بیماری قارچی آسپرژیلوس
آسپرژیلوزیس یا آسپرژیلوس نوعی از عفونت های قارچی فرصت طلب انسان و حیوان است که توسط گونه های مختلف قارچ آسپرژیلوس ایجاد می شود. از اشکال موضعی گرفته تا عفونت های سیستمیک تهدید کننده حیات، بیماری هایی هستند که توسط آسپرژیلوس ها ممکن است اتفاق بیفتند.
مریضیهای ناشی از عفونت آسپرژیلوزیس معمولاً بر سیستم تنفسی تأثیر میگذارند، اما علائم و شدت آنها بسیار متفاوت است. قارچی که باعث بیماری آسپرژیلوس میشود، در همه جا در داخل و خارج از منزل وجود دارد. اکثر سویههای این قارچ بیضرر هستند، اما برخی میتوانند بیماریهای جدی ایجاد کنند بویژه زمانی که افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، بیماریهای ریوی اساسی و آسم بطور اتفاقی هاگها را استنشاق میکنند.
در برخی افراد، هاگ ها باعث واکنش های آلرژیک میشوند. افراد دیگر دچار عفونت های خفیف تا جدی ریه میشوند. جدیترین شکل آسپرژیلویس نوع مهاجم است و هنگامی رخ میدهد که عفونت به رگهای خونی و فراتر از آن پخش میشود.
به طور کلی آسپرژیلویس غالبا در ریه ظاهر می شود و انتشار بیماری از راه خون صورت می گیرد. انتشار سریع عفونت به سایر اعضای بدن شایع است زیرا تمایل قارچ در تهاجم به عروق خونی زیاد است.
علائم آسپرژیلوس
علائم و نشانههای آسپرژیلوزیس با توجه نوع بیماری که بروز میدهید متفاوت هستند.
واکنش آلرژیک
برخی افراد مبتلا به آسم یا فیبروز کیستیک دچار واکنش آلرژیک نسبت به قارچ آسپرژیلوس میشوند. علائم و نشانههای این بیماری معروف به آسپرژیلوزیس ریوی آلرژیک عبارتند از:
• تب
• سرفهای که خون یا تکههای خلط بالا میآورد
• وخامت آسم
توده قارچی
در آسپرژیلوزیس ریوی مزمن، رشد الیاف قارچی (توپ قارچ) شاید در فضاهای هوا (حفره) در ریه رخ دهد. این نوع آسپرژیلوزیس بنام آسپرژیلومای ساده خوانده میشود. حفرههای ریه ممکن است در افراد دارای سابقه ابتلا به بیماریهای ریوی در گذشته، از قبیل آمفیزم، سل یا سارکوئیدوز پیشرفته بروز کنند.
آسپرژیلومای نوعی بیماری خوشخیم است که شاید علائمی ایجاد نکند و یا تنها باعث سرفه خفیف شود، اما به مرور زمان، بیماری زمینهای میتواند بدتر شود و احتمالا به عوارض زیر منجر گردد:
• سرفهای که اغلب خون بالا میآورد (هموپتیزی) که گاهی مقدارش بیش از حد زیاد میشود
• خسخس سینه
• تنگی نفس
• کاهش ناخواسته وزن
• خستگی مفرط
عفونت
آسپرژیلوزیس مهاجم ریوی، شدیدترین شکل بیماری، زمانی رخ میدهد که عفونت به سرعت از ریهها به مغز، قلب، کلیهها یا پوست گسترش یافته و باعث بروز تب و لرز می شود. این حالت تنها در افرادی رخ میدهد که معمولا به خاطر شیمیدرمانی سیستم ایمنی ضعیفی دارند. در صورت عدم درمان، این شکل از بیماری آسپرژیلوما معمولا کشنده میشود.
علایم و نشانهها به اندامی بستگی دارد که به بیماری مبتلا شده، اما به طور کلی، آسپرژیلوزیس مهاجم میتواند باعث عوارض زیر شود:
• تب و لرز
• سرفهای که خلط خونآلود بالا میآورد (هموپتیزی)
• خونریزی شدید از ریهها
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه یا مفاصل
• سردرد و یا علایم چشمی
• خون دماغ
• تورم صورت در یک طرف
• ضایعات پوستی
عوارض آسپرژیلویس
آسپرژیلوس میتواند به نواحی از بدن غیر از ریهها مانند سینوس حمله کند. بیماری در سینوسها موجب گرفتگی بینی، تخلیه مایعات خونین، التهاب، تب، درد صورت و سردرد میشود.
خونریزی
هر دو آسپرژیلوما و آسپرژیلوزیس مهاجم میتوانند باعث خونریزی شدید و گاه کشنده در ریهها شوند.
عفونت سیستمیک
جدیترین عارضه ناشی از آسپرژیلوزیس مهاجم، گسترش عفونت به سایر قسمتهای بدن، به خصوص مغز، قلب و کلیهها است. آسپرژیلوزیس مهاجم به سرعت گسترش مییابد و اغلب به رغم درمان زودهنگام کشنده میشود.
کسانی که دچار آسپرژیلوزیس میشوند، معمولا یک بیماری زمینهای هم دارند، مثل آسم یا فیبروز کیستیک، و یا ضعف سیستم ایمنی به علت بیماری یا داروهای کاهنده ایمنی.
اگر علائم آسپرژیلوزیس را داشته باشید و در حال حاضر تحت درمان برای ناراحتی بالینی خاصی باشید، با دکتر تماس بگیرید تا بیماری زمینهای تحت درمان قرار بگیرد. در برخی موارد، هنگامی که قرار ملاقات میگذارید، دکتر معالجه فوری را توصیه میکند.
اگر سیستم ایمنی ضعیف دارید و دچار تبی با علت ناشناخته، تنگی نفس و سرفه خونی میشوید، درخواست مراقبتهای پزشکی فوری کنید.
چنانچه قبل از دیدن دکتر برای آمادگی کمی وقت داشته باشید، در اینجا برخی اطلاعات مفید برای پیش از رفتن به مطب ارائه میشود.
عوامل خطر در آسپرژیلوس
آسپرژیلوس از فردی به فرد دیگر سرایت نمیکند.
خطر ابتلا به آسپرژیلوزیس به سلامت کلی فرد و میزان قرارگیری در معرض قارچ بستگی دارد. به طور کلی، این عوامل فرد را در برابر عفونت آسیبپذیرتر میکنند:
• ضعف دستگاه ایمنی: افرادی که پس از عمل جراحی پیوند، به خصوص مغز استخوان یا پیوند سلولهای بنیادی، داروهای کاهنده ایمنی مصرف میکنند و یا افرادی که از برخی سرطانهای خون رنج میبرند، در بالاترین خطر آسپرژیلوزیس مهاجم قرار دارند. افراد در مراحل بعدی بیماری در خطر ایدز قرار میگیرند.
• سطح پایین گلبولهای سفید خون: شیمیدرمانی، پیوند عضو یا لوسمی به کاهش میزان سلولهای سفید منجر میشوند و فرد را بیشتر مستعد ابتلا به آسپرژیلوزیس مهاجم میکنند. همینطور داشتن بیماری گرانولوماتوز مزمن؛ نوعی اختلال ارثی که بر سلولهای سیستم ایمنی بدن تاثیر میگذارد.
• حفرههای ریه: افرادی که فضاهای هوا (حفره) در ریه را درمان کردهاند، در معرض خطر بالاتری برای بروز تودهای از الیاف قارچ (آسپرژیلوما) قرار دارند. حفرهها به مناطقی از ریه میگویند که زیر تابش اشعه و یا به خاطر بیماریهای ریوی مانند سل یا سارکوئیدوز آسیب دیده باشند.
• آسم یا فیبروز کیستیک: افراد مبتلا به آسم و فیبروز کیستیک، به ویژه کسانی که مشکلات ریوی به مدت طولانی و یا مهارنشدنی دارند، به احتمال زیاد دچار واکنش آلرژیک نسبت به قارچ آسپرژیلوس میشوند.
درمان طولانیمدت با کورتیکواستروئید: مصرف طولانیمدت از کورتیکواستروئیدها ممکن است خطر عفونتهای فرصتطلب را بسته به بیماریهای زمینهای تحت درمان و داروهای مصرفی افزایش دهد.
زمان مراجعه به پزشک در بیماری قارچی آسپرژیلوس
اگر مبتلا به آسم یا فیبروز کیستیک هستید، هر زمان که متوجه تغییر در علائم شدید به دکتر مراجعه کنید. اگرچه آسپرژیلوزیس شاید علت اصلی نباشد ولی بسیار مهم است که مشکل را ارزیابی کنید.
اگر سیستم ایمنی ضعیف دارید و دچار تبی با علت ناشناخته، تنگی نفس و سرفه خونی میشوید، درخواست مراقبتهای پزشکی فوری کنید. در مورد آسپرژیلوزیس مهاجم، درمان سریع بسیار مهم است، چون گاهی باید قبل از تشخیص عفونت درمان آغاز شود.
قارچ آسپرژیلوس اجتنابناپذیر است. خارج از منزل، در میان برگهای پژمرده و کود و بر روی گیاهان، درختان و دانه غلات و حبوبات یافت میشود. در داخل منزل، هاگها یا همان قطعات باروری قارچ، در کانال تهویه هوا و گرمایش، عایقبندیها و برخی از مواد غذایی و ادویهجات و ترشیجات رشد میکنند.
قرارگیری روزانه در معرض آسپرژیلوس به ندرت برای افراد با سیستم ایمنی سالم مشکلی ایجاد میکند. هنگامی که هاگهای قارچ تنفس میشود، سلولهای سیستم ایمنی بدن بهراحتی آنها را احاطه کرده و نابود میکنند. اما افرادی که به خاطر بیماری یا داروهای سرکوبکننده ایمنی دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، از سلولهای کمتری برای مبارزه با عفونت برخوردارند. همین به آسپرژیلوس فرصت میدهد تا به ریهها و در موارد جدیتر، به بخشهای دیگر بدن حمله کند.
تشخیص آسپرژیلوس
آزمون تصویربرداری
اشعه ایکس و یا توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن از روی قفسهسینه معمولاً میتواند تودههای قارچی (آسپرژیلوما) و همچنین نشانههای بارز آسپرژیلوزیس ریوی آلرژیک و تهاجمی را آشکار کند.
آزمون ترشح تنفسی (خلط)
در این آزمایش، نمونهای از خلط را با ماده رنگی مخصوصی آغشته میشود تا حضور رشتههای آسپرژیلوس مشخص گردد. نمونه سپس در محیط کشتی گذاشته میشود که قارچ را پرورش میدهد و به تایید تشخیص بیماری کمک میکند.
آزمون بافت و خون
آزمایشهای پوست، خلط و خون ممکن است برای تأیید آسپرژیلوزیس ریوی آلرژیک مفید باشند. برای تست پوستی، مقدار کمی از آنتیژن آسپرژیلوس به پوست ساعد تزریق میشود. اگر خونتان پادتن قارچ را داشته باشد، برآمدگی سفت و قرمزی در محل تزریق ایجاد میشود. آزمایش خون برای بررسی سطوح بالای آنتیبادیهای خاص می باشد که نشانگر پاسخ آلرژیک است.
بیوپسی
در برخی موارد، بیوپسی بررسی نمونهای از بافت ریهها و یا سینوس ها در زیر میکروسکوپ شاید برای تایید تشخیص آسپرژیلوزیس مهاجم لازم باشد.
راه های درمان آسپرژیلوس
از گزینه های درمانی این بیماری می توان به کورتیکواستروئید های خوراکی، داروهای ضد قارچی و جراحی را نام برد.
داروهای کورتیکواستروئید خوراکی
داروهای جامد یا مایع ممکن است برای درمان آلرژی آسپرژیلوس تجویز شود. این داروها التهاب را کاهش می دهند و از ایجاد علائم تنفسی جلوگیری می کنند از جمله سرگیجه، سرفه و بدتر شدن شرایط. از جمله داروهای رایج که به صورت متداول مورد استفاده قرار می گیرند می توان به پردنیزون، پرردنیزولون و متیل پردنیزولون اشاره کرد.
داروهای ضد قارچی
این داروهای برای درمان آسپرژیلوس تهاجمی ریوی مورد استفاده قرار می گیرند. وریکونازول یکی از بهترین داروهای برای درمان آن است زیرا عوارض جانبی کمتری دارد و نسبت به دیگر داروها موثرتر می باشد. آمفوتریسین ب یا ایترازونازول نیز در درمان عفونت بسیار موثر می باشند. کاسپوفانجال معمولا زمانی که قارچ ها نسبت به دیگر داروهای ضد قارچ از خود مقاومت نشان می دهند تجویز می شود.
داروهای ضد قارچ گاهی به همراه کورتیکواستروئید های خوراکی تجویز می شوند وقتی که هدف درمان آسپرژیلوس برونکوپولمونری می باشد. ضد قارچ ها می توانند عوارض جانبی شدیدی در فرد ایجاد کنند از جمله آسیب به کلیه ها و کبد.
جراحی
جراحی در مواقعی که آسپرژیلوس وجود دارد و مشکلات جدی مثل خونریزی شدید برای فرد ایجاد کرده است، لازم می باشد. داروهای ضد قارچ های معمولا برای درمان آسپرژیلوما مفید نیست بنابراین جراحی پیشنهاد می گردد. آمبولیزاسیون ممکن است یک گزینه برای مسدود کردن مسیر جریان خون، که خون مورد نیاز قارچها را تامین می کنند، باشد. این روش موجب توقف خونریزی می گردد اما ممکن است که بعدتر شدت بیشتری پیدا کند.
دیدگاه