی بیان میکند: در صورتی که در شرع یا قانون، مجازات دیگری برای معاون تعیین نشدهباشد، مجازات وی به شرح زیر است:
الف- در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه
ب- در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، حبس تعزیری درجه پنج یا شش
پ- در جرائمی که مجازات قانونی آنها شلاق حدی است سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش
ت- در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایینتر از مجازات جرم ارتکابی
این ماده دارای تبصرههای ذیل میباشد:
تبصره 1- در مورد بند (ت) این ماده مجازات معاون از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی است مگر در مورد مصادره اموال، انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه چهار، شش و هفت است.
تبصره 2- در صورتی که به هر علت قصاص نفس یا عضو اجراء نشود، مجازات معاون بر اساس میزان تعزیر فاعل اصلی جرم، مطابق بند (ت) این ماده اعمال میشود.
ماده 128 قانون مجازات اسلامی بیان می کند: هرکس از فرد نابالغ به عنوان وسیله ارتکاب جرم مستند به خود استفاده نماید به حداکثر مجازات قانونی همان جرم محکوم میگردد.
همچنین هرکس در رفتار مجرمانه فرد نابالغی معاونت کند به حداکثر مجازات معاونت در آن جرم محکوم میشود.
ماده 129 قانون مجازات اسلامی بیان می کند: هرگاه در ارتکاب رفتار مجرمانه، مرتکب به جهتی از جهات شخصی مانند صغر و جنون، قابل تعقیب نباشد یا تعقیب یا اجرای مجازات او به جهتی از این جهات، موقوف گردد تأثیری در تعقیب و مجازات معاون جرم ندارد.
معاونت در قتل
مفهوم معاونت در قتل عبارتست از همکاری و دخالت در وقوع جرم به یکی از صور معینه قانونی، بدون مداخله در عملیات اجرایی، قبل یا مقارن با وقوع جرم.
شرکت در قتل طبق ماده 125 قانون مجازات اسلامی هم به معنای مداخله دو یا چند نفر در انجام عملیات اجرایی جرم و هم به استناد جرم به عمل همگان نیاز است.
بر اساس ماده 125 قانون مجازات اسلامی: هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرائی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آنها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است. در مورد جرائم غیرعمدی نیز چنانچه جرم، مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصران، شریک در جرم محسوب می شوند و مجازات هر یک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است.تبصره- اعمال مجازات حدود، قصاص و دیات در مورد شرکت در جنایت با رعایت مواد کتابهای دوم، سوم و چهارم این قانون انجام میگیرد.
معاونت در قتل عمدی
در تعریف معاونت در قتل عمد میتوان گفت که معاونت در قتل عمد عبارت است از همکاری و دخالت در وقوع جرم به یکی از حالات مذکور در مادهی 126 قانون مجازات اسلامی. بنابراین اگر کسی قاتل را قبل از وقوع جرم یا همزمان با وقوع جرم تهدید یا تحریک کند یا وسایل ارتکاب قتل مثل چاقو برای قاتل تهیه کند و خود نیز شخصاً دخالتی در فرایند گرفتن جان مقتول نداشته باشد، معاون در قتل عمد محسوب میشود.
مجازات معاونت در قتل عمد
مطابق بند الف مطابق مادهی 127 قانون مجازات اسلامی، در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات است (که قتل عمد نیز از مصادیق آن بهشمار میرود) مجازات معاون جرم، حبس تعزیری درجهی دو یا سه خواهد بود.
حبس تعزیری درجهی دو مطابق مادهی 19 قانون مجازات اسلامی عبارت است از حبس بین 15 تا 25 سال و حبس تعزیری درجهی سه عبارت است از حبس بین ۱۰ تا ١۵سال. بنابراین کسی که مرتکب معاونت در قتل عمد شود، به حکم دادگاه کیفری یک، به تحمل 10 سال و یک روز تا 25 سال حبس محکوم خواهد شد.
آیا معاونت در قتل شبهعمد و خطای محض
در خصوص این سوال که آیا معاونت در قتل غیرعمد اعم از شبهعمد و خطای محض ممکن است یا خیر، باید گفت مطابق بندهای سهگانهی مادهی ۱۲۶ ق.م.ا. معاونت در جرم، فقط نسبت به جرائم عمدی قابل تصور است. تبصرهی ذیل مادهی یادشده نیز تأکید دارد که برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد میان مرتکب و معاون نیاز است. از آنجا که در جرایم غیرعمدی از جمله قتل شبهعمد و خطای محض، قصد ارتکاب جرم وجود ندارد، معاونت در این دسته از جرائم منتفی است.
مصادیق معاونت در قتل
مصادیق کلی و عام: ماده 126ق.م.ا در این زمینه مقرر می دارد: اشخاص زیر معاون جرم محسوب و با توجه به شرایط و امکانات خاصی و دفعات و مراتب جرم و تادیب از وعظ و تهدید و درجات تعزیر ، تعیر می شود.
1- هرکس دیگری را تحریک یا ترغیب یا تهدید یا تطمیع به ارتکاب جرم نماید و یا بوسیله دسیسه و فریب و نیرنگ موجب وقوع جرم شود.
2- هرکس با علم و قصد وسایل ارتکاب جرم را تهیه کند و یا طریق ارتکاب آن را با علم به قصد مرتکب ارائه دهد.
3- هرکس عالما ف عامدا وقوع جرم را تسهیل کند .
مصادیق مذکور در ماده 126 حصری هستند اما اجزاء آن مصادیق محدود و منحصر به فرد نیستند.
مصادیق خاص معاونت در قتل
1- اکراه بر قتل دیگری که مباشر اکراه ، قصاص و اکراه کننده به عنوان معاون در قتل مستوجب حبس ابد شناخته شده است.
2- امر و دستور به قتل دیگری که مباشر این قتل مستوجب قصاص بوده و برای آمر بعنوان معاون حبس ابد مقرر شده است.
3- تسهیل کننده قتل بطریق مانع شدن مجنی علیه از دفاع و نگهداری او برای اینکه قاتل براحتی مرتکب قتل او گردد. برای چنین شخصی بعنوان ممسک، حبس ابد مقرر گشته است.
4- تسهیل کننده قتل از طریق مراقبت و نظارت برای اینکه قاتل با اطمینان خاطر، مرتکب قتل گردد. این شخص بعنوان ناظر قتل مستوجب مجازات کورکردن چشم دانسته شده است.
با وجود اینکه هر یک از موارد فوق الذکر می تواند قابل انطباق با یکی از مصادیق و اشکال معاونت مذکور در ماده 126 ق.م.ما باشد ، معهذا مقنن بموجب ماده 211 قانون مزبور « آمریت و دستور به قتل» و « اکراه بر قتل دیگری» را بعنوان معاونت در قتل عمدی مستوجب قصاص و آمره و اکراه در قتل مزبور را بعنوان معاونت در قتل مستوجب حبس ابد دانسته است.
دیدگاه