واژه "دیسک" مخفف عبارت "دیسک بین مهرهای" است. دیسک‌های بین مهرهای، بالشتک‌های اسفنجی مانندی هستند که استخوان‌های ستون فقرات (مهره‌ها) را از هم جدا می کنند. دیسک‌ها هم شوک و فشار وارده به ستون فقرات را جذب می کنند و هم موجب ثابت نگه‌داشتن ستون فقرات می شوند، از طرفی نیز، به عنوان « نقاط لولایی» عمل کرده و به مهره‌ها اجازه حرکت می دهند.
دیسک از دو بخش تشکیل شده است: پوسته‌ی بیرونی الاستیکی (فیبروز حلقوی) و ماده داخلی ژله مانند (هسته پالپوزوس). پوسته بیرونی دیسک، هسته‌ی ژله مانند را احاطه کرده و از آن محافظت می کند.
دیسک‌های بین مهرهای می توانند فشار و بار زیادی را بدون هیچگونه مشکلی تحمل کنند. اما در برخی مواقع، انواع خاصی از فشارها موجب آسیب رسیدن و تحریک پوسته بیرونی دیسک میشوند. در این حالت ممکن است محتویات داخلی دیسک به بیرون از آن نشت کند که به آن فتق دیسک گفته می شود.
درد پایین کمر، یکی از علائم رایج دیسک کمر است، اما دلایل دیگر که میتوانند باعث ایجاد کمر درد شوند وجود دارد. کمردرد به تنهایی نمیتواند نشانه بروز دیسک کمر باشد. فتق دیسک کمر از دلایل مهم به وجود آمدن درد در قسمت پایینی کمر و پاها است. «دیسک‌های بین مهرهای به عنوان ضربه گیر در هنگام بروز شوک‌های ناگهانی به ستون فقرات عمل می‌کنند. یک لایه مانند تایر (بافت‌های حلقه‌ای متحدالمرکز) روی هسته ژله‌ای مانند دیسک را پوشانده است.»
با داشتن سایر علائم و تشخیص صحیح پزشک میتوان گفت که کمردرد شما ناشی از دیسک کمر است.
دیسک کمر چه علائمی دارد؟
چنانچه فتق دیسک به عصب فشار نیاورد، ممکن است فقط کمردرد داشته باشید و یا اینکه اصلا علائمی نداشته باشید. تعداد محدودی از افرادی که دچار فتق دیسک میشوند، علائم شدید و مشکل‌سازی دارند. زمانی که فتق دیسک به عصب فشار می آورد، علائمی که در پی آن ایجاد می شوند ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دردی که به دلیل فشار وارده به عصب سیاتیک ایجاد میشود و از سمت لگن در طول پا ساطع شده و به کف پا نیز میرسد. در این حالت کمردرد ممکن است با پادرد نیز همراه باشد.
- گزگز (احساس سوزن سوزن شدن) یا بی حسی در یک پا که می تواند از باسن یا پشت زانو شروع شود و تا ران، ساق پا یا کف پا گسترش یابد.
- وجود ضعف در برخی از عضلات یک یا هر دوی پاها.
- وجود درد در قسمت جلویی ران.
- وجود درد عمیق عضلانی و اسپاسم عضلانی
سندرم دم اسبی
وجود ضعف در هر دو پا و از دست دادن کنترل مثانه یا روده نیز از علائم شایع یک نوع خاص و شدیدی از فشردگی ریشه عصبی است که به آن سندرم دم اسبی گفته میشود. این سندرم یکی از عارضه‌های نادر اما جدی است و فردی که دچار این علائم میشود باید فورا به پزشک مراجعه کند.
با بروز دیسک کمر چه اتفاقی می افتد؟
در پی افزایش سن، آسیب فیزیکی و یا هر دوی این مواد، لایه‌ی بیرونی دیسک بین مهرهای ممکن است خشک شده و ترک‌های ریزی بردارد. گاها این موارد موجب می شوند که:
- دیسک متورم یا برآمده شود: مقداری از مواد ژله مانند داخلی دیسک به داخل ترک‌ها نشت میکند. در پی این حالت، دیسک ممکن است از بین مهره‌ها شروع به برآمدگی کند.
- پارگی کامل دیسک: هسته ژله مانند داخلی دیسک به بیرون از آن نشت می کند.
- دیسک جدا شده: در این حالت تکه‌های پاره شده‌ی دیسک بطور کامل از آن جدا شده و در کانال نخاعی قرار می گیرند.
هرکدام از این حالت‌ها میتوانند باعث ایجاد فشار بروی ریشه عصبی شده و علائمی نظیر درد و بی حسی را در پی داشته باشند.
کمردرد در هنگام شروع فتق دیسک می تواند بسیار شدید و ناتوان کننده باشد. 80 درصد انسان ها حداقل یک بار کمر درد شدید را در طول زندگی خود تجربه کرده اند.
ترک‌های ایجاد شده بر روی دیسک، خودبه خود ترمیم نمی شوند اما معمولا درد به مرور زمان و به تدریج کم شده و از بین می رود. بیش از نیمی از افرادی که دچار فتق دیسک هستند، در ۳ ماهه ابتدایی بهبود می یابند.
دیسک کمر بر روی کدام عصب‌ها فشار می آورد؟
بسته به اینکه دیسک کمر موجب فشردگی کدام عصب شده باشد، ممکن است علائمی که تجربه میکنید کاملا با افراد دیگر متفاوت باشد.
۵ استخوان (مهره) در کمر یا ستون فقرات کمری وجود دارد. این پنج مهره کمری به شماره L1 تا L5 شماره گذاری می شوند ( حرف L نیز مخفف واژه lumbar به معنای ناحیه کمر، واقع در کمر میباشد).
علاوه بر کمردرد، رایج ترین نواحی ستون فقرات که علائم دیسک کمر در آنها بروز میکند عبارتند از:
دیسک بین مهره‌های L3/ L4
به دیسکی اشاره دارد که بین مهره‌های 3 و 4 کمر قرار دارد.
درد: ممکن است درد شدید و تیزی را در قسمت داخلی ساق پا احساس کنید که معمولاً از ناحیه زیر زانو تا نوک انگشت شست پا ساطع میشود.
ضعف: به هنگام راست کردن پای خود از حالت خمیده، ضعف را در پای خود حس خواهید کرد.
از دست دادن حس: ممکن است دقیقا در ناحیه بالای زانوی خود دچار تغییر حس یا از دست دادن حس شوید.
دیسک بین مهره‌های L4/L5
به دیسکی اشاره دارد که بین مهره‌های 4 و 5 کمر قرار دارد.
این ناحیه، دومین ناحیه‌ای است که بروز دیسک کمر در آن رایج است.
درد: ممکن است دردی را در قسمت بیرونی پا احساس کنید که از ناحیه لگن تا انگشتان پا ساطع میشود.
ضعف: زمانی که بخواهید انگشت شست را به سمت بالا حرکت دهید متوجه ضعف خواهید شد.
از دست دادن حس: ممکن است در انگشت شست پا و انگشت دوم خود بی حسی یا از دست دادن کامل حس را تجربه کنید.
دیسک بین مهره‌های L5/S1
به دیسکی اطلاق می شود که بین مهره ۵ کمر و استخوان لگن که ساکروم یا S1 نامیده می شود قرار گرفته است.
این ناحیه رایج‌ترین محل برای بروز فتق دیسک در کل بدن است چرا که تحتانی ترین استخوان ستون فقرات در این قسمت قرار دارد.
درد: با درد در پشت ساق پا همراه است که از لگن به سمت بیرون مچ پا ساطع میشود.
ضعف: احتمالا هنگام چرخاندن پای خود احساس ضعف داشته باشید.
از دست دادن حس: ممکن است در کف پای خود و در نزدیکی پاشنه‌ی پا احساس بی حسی داشته باشید.
دیسک کمر ممکن است علائم مشابهی با سایر شرایط و عارضه‌ها ایجاد کند.
بالجینگ دیسک (خفیف ترین مرحله دیسک کمر) در قسمت پایین کمر، میتواند علائم مشابهی با سایر بیماری‌ها ایجاد کند. این امر به این دلیل است که علائم در پی فشرده شدن عصب ایجاد می شوند. یکی دیگر از عارضه‌هایی که با افزایش سن رخ می دهد، تنگی کانال نخاعی است. در این حالت نیز عصب‌ها تحت فشار قرار گرفته و کمردرد و سایر علائم مشابه با عارضه فتق دیسک را ایجاد می کند.
در برخی موارد نادر، وجود تومور در ستون فقرات نیز میتواند به ریشه عصبی فشار وارد کند و علائم مشابه فتق دیسک اعم از درد و ضعف را ایجاد کند. به همین دلیل بسیار مهم و ضروری است که یک پزشک مجرب، تشخیص دقیقی از وضعیت شما داشته باشد چرا که تحت درمان قرار گرفتن بالجینگ دیسک میتواند علائم شما را تا حد زیادی کاهش دهد.
دیدگاه