نداشتن کیسه صفرا چه مشکلاتی را ایجاد می کند؟؛ عوارض جراحی کیسه صفرا

کوله‌سیستکتومی چیست؟

به عمل برداشتن کیسه صفرا کوله‌سیستکتومی (cholecystectomy) می‌گویند. جراحی برداشتن کیسه صفرا به ۲ روش انجام می‌شود که در ادامه هریک را بررسی کرده‌ایم.

1. برداشتن کیسه صفرا با جراحی باز

در این روش، جراح برش کوچکی (۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر) سمت راست و بالای شکم‌ ایجاد می‌کند و کیسه صفرا را بیرون می‌آورد و سپس محل برش را بخیه می‌زند.

2. جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا

در این روش جراحی، جراح ۳ تا ۴ برش بسیار کوچک روی شکم ایجاد می‌کند. سپس با استفاده از لوله‌ای بلند و نازک به‌نام لاپاراسکوپ کیسه صفرا را از طریق یکی از برش‌های روی شکم از بدن خارج می‌کند. لوله لاپاراسکوپ به دوربینی کوچک و ابزارهای جراحی مجهز است. جراح با نگاه‌کردن به صفحه‌نمایش عمل جراحی را انجام می‌دهد.

روش جراحی لاپاراسکوپی کمتر تهاجمی است و به‌علت اینکه برش‌های بسیار کوچکی در شکم ایجاد می‌شود، خونریزی کمتری دارد و دوره نقاهتش هم معمولا کوتاه‌تر از روش باز این نوع جراحی است.

گاهی مشکلاتی پیش می‌آیند که جراح مجبور می‌شود حین عمل جراحی، نوع عمل را عوض کند و آن را به روش باز انجام دهد.

علل انجام جراحی برداشتن کیسه صفرا

پزشک متخصص معمولا به چند دلیل تشخیص می‌دهد که کیسه صفرا باید برداشته شود:

• کیسه صفرا یا مجرای صفراوی پر از توده‌های سفت و سخت (سنگ کیسه صفرا) شده است. گاهی‌ این وضعیت موجب التهاب لوزالمعده می‌شود که فرد را در معرض بیماری‌های دیگری قرار می‌دهد.

• کیسه صفرا قرمز یا متورم (ملتهب) یا عفونی (کوله‌سیستیت) شده است.

• کیسه صفرا سرطانی است و باید خیلی سریع از بدن خارج شود.

علائم بیماری کیسه صفرا

وقتی کیسه صفرا دچار مشکل می‌شود، ممکن است این دردها را حس کنید:

• درد در سمت راست یا وسط بالای شکم‌.

• درد ثابت دائمی یا دردی که بعد از هر وعده غذایی سنگین، شدیدتر می‌شود.

• درد ناشی از نفخ شدید.

• درد در پشت یا نوک تیغه شانه راست.

تهوع، استفراغ و تب‌ولرز از علائم دیگر این عارضه‌اند.

دردهای ناشی از کیسه صفرا ممکن است مشابه دردهای بیماری‌های دیگر باشند. بنابراین برای تشخیص صحیح باید به پزشک مراجعه کنید.

خطرات جراحی کیسه صفرا

عمل برداشتن کیسه صفرا اگرچه جراحی پیچیده و خاصی نیست، ممکن است خطراتی داشته باشد از جمله:

• خون‌ریزی

• عفونت

• جراحت مجرای صفراوی (این مجرا صفرا را از کیسه صفرا به روده کوچک می‌رساند)

• صدمه به کبد

• نشت صفرا

• باقی‌ماندن جای زخم یا بی‌حسی در محل برش

• برآمدگی اندام یا بافت (فتق) در محل برش

• خطرات بیهوشی مانند ایجاد لخته خون و ذات‌الریه

هنگام جراحی به روش لاپاراسکوپی،‌ ابزارهای جراحی وارد ناحیه شکم می‌شوند که گاهی به روده‌ها یا رگ‌های خونی صدمه می‌زنند. ترومبوز سیاهرگی عمقی یکی دیگر از مسائلی است که برخی از افراد به‌خاطر این جراحی دچارش می‌شوند.

همچنین افراد بنا بر شرایط جسمانی خود ممکن است مشکلاتی خاص خود را داشته باشند. بنابراین پیش از عمل جراحی، تمام نگرانی‌هایتان را با جراح‌ مطرح کنید و با آگاهی کامل به شرایط جراحی به اتاق عمل بروید.

آماده‌شدن برای جراحی برداشتن کیسه صفرا

شب قبل از عمل جراحی ممکن است جراح از شما بخواهد که غذا نخورید. حداقل ۴ تا ۸ ساعت پیش از جراحی نباید غذا یا نوشیدنی مصرف شود. همچنین قبل از جراحی هیچ نوع مکمل یا دارویی نباید مصرف شود. بنابراین اگر دارو یا مکملی مصرف می‌کنید، حتما به پزشکتان بگویید. البته استفاده از بیشتر داروهای تجویزی را می‌توانید ادامه دهید، اما برخی از داروها را به‌دلیل خطر ایجاد خون‌ریزی نباید مصرف کنید.

برخی دیگر از اقدامات لازم برای آماده‌شدن برای جراحی عبارت‌اند از:

• معمولا پیش از عمل جراحی از شما می‌خواهند فرم اجازه جراحی را امضا کنید.

• پیش از عمل جراحی باید بعضی آزمایش‌ها و معاینات را انجام دهید تا مشخص شود مشکل خاصی ندارید که عمل جراحی را برایتان خطرناک کند.

• اگر باردارید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، حتما به پزشکتان بگویید.

• پزشک باید بداند آیا به دارو، لاتکس، چسب زخم، داروهای بیهوشی (موضعی یا عمومی) حساسیت دارید یا خیر.

• اگر دچار هر نوع اختلال خون‌ریزی هستید یا داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین و ایبوپروفن مصرف می‌کنید، باید به پزشکتان اطلاع دهید.

برداشتن کیسه صفرا معمولا نوعی جراحی سرپایی است، بنابراین اگر برای این نوع جراحی اقدام کرده‌اید، با خود همراه مطمئن داشته باشید تا پس از جراحی، شما را به خانه برساند. به‌سبب داروهایی که پیش از جراحی و حین عمل به شما داده می‌شود، به‌تنهایی نمی‌توانید به خانه بروید.

فرایند جراحی برداشتن کیسه صفرا

1. پیش از جراحی

• هر نوع وسیله تزئینی یا جواهرات را باید درآورید تا در جراحی تداخل ایجاد نکنند.

• لباس‌های معمولی‌ خود را باید با لباس مخصوص جراحی تعویض کنید.

• اگر بدنتان موی زیاد داشته باشد، باید موهای محل جراحی تراشیده و پوستش کاملا استریل شود.

کوله‌سیستکتومی با استفاده از داروی بیهوشی عمومی انجام می‌شود. بنابراین هنگام عمل جراحی متوجه چیزی نخواهید شد. به‌محض اینکه بیهوش شدید،‌ تیم پزشکی لوله‌ای را داخل گلویتان می‌کند تا بتوانید بهتر نفس بکشید. سپس جراح عمل جراحی کیسه صفرا را انجام می‌دهد. متخصص بیهوشی هم تمام علائم حیاتی‌ شما از جمله ضربان قلب، فشار خون، تنفس و سطح اکسیژن خون را پایش می‌کند.

2. حین جراحی

همان طور که گفته شد جراح با توجه به وضعیت‌ شما، یکی از ۲ روش جراحی باز یا لاپاراسکوپی را انجام می‌دهد و اگر موقع جراحی نگران باقی‌ماندن سنگ‌های احتمالی در مجرای صفراوی باشد، با تصویربرداری (مانند اشعه ایکس یا سونوگرافی) وضعیت را مشخص می‌کند.

3. پس از جراحی

پس از پایان جراحی، برش‌های ایجاد‌شده روی شکم‌ بخیه زده می‌شوند و شما به بخش ریکاوری می‌فرستند. معمولا ۱ تا ۲ ساعت طول می‌کشد تا اثر داروی بیهوشی از بین برود.

افرادی که عملشان از نوع لاپاراسکوپی بوده است، می‌توانند همان روز پس از ریکاروی به خانه بروند یا حداکثر ۱ شب در بیمارستان بمانند. اگر عمل لاپاراسکوپی انجام داده‌اید، احتمالا می‌توانید بدون کمک دیگران راه بروید و دردی هم حس نکنید. در ضمن نیازی به پرهیز غذایی و نوشیدنی نیست و بعد از یک هفته هم کاملا خوب می‌شوید. اما اگر جراحی باز بوده است، باید ۲ تا ۳ روز در بیمارستان بمانید و دوران نقاهت‌ معمولا ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد.

عوارض برداشتن کیسه صفرا در طولانی مدت

زندگی بدون کیسه صفرا بیشتر مواقع با عوارض جانبی همراه است و برخی از افراد دچار یک یا چند مورد از عوارض آن می‌شوند. در ادامه، تعدادی از این عوارض را بررسی کرده‌ایم.

1. اشکال در هضم چربی

یکی از عوارض برداشتن کیسه صفرا اشکال در هضم چربی است. البته این مشکل معمولا پس از مدتی برطرف می‌شود و بدن روش جدیدی برای هضم چربی پیدا می‌کند. اما این عارضه در برخی از افراد طولانی می‌شود که علت آن ممکن است نشت صفرا به سایر اندام‌ها یا باقی‌ماندن سنگ صفرا در مجاری صفراوی باشد.

2. اسهال و نفخ شکم

اسهال و نفخ شکم نتیجه سوء‌هاضمه‌اند که معمولا با وجود رژیم غذایی پرچرب و کم‌فیبر بدتر هم می‌شوند. نشت صفرا هم موجب کمبود صفرا برای هضم چربی‌ها می‌شود و درنهایت مدفوع را شل و آبکی می‌کند.

3. یبوست

با اینکه برداشتن کیسه صفرا از یبوست فرد می‌کاهد، جراحی و فرایند بیهوشی بیمار موجب یبوست کوتاه‌مدت می‌شود. کم‌آبی بدن وضعیت را بدتر هم می‌کند.

4. صدمه به روده

هنگام جراحی برداشتن کیسه صفرا، در موارد بسیار نادر ممکن است جراح به روده‌ صدمه بزند که منجر به انسداد روده می‌شود. پس از جراحی کیسه صفرا،‌ کمی حس درد طبیعی است اما اگر درد تا چند روز بعد از جراحی همچنان ادامه داشت یا بدتر شد، حتما به جراح‌ خبر بدهید.

5. یرقان یا تب

اگر بعد از عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا سنگی در مجرای صفراوی باقی مانده باشد،‌ فرد را دچار درد شدید یا یرقان (زردی پوست) می‌کند. انسداد کامل روده هم منجر به عفونت می‌شود.

عوارض برداشتن کیسه صفرا در زنان

عوارض ناشی از جراحی کیسه صفرا در زنان هم مانند مردان است و علائمی مشابه دارند. در واقع سازوکار کیسه صفرا در زنان و مردان یکسان است، بنابراین بیماری‌ها و عوارض مربوط به صفرا نیز در هر دو گروه مشابه‌اند.

سبک زندگی پس از برداشتن کیسه صفرا

خوشبختانه بیشتر مردم پس از برداشتن کیسه صفرا هم می‌توانند زندگی معمولی داشته باشند. کبد می‌تواند برای هضم چربی‌های موجود در غذاها به‌اندازه کافی صفرا تولید کند. البته برخی از افراد ممکن است دچار سوء‌هاضمه،‌ نفخ و اسهال شوند.

اگر کیسه صفرای خود را جراحی کرده‌اید، برای اینکه به عوارض پس از جراحی دچار نشوید، بهتر است سبک زندگی‌تان را تا حدی تغییر دهید. از غذاهای پرچرب، تند و اسیدی پرهیز کنید. هرگز پرخوری نکنید و همیشه جانب اعتدال را رعایت کنید. در ضمن اگر ناراحتی‌های گوارشی‌تان طولانی‌مدت و حتی بدتر شدند، از بعضی نوشیدنی‌ها مانند قهوه، چای و دیگر ترکیبات کافئین‌دار هم پرهیز کنید. همچنین به‌تدریج مقدار فیبر مصرفی‌تان (همچون میوه‌ها،‌ سبزیجات و غلات کامل) را افزایش دهید.