سیاتیک و دیسک کمر: شناخت تفاوت‌ ها و تشخیص صحیح بیماری

دیسک کمر شامل خروج بخشی از دیسک بین دو مهره کمری و فشار بر روی اعصاب و بافت‌های اطراف است. این بیرون زدگی ممکن است در چند مهره کمری ایجاد شود. علائم آن شامل درد، تورم، تحریک اعصاب و کاهش حساسیت است. سیاتیک به مجموعه علائمی مثل درد، احساس سوزش، بی­حسی یا ضعف ناشی از فشردگی عصب سیاتیک اطلاق می­‌شود که از پایین کمر تا پاها امتداد دارد. وقتی ریشه‌های اعصاب کمر در پایین کمر فشرده و یا تحریک می­‌شود سیگنال درد یا علائم نورلوژیک به اندام‌های تحتانی ارسال می‌­شود و سیاتیک یا رادیکولوپاتی کمر اتفاق می­‌افتد.

در سالیان اخیر مشاهده شده است که اغلب بیمارانی که دچار کمردرد شده و به پزشک مراجعه کرده‌اند، با تشخیص اشتباه از سوی پزشک مواجه شده‌اند؛ در واقع پزشک کمر درد ناشی از دیسک کمر را با سیاتیک اشتباه گرفته و متاسفانه درمان نادرستی را پیش می‌گیرد.

فرق سیاتیک با دیسک کمر چیست؟

برای درک بهتر از تفاوت دیسک کمر و درد سیاتیک در این قسمت هر یک بطور جداگانه توضیح داده شده است:

سیاتیک

عصب سیاتیک بزرگ‌ترین عصب بدن انسان است. این عصب که در ستون فقرات قرار گرفته است از 5 ریشه‌ی عصبی تشکیل شده است. اختلال در عملکرد این عصب که در طول پشت پا قرار گرفته است می‌تواند باعث سوزش، مور مور شدن و درد به هنگام نشستن و راه رفتن شود.

سیاتیک به‌عنوان عارضه به‌ حساب نخواهد آمد بلکه یک علامت خواهد بود، درد سیاتیک دردی است که از قسمت باسن و لگن شروع شده و تا پایین پا منتشر می‌شود، این مسئله در اکثر اوقات با درد پایین کمر و تا حد کمتری، درد پاها همراه است.

علائم درد عصب سیاتیک

اغلب هنگامی که ریشه‌های عصب سیاتیک تحت‌ فشار قرار بگیرند، علائم سیاتیک بروز می‌کند؛ در این قسمت به بررسی علائم سیاتیک خواهیم پرداخت:

• از دست‌ رفتن حس در ناحیه پوست انگشتان پا مخصوصاً انگشت شست و دوم

• دشواری در بلندکردن پاشنه پا یا راه رفتن روی نوک پا

• ضعف در عضلات ران و لگن

• درد لگن، نواحی داخلی زانو، ران، باسن و ساق پا

• دشواری در بلند کردن انگشت شست پا و حرکت‌ دادن مچ پا

• از دست‌ دادن حس داخل ساق پا

• کاهش رفلکس حرکتی زانو و مچ پا

• ضعف عضلات باسن و ساق پا

دیسک کمر

دیسک کمر غالباً به عنوان فتق دیسک، دیسک متورم یا دیسک پاره شده شناخته می‌شود و به معنای تغییر شکل دیسک بین مهره‌ها به‌ صورت طبیعی است، هنگامی‌ که هسته داخلی دیسک بین مهره‌ای از لایه بیرونی رباط‌های اطراف آن بیرون بریزد، فتق دیسک اتفاق می‌افتد. اگر دیسک متورم به یکی از عصب‌های کمر فشار وارد کند، درد به تمام قسمت‌هایی که توسط آن تغذیه می‌شوند انتشار پیدا می‌کند. برای درمان دردهای دیسک کمر معمولا به دکتر متخصص دیسک کمر مراجعه می کنند.

علائم دیسک کمر

دیسک کمر به دو نوع خفیف و شدید تقسیم می‌شود که هرکدام علائم مخصوص به خود را دارند، در این قسمت به بیان این علائم خواهیم پرداخت:

• کمردرد هنگام سرفه، عطسه یا هر حرکت ناگهانی (دیسک کمر خفیف)

• درد در قسمت پایانی کمر (دیسک کمر خفیف)

• ضعف و بی‌حسی در پاها و کمر (دیسک کمر خفیف)

• احساس سوزن‌سوزن در ران پا (دیسک کمر خفیف)

• شدید شدن درد هنگام ایستادن یا راه رفتن (دیسک کمر خفیف)

• درد پای راست در دیسک کمر یکی دیگر از علائم مهم است (دیسک کمر خفیف و شدید)

• درد عمیق در ناحیه کمر و افزایش آن طی چند ماه (دیسک کمر شدید)

• منتشرشدن درد به پایین اندام تحتانی و افزایش آن با حرکت و راه رفتن (دیسک کمر شدید)

• شدید شدن درد با نشستن یا خم‌شدن روبه‌جلو (دیسک کمر شدید)

• حساسیت موضعی در ناحیه کمر (دیسک کمر شدید)

• درد مداوم بیش از شش هفته (دیسک کمر شدید)

علل و عوامل خطر دیسک کمر و سیاتیک

دیسک فتق کمر و درد سیاتیک ممکن است شروع ناگهانی داشته باشد، اما معمولاً این بیماری به تدریج ظاهر می شود. دیسک های ستون فقرات آب زیادی در خود دارند. وجود آن به دیسک‌ها کمک می‌کند تا انعطاف‌پذیر بمانند و ضرباتی که در طول روز به ستون فقرات وارد می‌شود را جذب کنند. با گذشت زمان، این ساختارها خشک می‌شوند، پوسته بیرونی سخت دیسک را شکننده‌تر و مستعد ترک و پارگی می‌کنند.

علل شایع ایجاد علائم دیسک کمر و سیاتیک

• جنسیت: مردان دو برابر بیشتر در معرض خطر فتق کمر قرار دارند. همین امر احتمال ابتلا به سیاتیک را نیز بیشتر می‌کند.

• سن: شایع‌ترین گروه سنی برای ایجاد علائم دیسک کمر و سیاتیک، سنین 35 تا 50 سال است. بعد از سن 80 سالگی، معمولاً این بیماری علائمی ایجاد نمی کند.

• حرکات تکراری جسمی: مشاغلی که در آن نیاز به بلند کردن اجسام سنگین است، بیماران را در معرض خطر بیشتری برای ایجاد دیسک‌های فتق کمری و سیاتیک قرار می‌دهد.

• چاقی: وقتی ستون فقرات وزن بیشتری را تحمل کند، تحت فشارهای بیشتری قرار می‌گیرد. در واقع، بیماران چاق 12 برابر بیشتر از دیگران محتمل هستند فتق دیسک داشته باشند.

• سابقه خانوادگی: افرادی که سابقه خانوادگی فتق دیسک دارند، بیشتر از سایرین احتمال دارد نشانه‌های دیسک کمر و سیاتیک در آن‌ها بروز کند.

• سیگار کشیدن: نیکوتین جریان خون دیسک‌ها را محدود می‌کند. این باعث تشدید فتق دیسک می‌شود. دیسک‌های تخریب شده احتمالاً دچار پارگی و ترک می‌شوند و منجر به فتق می‌شوند.

درمان دیسک کمر

قاعدتاً بهترین روش درمانی و پایدارترین و ماندگارترین روش درمانی دیسک کمر عمل جراحی و برداشتن قسمت پاره شده دیسک است تا به دیسک فرصت ترمیم بدهد. عمل جراحی هرچه کم تهاجمی‌‌تر باشد قاعدتاً بهتر است. بنابراین صلاح است که ابتدا بیماران تحت روش درمانی آندوسکوپی یا عمل جراحی دیسک با لیزر قرار بگیرند. اما باید دانست که کاربرد این روش‌ها در موارد خاصی است و برای همه بیماران نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد. در عده‌ای از بیماران حتما لازم است که عمل جراحی باز برای بیمار انجام شود. قاعدتاً در بیمارانی که مایل به انجام جراحی دیسک نیستند روش خوب بعدی تزریق بر روی ریشه عصبی و یا اطراف ریشه عصبی است که اصطلاحاً تزریق اپیدورال نامیده می‌شود و در صورتی که بیمار به انجام این روش هم راضی نیست یا توانایی مالی انجام آن را ندارد، می‌تواند از فیزیوتراپی و داروهای ضد التهاب دیسک کمر استفاده کند.

درمان سیاتیک

امروزه روش‌های مختلف برای  درد عصب سیاتیک وجود دارد که این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

دارو

• مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs): مصرف این داروها باعث  کاهش تورم و التهاب و تسکین درد بیمار مبتلا به سیاتیک می شود.

• مصرف داروهای شل کننده‌های عضلانی: از داروهای شل  کننده عضلات در درمان سیاتیک به منظور کاهش اسپاسم استفاده می‌شود.

• مصرف داروهای ضد افسردگی: یکی از روش های درمان سیاتیک مصرف داروهای ضد افسردگی مانند: آمی تریپتیلین نیز با کاهش انتقال پیام های درد در ب مغز موثر است. این داروها همچنین می تواند باعث افزایش مسکن درد طبیعی  به نام  اندورفین در بدن انسان شوند.

درمان سیاتیک با ورزش

ورزش کردن یک شیوه موثر و بدون عارضه برای درمان عصب سیاتیک پای چپ و راست است. بهترین ورزش برای دیسک کمر و سیاتیک پیاده‌روی و انجام دادن حرکات کششی سبک برای تقویت عضلات است. همچنین یوگا و پیلاتس به عنوان بهترین ورزش سیاتیک شناخته می‌شوند و تا حدی زیادی دردهای ناشی از سیاتیک خفیف را کاهش می‌دهند.

درمان سیاتیک با فیزیوتراپی

یکی دیگر از شیوه‌هایی که درد سیاتیک پای راست و چپ را از بین می‌برد، فیزیوتراپی است. متخصص فیزیوتراپی برای از بین بردن درد در بیماران یک برنامه‌ی منظم و دقیق برای انجام حرکات ورزشی تعیین می‌کند و بیمار را مکلف می‌کند تا از آن برنامه پیروی کند. به این ترتیب حرکات ورزشی که با کمک متخصص فیزیوتراپی انجام می‌شود میزان فشار عصب سیاتیک را کم می‌کند و عضلات را قوی می‌کند، در نتیجه درد عصب سیاتیک از بین می‌رود.

درمان سیاتیک با جراحی

جراحی درمان قطعی سیاتیک است و در موارد سیاتیک مزمن که درد بسیار شدید باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع پزشکان  ابتدا از روش‌های دارویی و غیر تهاجمی استفاده می‌کنند و درصورتی‌که این روش‌ها نتواند درد را از بین ببرد، جراحی را به عنوان آخرین گزینه‌ی درمانی در نظر می‌گیرند.