آیا بیماری لایم در برخی مناطق شمالی ایران، از جمله گیلان و مازندران شایع تر است؟

بیماری لایم چیست؟

بیماری لایم نوعی عفونت باکتریایی است که از گزش کنه آلوده ایجاد می‌شود. در ابتدا، بیماری لایم علائمی مانند راش (التهابات جوش‌مانند پوستی)، تب، سردرد و خستگی ایجاد می‌کند. اما اگر به موقع درمان نشود، عفونت ممکن است به مفاصل، قلب و بافت عصبی منتقل شود، درمان سریع می‌تواند به روند سریع بهبودی کمک کند.

بیماری لایم بر اساس علائم، یافته‌های فیزیکی (به عنوان مثال، بثورات پوستی) و احتمال قرار گرفتن در معرض کنه‌های آلوده تشخیص داده می‌شود، آزمایش خون اغلب در مراحل اولیه بیماری منفی است. در بیشتر موارد بیماری لایم را می‌توان با مصرف چند هفته آنتی‌بیوتیک با موفقیت درمان کرد. به نظر نمی‌رسد این بیماری توسط حیوانات دیگر یا از طریق غذا قابل انتقال باشد.

بیماری لایم اغلب توسط باکتری «بورلیا بورگدورفری» (Borrelia burgdorferi) و به ندرت توسط «بورلیا مایونی» (Borrelia mayonii) ایجاد می‌شود. بیماری لایم توسط گزش کنه‌های آلوده از جنس «ایکسودس» (Ixodes) به انسان منتقل می‌شود. در ایالات متحده، کنه‌های نگران‌کننده معمولاً از نوع «ایکسودس اِسکاپولاریس» (Ixodes scapularis) هستند و باید حداقل 36 ساعت قبل از انتشار باکتری در بدن، فرد به مراکز درمانی مراجعه کند. در اروپا گزش کنه گونه «ایکسودس ریسینوس» (Ixodes ricinus) ممکن است باکتری‌ها را سریع‌تر پخش کند. کنه‌هایی که بیماری لایم را منتقل می‌کنند، می‌توانند گاهاً سایر بیماری های منتقله از طریق کنه را نیز به میزبان منتقل کنند.

بیماری لایم بیشتر در بهار و اوایل تابستان دیده می‌شود و سالانه حدود ۳۰۰ هزار نفر در امریکا و ۶۵ هزار نفر در اروپا را درگیر می‌کند. بیماری لایم برای اولین بار در سال 1975 در شهر لایم کانتیکت (یکی از شهرهای ایالات متحده)، به عنوان یک بیماری جداگانه تشخیص داده شد. این بیماری در ابتدا با یک نوع بیماری روماتیسمی اشتباه گرفته شده بود اما باکتری درگیرکننده اولین بار در سال 1981 توسط ویلی بورگدورفر شناسایی شد. علائم مزمنِ پس از درمان، به خوبی توصیف شده‌اند و به عنوان «سندرم بیماری لایم پس از درمان» (PTLDS) شناخته می‌شوند. یک واکسن برای بیماری لایم بین سال‌های 1998 و 2002 در ایالات متحده به بازار عرضه اما به دلیل فروش ضعیف از بازار خارج شد، تحقیقات در مورد تولید واکسن‌های جدید ادامه دارد.

در مورد آمار ابتلا به بیماری لایم در ایران اطلاعات دقیقی در دسترس نیست، اما شیوع آن در برخی مناطق گسترده تر می باشد. به عنوان مثال براساس شرایط زیستی و منطقی که برای زندگی کنه های ناقل بیماری مناسب هستند می توان پیش بینی کرد که بیماری لایم در برخی از مناطق شمالی ایران از جمله گیلان و مازندران، به ویژه در سواحل ممکن است شیوع داشته باشد.

البته برای اطلاعات دقیق تر باید به منابع موثق و مراجع پزشکی معتبر محلی مراجعه نمود.

 علائم بیماری لایم

نشانه‌ها و علائم بیماری لایم متنوع است و معمولاً به‌صورت مرحله ای بروز می‌کند؛ اما این مراحل می‌توانند با یکدیگر همپوشانی داشته باشند.

علائم اولیه بیماری لایم

یک برجستگی کوچک در محل گزش کنه یا محل حذف کنه ایجاد می‌شود که مشابه جای نیش پشه است و معمولاً پس از چند روز از بین می‌رود. این مورد عادی، بیماری لایم را نشان نمی‌دهد؛ با این‌حال ممکن است علائم زیر در طی چند ماه پس از آلودگی ایجاد شود:

• راش: ۳ تا ۳۰ روز پس از گزش کنه ناقل، یک ناحیه پیش‌رونده قرمز ایجاد می‌شود که گاهی مرکز آن سفید است و به آن الگوی چشم گاو می‌گویند و بخش بیماری پوستی لایم است. راش در طول چند روز به آرامی پیشرفت می‌کند و ممکن است اندازه آن به ۳۰ سانتی‌متر برسد‌‌. به‌صورت عادی درد یا خارش ندارد، اما ممکن است با لمس این محل، گرم باشد. این راش‌ها یا نقاط قرمز کوچ‌کننده، نشانه پوستی بیماری لایم هستند. با این حال تمام افرادی که به این بیماری دچار می‌شوند، راش را بروز نمی‌دهند. برخی افراد در بیشتر از یک ناحیه از بدن خود دچار راش می‌شوند.

• سایر علائم اولیه: تب، لرز، خستگی، بدن درد، سردرد، سفتی گردن و گره های لنفی متورم می‌تواند با راش همراه شود.

علائم ثانویه بیماری لایم

چنانچه بیماری لایم درمان نشود، علائم و نشانه‌های جدید این بیماری در هفته‌ها ویا ماه‌های دیگر بروز می‌کنند که شامل موارد زیر است:

• راش: که همان نقاط قرمز کوچ‌کننده هستند.

• درد مفصل: درد شدید مفصل و ورم که به‌خصوص زانو را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ همچنین درد ممکن است از یک مفصل به مفصلی دیگر جابجا شود.

• مشکلات عصبی: هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی در سال‌های پس از آلودگی، ممکن است التهاب پوشش اطراف مغز ایجاد شود. همچنین ممکن است فلج یک سمت صورت، بی‌حسی، ضعف در اندام تحتانی و مشکل حرکت ماهیچه به وجود آید.

علائم غیرشایع این بیماری

چند هفته پس از عفونت، برخی از افراد علائم زیر را دارند:

• مشکلات قلبی همچون ضربان قلب نامنظم

• التهاب چشم

• التهاب کبد، هپاتیت

• خستگی شدید

 چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟!

چنانچه توسط کنه گزیده شده‌اید و علائم دارید!

تنها تعداد کمی از گزش‌ها توسط این حشره به بیماری لایم منجر می.شود و هر چقدر که بیشتر به پوست بچسبد، احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد و چنانچه کنه کمتر از ۳۶ تا ۴۸ ساعت به پوست متصل باشد، احتمال عفونت وجود ندارد. چنانچه فکر می‌کنید گزیده شده‌اید و دچار علائم هستید، به‌خصوص اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که بیماری لایم شاید به پزشک مراجعه کنید زیرا درمان بیماری در مراحل اولیه موثرتر است.

چنانچه علائم شما از بین رفته‌اند!

حتی اگر علائم بیماری لایم از بین رفت, به پزشک مراجعه کنید. از بین رفتن علائم، نشان‌دهنده درمان بیماری نیست. بیماری لایم که درمان نشده باشد، می‌تواند در طول ماه‌ها یا سال‌ها پس از عفونت به سایر نقاط بدن پخش شده و بیماری‌هایی همچون آرتریت و مشکلات سیستم عصبی ایجاد کند. همچنین می‌توانند سایر بیماری‌ها را منتقل کنند.

ریسک فاکتورهای بیماری لایم

محل زندگی یا تعطیلات می‌تواند در احتمال ابتلا به بیماری لایم موثر باشد. شایع‌ترین ریسک فاکتورهای بیماری لایم شامل موارد زیر است:

• قرارگیری در محل‌های چوبی یا دارای علف

• پوست در معرض قرار گرفته

• عدم حذف درست یا سریع کنه‌ها

 پیشگیری از بیماری لایم

بهترین راه برای پیشگیری از بیماری لایم این است که در مناطقی که زندگی می‌کنید، به‌خصوص در مناطق چوبی و بوته‌ای با علف‌های بلند، نروید. به کمک چند راهکار ساده می‌توانید از ابتلا به بیماری جلوگیری کنید:

خود را بپوشانید.

چنانچه در محل‌های چوبی یا دارای علف هستید، کفش بپوشید، شلوارهای بلند بپوشید و پاچه‌های آن را درون جوراب‌های خود کنید، یک پیراهن آستین بلند، یک کلاه و دستکش داشته باشید. سعی کنید در جاده حرکت کنید و از راه رفتن داخل علف‌های بلند و بوته‌های کوتاه پرهیز کنید. برای پیشگیری از بیماری لایم در سگ به آن‌ها قلاده بزنید.

 از دافع حشرات استفاده کنید.

مواد دافع حشرات را با تراکم ۲۰ درصد یا بیشتر بر روی پوست خود استعمال کنید. والدین باید مواد دافع حشرات را برای کودکان خود استفاده کنند و از دست‌ها، چشم‌ها و دهان آن‌ها دور نگه‌ دارند. به یاد داشته باشید مواد دافع حشرات شیمیایی می‌توانند سمی باشد؛ بنابراین از دستورالعمل‌های آن با دقت پیروی کنید. از مواد دافع حشراتی استفاده کنید که بر روی لباس استفاده می‌شوند.

تمام تلاش خود را برای پاکسازی حیاط انجام دهید. علف‌های خود را به‌صورت منظم کوتاه کنید. چوب‌ها را به‌صورت منظم در محل خشک و آفتابی قرار دهید تا مانع از لانه‌سازی جوندگان ناقل کنه باشد.

لباس‌ ها، خودتان، کودکانتان و حیوانات خانگی را برای عدم وجود کنه چک کنید.

به‌خصوص پس از صرف زمان در محل‌های دارای علف و چوب نسبت به این موضوع حساس باشید. کنه‌ها معمولاً بزرگ‌تر از سر سنجاق نیستند؛ بنابراین چنانچه به خوبی نگردید، آن‌ها را پیدا نخواهید کرد. چنانچه به محض ورود به خانه حمام کنید نیز بسیار کمک کننده خواهد بود؛ زیرا کنه‌ها اغلب پیش از اتصال به پوست، مدتی را روی آن باقی می‌مانند؛ در نتیجه حمام کردن و استفاده از شوینده‌ها سیب کنده شدن کنه‌های متصل نشده، می‌گردد.

به کمک موچین در اولین فرصت کنه را جدا کنید.

به آرامی کنه را در محلی نزدیک به سر یا دهان آن بگیرید. کنه را تکان ندهید یا له نکنید؛ تنها با دقت و قدرت آن را به سمت خارج بکشید. زمانی که کل بدن کنه جدا شد، آن را درون الکل یا درون توالت از بین ببرید و بر روی محل گزش از ضدعفونی‌کننده استفاده نمایید.

تصور نکنید ایمن هستید.

چنانچه یک بار به این بیماری دچار شده‌اید، امکان دارد دوباره نیز مبتلا شوید.

درمان بیماری لایم چیست؟

افرادی که در مراحل اولیه بیماری لایم با آنتی‌بیوتیک مناسب درمان می‌شوند، معمولاً به سرعت و به طور کامل بهبود می‌یابند. تشخیص به موقع و درمان مناسب آنتی‌بیوتیکی بیماری لایم می‌تواند به جلوگیری از ایجاد بیماری لایم مزمن کمک کند. آنتی‌بیوتیک‌ها درمان اصلی این بیماری هستند، روش خاص استفاده از آن‌ها به فرد مبتلا و مرحله بیماری بستگی دارد.

برای اکثر افراد مبتلا به عفونت موضعی زودرس، تجویز داکسی‌سایکلین به صورت خوراکی، اغلب به عنوان اولین انتخاب توصیه می‌شود، زیرا علاوه بر باکتری‌های بورلیا برای انواع بیماری‌های دیگر که توسط کنه‌ها منتقل می‌شوند نیز موثر است.

افرادی که داکسی‌سایکلین مصرف می‌کنند باید از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری کنند زیرا خطر آفتاب‌سوختگی در آن‌ها بیشتر است. گزینه‌های جایگزین داکسی‌سایکلین عبارتند از: آموکسی‌سیلین، سفوروکسیم اکسیل و برای افرادی که تحمل این دو نوع دارو را ندارند بهتر است آزیترومایسین، کلاریترومایسین یا اریترومایسین استفاده شود.

این نسخه‌های درمانی ممکن است بسته به سن، سوابق پزشکی، بیماری‌های زمینه‌ای فرد مبتلا، وضعیت بارداری یا آلرژی‌ها تنظیم شوند. در مورد درمان خانگی بیماری لایم بدون مراجعه به مراکز درمانی بهتر است با یک متخصص بیماری‌های عفونی مشورت کنید.

عفونت لایم منتشر شده زودرس یا دیررس، ممکن است باعث ابتلای افراد به بیماری قلبی، آرتریت لایم یا علائم عصبی مانند فلج صورت، رادیکولوپاتی (از کار افتادن برخی از اعصاب حرکتی)، مننژیت (التهاب غشای محافظ مغز و نخاع) یا نوروپاتی محیطی (تحریک اعصاب محیطی) شود. تجویز وریدی سفتریاکسون به عنوان اولین انتخاب در این موارد توصیه می‌شود، سفوتاکسیم و داکسی‌سایکلین به عنوان گزینه‌های بعدی برای این افراد استفاده می‌شوند. عوارض عصبی بیماری لایم ممکن است با داکسی‌سایکلین درمان شود در صورت عدم درمان، دستورالعمل‌ها درمان مجدد با سفتریاکسون تزریقی را توصیه می‌کنند.

چندین ماه پس از درمان آرتریت لایم، اگر تورم مفصل ادامه یابد یا دوباره برگردد، ممکن است دور دوم آنتی‌بیوتیک در نظر گرفته شود. در صورت عدم پاسخ مناسب به آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی برای درمان مجدد ترجیح داده می‌شوند. توصیه شده که هیچ دوره درمانی با آنتی‌بیوتیک بیش از ۲۸ روز طول نکشد زیرا بعد از آن تاثیرگذاری خاصی نخواهد داشت و باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن خواهد شد. فلج صورت ممکن است بدون درمان برطرف شود اما با این حال، برای جلوگیری از سایر عوارض لایم، درمان آنتی‌بیوتیکی توصیه می‌شود. در مبتلایان به فلج صورت، استفاده مکرر از اشک مصنوعی در زمان‌های بیدار بودن، همراه با پماد و بانداژ و همچنین ضربه زدن ملایم به چشمان بسته هنگام خواب توصیه می‌شود.

افراد مبتلا به آرتریت لایم باید سطح فعالیت بدنی خود را برای جلوگیری از تخریب مفاصل آسیب‌دیده محدود کنند و در صورت لنگیدن باید از عصا استفاده کنند. درد همراه با آرتریت بیماری لایم ممکن است با «داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی» (NSAID) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن درمان شود. تزریق مفصلی کورتیکواستروئیدها برای آرتریت لایم که تحت درمان با آنتی‌بیوتیک است توصیه نمی‌شود. علائم آرتریت لایم مقاوم به آنتی‌بیوتیک ممکن است با NSAIDها و «داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری» (DMARDs) درمان شود. داروهای ضد روماتیسمی باید حتما توسط پزشک تجویز شوند.